Lesbók Morgunblaðsins - 23.03.1985, Qupperneq 3

Tjaamg
H@miiiiss]iLiia mnuiHii]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavfk. FramkvstJ.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías Jo-
hannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Gisli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aöalstrœti 6. Sími 10100.
Sögulok
eru nú hjá þeim Fjalla-Eyvindi og Höllu.
Þau báru beinin vestur í Jökulfjörðum,
þar sem kynni þeirra hófust. Að enduðu
birtist uppdráttur Sverris Schevings
Thorsteinssonar af helztu viðkomustöðum
Eyvindar og Höllu á hálendinu.
Ragnarök
munu ekki bæta þá, sem hugsanlega gætu
lifað slík ósköp af, en í heimi martraðar
munu hinir verstu ráða ferðinni, segir vís-
indamaðurinn og haffræðingurinn Roger
Revelle, sem áður var ráðgjafi Kennedys
forseta í vísindalegum efnum.
Forsíðan
Draumur á Jónsmessunótt eftir Shake-
speare er á fjölunum hjá Leikfélagi
Reykjavíkur í Iðnó um þessar mundir — í
þýðingu Helga Hálfdanarsonar. Sýningin
hefur vakið verðskuldaða athygli; þykir
litrík og sýnir okkur að sá gamli Shake-
speare á enn fullt erindi við okkur. Leik-
stjóri er Stefán Baldursson.
Guómundur Ingólfsson/ímynd
Textílsýning
vegna 10 ára afmælis Textílfélagsins
stendur nú yfir á Kjarvalsstöðum. Af því
tilefni birtist samtal við einn af sýnendun-
um, ínu Salóme textíllistakonu, sem hefur
kosið sér starfsvettvang úti í Finnlandi.
Pierre Jean Jouve
Bletturinn
Ég sá þykkan grænan olíuflekk
lekinn úr einhverri vél og ég hugsaði
á heitri steinlögn í óhrjálegu hverfi
lengi, lengi um blóð móður minnar.
it
Því að hið hvíta hörund er næturteikn
og hvílíkar auðnir hafa þeir ekki troðið þessir dag-fætur?
Skuggi — slíkur sem það er — er ekki skelfdari
né klúrari, né jafn-hræðilega illur.
Syndlaus maður
er sá sem ætti ekki að deyja, er því sá
sem þekkti ekkert bann, er því sá
sem ætti sér engan jafningja, og ætti ekki skilið líf.
Paul Eluard
Aö deyja
Sá ærist sem ekki vill deyja
Sá huggast sem lítur sig liðinn
Hvað mun spretta út af þér
Hvaða kyrra dansmær
Hvít af stökustu nákvæmni
Hvaða beiningakona sumarsins
Búin ófölskvuðum dygðum
Brosandi þjökuðum brosum
Hvaða glæsikona með blygðunarsama hanska
Með ósnortnar hendur með slétt enni
Hvaða dagur og augnaráð og draumur
Ósjáandi jarðneska skugga
Munt þú deyja með augun opin
Sigfús Daðason þýddi úr frönsku
Pierre Jean Jouve (1887—1976) samdi skáldsögur, ritgeröir (einkum um tónlist), en
var þó fyrst og fremst Ijóöskáld, eitt hið sérkennilegasta I tuttugustu-aldar skáldafylkingu
Frakka. Ljóöin sem hér eru þýdd eru úr Sueur de Sang, sem kom út 1935.
Paul Eluard (1895—1952), vlöfrægt skáld, var I hópi surrealistanna frönsku, en
skáldskapur hans var auövitað alveg persónulegur og sjálfstæöur, og einstæður, og
llklega þó meö mestum ágætum I safni þvi sem hann kallaöi le Livre ouvert, og geymir
skáldskap hans frá fjóröa áratug aldarinnar. Úr þvl safni er Ijóðiö sem hér er þýtt.
Þýðandinn, Sigfús Daðason, er skátd l Reykjavik.
Fyrirmyndir og
foreldrahappdrætti
au eru svo heppin með
dóttur sína“ heyrir mað-
ur stundum sagt, eða
„þau eru nú svo ansi
óheppin með drenginn".
Maður heyrir hinsvegar
ekki oft „hún er svo sér-
staklega heppin með for-
eldra" eða „hann er svo óheppinn að eiga
erfiða foreldra". Þó er það oftast það sem
ræður úrslitum.
Nú er ár æskunnar. Raunar má segja að
síðustu einn til tveir áratugirnir hafi verið
ár æskunnar í ýmsum skilningi, að
minnsta kosti á Vesturlöndum. Það er
hæpið að viðhorfum ungs fólks og þörfum
þess hafi í annan tíma verið gert jafn hátt
undir höfði og að frelsi þess til orðs og
æðis hafi áður verið meira.
Samt er enn talað um unglingavanda-
mál, sem er auðvitað oftast foreldravanda-
mál, þegar grannt er skoðað.
Mótun æskufólks, hamingja þess eða
óhamingja, öryggi þess eða öryggisleysi,
hlýtur að ráðast að verulegu leyti af því
hvaða fyrirmyndir það hefur. Annarsveg-
ar innan heimilis og fjölskyldu og hinsveg-
ar úti í þjóðfélaginu.
Kennari í framhaldsskóla hér í borginni
segir mér að komið sé upp vandamál í
skólanum hans. Þetta er myndbandasýki.
Nokkrir nemendur hafa sýnt einkenni sem
talin eru nægilega alvarleg til að blanda
sálfræðingi í málið. Þessi einkenni eru
raunveruleikabrengl, áhugaleysi á sam-
skiptum við aðra, ruglað gildismat og
skortur á einbeitingarhæfni. Framkoma
þessara ungmenna lýsir sér í árásarhneigð
ef ýtt er við þeim eða gerðar til þeirra
kröfur, en rólyndi og áhugaleysi ef þau eru
látin í friði. Hér mun vera um að ræða
nemendur sem horfa talsvert meira á
myndbönd en gengur og gerist, oft ein, en
stundum fleiri saman á heimilum þar sem
foreldrar eru að heiman í vinnu.
Ef þetta dæmi er ekki afmarkað fyrir-
brigði, heldur vísbending um ákveðna
þróun, hlýtur áleitin spurning að koma
upp í hugann. Er velferðarþjóðfélagið
kannski að rétta æskunni myndbandsspólu
í staðinn fyrir samskipti við foreldra eða
annað fullorðið fólk?
Mér virðist ungt fólk í dag yfirleitt vera
vel upplýst, frjálst af sér og áhugasamt
um nýjungar. Því liggur dálítið á að verða
stórt númer á vinnustaðnum, húseigendur,
og helst vel efnað innan við þrítugt. Það er
vel menntað í réttindum sínum á flestum
sviðum, en illa menntað í skyldum og
ábyrgð. Það reiknar með þessum réttind-
um eins og hverju öðru náttúrulögmáli,
ekki síst i kjölfar kosninga sem oftar en
ekki einkennast af kapphlaupi um bestu
tilboðin til unga fólksins.
Raunveruleikinn kemur þessu unga fólki
stundum óþægilega á óvart. Því finnst það
hafa verið svikið og það lítur jafnvel á
verkefni sem ungt fólk á öllum tímum hef-
ur fengið í fangið og þótt eðlilegt að fást
við sem hið mesta andstreymi og meiri-
háttar óréttlæti. Þeir sem ekki eru nestað-
ir heiman að frá sér með sjálfstrausti,
bjartsýni og aðlögunarhæfni missa móð-
inn.
Þegar forystumenn þjóðarinnar birtast í
sjónvarpinu er það langoftast til að undir-
strika hvað ástandið sé slæmt, æ fleiri
sund séu að lokast og ekki sé bjartara
framundan. Því miður er þetta oft satt.
Hinsvegar er málflutningur af þessu tagi
ekki til þess fallinn að telja 1 menn kjark
og fá þá til þess að bretta upp ermarnar og
freista þess að snúa stöðunni við. Stjórn-
málamenn og leiðtogar hagsmunasamtaka
eiga ekki eingöngu að gefa almenningi
réttar upplýsingar. Þeirra hlutverk er
mun víðtækara en að vera upplýsingamiðl-
arar. Þeir eiga að gefa fólki réttar upplýs-
ingar með þeim hætti, að menn eflist til
átaka í stað þess að missa móðinn.
Það eflir ekki þjóðarmetnað og örygg-
iskennd æskufólks að hlusta á þær ein-
kunnir sem æðstu menn þjóðarinnar gefa
hver öðrum í opinberri umræðu.
Það gefur ekki fyrirheit um eftirsóknar-
verða framtíð að heyra að verið er að
stofna til erlendra skulda sem munu sliga
þá sem nú eru ungir og börn þeirra og að
lán til húsnæðisbygginga séu svo erfið, að
launamenn standi ekki einu sinni undir
vöxtunum einum, þrátt fyrir öll fyrirheitin
um umbætur í þessum málum. Það er
ábyrgðarhluti að ala á uppgjöf og vonleysi.
Einhverra hluta vegna mun það hafa
færst mjög í vöxt, þótt þess sé sem betur
fer sjaldnast getið í fréttum, að ungt fólk
fyrirfari sér. Eitthvað af því má rekja til
eiturlyfjaneyslu, en ekki nema hluta. Sú
spurning hlýtur að vakna, hvers vegna
ungt fólk treystir sér ekki til að horfast í
augu við lífið í velferðarþjóðfélaginu, þar
sem menntun, upplýsingamiðlun og vel-
ferð eru eins og best gerist.
Hér er auðvitað ekki verið að saka for-
ystumenn þjóðarinnar um þessa þróun. En
ábyrgð þeirra er samt meiri en þeir oft
virðast átta sig á. Ef ungt fólk flosnar
uppúr námi, sér ekki tilgang í að halda
áfram, bugast undan húsbyggingarfárinu
eða grandar eigin lífi, þá er það ekki bara
einstaklings- og fjölskylduvandamál. Þjóð-
félagið, sem er rammi utan um líf þessa
fólks, er þá á einhvern hátt afvegaleitt og
þeir sem móta það geta ekki verið
„stikkfrí".
Kennarar eru ekki bara fræðarar og að
hluta til uppalendur, heldur líka mikil-
vægar fyrirmyndir nemenda sina. Nem-
endur í framhaldsskólum hafa verið í
vissri spennu í allan vetur og óvissu um
hvort þeir fengju kennslu eftir 1. mars.
Þótt menntamálaráðherra framlengdi
uppsagnarfrest kennara samkvæmt lög-
um, gengu þeir úr starfi og brutu þar með
lög. Þetta er raunalegt fyrir stéttarvirð-
ingu kennara sem eru á ýmsan hátt ein
mikilvægasta stétt landsins og þetta er af-
leitt fordæmi fyrir nemendur þeirra. í
þessu sambandi skiptir það engu máli þótt
kröfur þeirra séu skiljanlegar, enda hafa
landsmenn yfirleitt skilning á þeim og
yilja ánægða kennara með mannsæmandi
laun í skólum landsins.
Ef efnt er til lagabrota þegar menn telja
sér henta í kjarabaráttunni eins og gert
var í haust og aftur núna, á þeirri forsendu
að aðstæður réttlæti það, er verið að grafa
undan því skipulagi sem við búum við. Með
því að hafa lög að engu er verið að hrinda
af stað hlutum sem ekki sér fyrir endann
á. Þeir sem nú brjóta lög, þurfa kannski að
hafa skjól af lögum seinna, en þá getur
hentað öðrum hópi að hafa þau að engu.
Þessvegna er það sýnu alvarlegra en ella
þegar löggiltir leiðbeinendur æskunnar
sýna slíkt fordæmi.
Æskan í dag, eins og æskan á öllum
tímum, er auðvitað vaxtarbroddur eigin
þjóðfélags. Ég sé ekki að hægt sé að færa
íslenskum ungmennum betri óskir á ári
æskunnar en að þau fái sem vandaðastar
fyrirmyndir á opinberum vettvangi og að
sem flestir fái vinning í foreldrahapp-
drættinu.
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23. MAR2 1985 3