Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1986, Qupperneq 14

köfunarinnar: Frá vinstri: Hjördís Þórisdóttir, Stefán S. Skúlason kafari og aðstoð-
Þau unnu að undirbúningi og framkvæmd
armaður hans, Óttar Sigurðsson.
átti og lánaði til ferðarinnar. Hér var vissu-
Iega teflt á tvær hættur en menn létu það
ekki á sig fá. Bátnum var hrundið á flot
og mannfjöldinn fylgdist með honum út
höfnina. Gekk allgreiðlega að ná til strand-
ferðaskipsins Reykjavíkur sem lá næst landi.
Öll áhöfn skipsins var um borð og höfðu
þeir Geir og Helgi tal af skipstjóranum.
Svaraði hann þeim að bragði og sagði að
hann væri alls ekki fær um að veita hjálp
í slíku veðri. Skip sitt vantaði næga kjöl-
festu, og það væri aðeins líklegt að hann
tefldi því og áhöfn sinni í hættu ef hann
gerði tilraun til þess að fara út að Viðey.
Ekki gáfust menn upp við svo búið en
brutust út að gufuskipinu Súlunni sem lá
þama skammt frá og hafði dregið upp
neyðarmerki. Ekkert var þó þar að um borð,
heldur hafði neyðarmerkið verið gefið til
þess að láta vita um slysið við Viðey. Hjá
skipsstjómarmönnum á Súlunni fengu bát-
sveijar sömu svör og á Reykjavík. Vonlaust
væri að reyna björgun. Héldu þeir við svo
búið að botnvörpungi Þorvalds á Þorvalds-
eyri, Seagull, en þar var einnig sömu svör
að hafa, og bátsveijar urðu frá að hverfa
við svo búið.
Skammt frá Seagull lá gufuskipið Cam-
betta, sem komið hafði til Reykjavíkur
skömmu áður með vörufarm til verslunar
Ásgeirs Sigurðssonar. Hafði skip þetta nú
dregið upp leiðsögumerki og börðu bátsveij-
ar að því. Lýsti skipstjóri sig þegar reiðubú-
inn að gera tilraun til björgunar og var
þegar farið að undirbúa skipið.
Meðan þessu fór fram fylgdust menn með
Ingvari í brimgarðinum við Viðey. Frá
Reykjavík sást lítið til skipsins annað en
masturstoppamir sem þó virtust hverfa í
sjó öðm hveiju. Páll Einarsson bæjarfógeti
gekk enn manna á milli og skoraði á þá
að koma til hjálpar áður en það yrði um
seinan. En nú var veðurhæðin orðin slík að
björgunarferð virtist í flestra augum óðs
manns æði. Meðal þeirra sem þama bar að
var Matthías Þórðarson frá Móum á Kjalar-
nesi og fyrir orð Páls og Tryggva Gunnars-
sonar tókst honum loks að fá átta menn til
þess að fara með sér á traustum sexæringi
sem þama var til taks. Var ætlunin að fara
hina sömu leið og hinn báturinn hafði farið
— leita til gufuskipanna sem lágu á höfn-
inni, en þau höfðu enn ekki sýnt neitt farar-
snið og þótti mönnum það dragast furðulega
í tímann. Náði þessi bátur aðeins til þess
skips sem lá grynnst á höfninni, en þegar
afsvar fékkst þar var haldið til lands aftur
og komst báturinn þangað við illan leik,
þóftufullur af ágjöfínni. Um svipað leyti kom
hinn báturinn einnig að og skýrðu menn
frá málalokum. Sást líka að Gambetta létti
akkerum en ekki hafði skipið farið nema
nokkur hundmð faðma í átt til Viðeyjar
þegar það sneri aftur og lagðist síðan við
báðar festar sínar. Þar með var sýnt að
ekki yrði unnt að koma áhöfninni á Ingvari
til aðstoðar. Nú vom liðnar um þijár klukku-
stundir frá því að skipið strandaði, og virtist
skipið vera brotið í spón og möstrin komin
í sjó, þannig að líklegt þótti að allir mennim-
ir hefðu þegar farist.
Nú víkur sögunni til Viðeyjar en þar bjó
þá Eggert Briem. Heimafólk í Viðey fylgdist
með siglingu Ingvars og strax eftir strand
skipsins fór það á strandstaðinn. Vom
aðstæður til björgunar eins slæmar og
hugsast gat. Ihgvar sat fastur á skeri um
150 faðma frá landi og Iagðist fljótlega á
hliðina. Sá fólkið í Viðey að þá tók strax út
einn mann, sem verið hafði aftur á skipinu,
en aðrir röðuðu sér í reiðann á frammastrinu
og héldu sér þar. Sjó braut í sífellu yfir
skipið og færðist það hvað eftir annað í
kaf. Furðuðu menn sig á því að Ingvari
skyldi ekki skola yfir skerið, en skýringin
mun hafa verið sú að akkerisfesti skipsins
hefur haldið og það því tjóðrað fast á sker-
inu.
Góður og traustur bátur var til í Viðey,
en hann var langt frá strandstaðnum. Hljóp
heimafólk samt til og dró bátinn eftir strönd-
'inni langa leið að strandstað, ef vera kynni
að unnt væri að fara út mönnunum til
bjargar. En svo var ekki. Brimrótið var
ægilegt, meira en nokkur mundi til að orðið
hefði á þessum stað.
Ekki leið á löngu uns Ingvar tók að liðast
í sundur í rótinu. Möstrin tóku sjó og munu
þá allmargir skipvetjar hafa fallið útbyrðis.
Aðrir komust að öldustokknum sjávarmegin,
þar sem þeir héldust við stutta stund, en
síðan slitnuðu þeir þaðan einn af öðmm og
hurfu í brimrótið.
Nokkrir mannanna bámst með brimrót-
inu upp að ströndinni en enginn þeirra náð-
ist áður en útsogið hreif þá aftur með sér
af ægihraða út að skipsflakinu. Var aðeins
kurl úr skipinu sem barst á land, svo og
nokkur mölbrotin koffort skipveija. Það var
ekki fyrr en nokkmm klukkustundum síðar
að fyrsta líkið náðist úr sjónum. Það var
borið heim í Viðeyjarkirkju og lagt þar á
gólfið. Áður en dagur var að kveldi kominn,
hafði 11 rík rekið í Viðey, mörg illa útleikin
eftir að hafa velkst í brimrótinu. Þau vom
öll borin í kirkjuna og raðað þar hlið við hlið.
Þessi dagur var mörgum Reykvíkingi
langur og svartur. Þegar ljóst mátti vera
að enginn myndi bjargast af áhöfn Ingvars
fóm menn að tínast heim frá Reykjavíkur-
höfn, hljóðir, niðurlútir og harmi slegnir.
Flestir þekktu einhveija skipveija sem verið
höfðu á Ingvari og hugur flestra mun hafa
reikað til ættingja og ástvina þessara
manna. Atburðurinn grópaðist fastur í vit-
und manna og setti jafnvel mark sitt á líf
þeirra eftir það. Þannig hefur Siguijón Á.
Olafsson, sem síðar varð kunnur verkalýðs-
leiðtogi, lýst áhrifum slyssins á hann í við-
tali sem birtist mörgum ámm síðar. Var
Siguijón við nám í Sjómannaskólanum er
þetta gerðist.
„En síðari veturinn minn þar, þegar ég
var að taka próf, varð atburður hér, sem
aldrei hefur liðið mér úr minni. Held ég,
að enginn einn atburður hafi nokkm sinni
haft önnur eins áhrif á mig og grópast eins
í sál mína. Ég hygg, að hann hafi spunnið
meginþráðinn í lífsskoðun mína og þegar á
allt er litið ráðið því, hvemig lífsstarf mitt
varð. Það var 7. apríl 1906. Þennan dag
sátum við skólapiltamir uppi á lofti í Sjó-
mannaskólanum og vomm að vinna að próf-
verkefnum okkar í reikningi. Yfir okkur sat
Magnús Magnússon skipstjóri og annar
maður með honum. Veður var ægilegt og
Ingvar var að farast hér á sundunum. Við
piltamir máttum ekki líta upp frá verkefninu
og grúfðum okkur yflr það, þó að hugurinn
muni hins vegar fremur hafa verið úti á
sjónum hjá stéttarbræðmm okkar, sem
börðust þar við fárviðri og öldumar. Magn-
ús og félagi hans vom við og við að líta út
um gluggann og gátu þeir séð úr honum
baráttu skipsins og skipveijanna. í hvert
skipti sem þeir litu út um glugga, höfðu
þeir orð um þennan hryllilega örlagaleik.
Þessi dagur og orð þeirra kennaranna hafa
aldrei liðið mér úr minni."
ú R M 1 1 r !l 1 Nllull 1 z o R N 1
Listgreina-
og makaval
Kæri Magnúz — læri-
meistari ungdómsins á
austurlandi. Ég bæti
þessum titli aftan við nafn þitt
með snerti af spottsku glotti. Mér
fínnst þú sjálfur vera ungur
Reykjavíkurpiltur, þrátt fyrir
stúdentsprófíð og nokkra forfröm-
un í Danmörku. Synir mínir þrír,
sem ég þó byijaði ekki að eignast
fyrr en eftir þrítugt, em allir eldri
enþú.
Póstkortið með skrautlegri
heimatilbúinni vatnslitamynd á
forsíðu, og þínar venjulegu spum-
artóns athugasemdir um lífíð og
tilvemna á bakinu, ýttu við sam-
visku minni. Ég var búinn að lofa
að svara skilmerkilega nokkmm
áhugaverðum spumingum þínum,
og ég er vanur að gera samvisku
minni einhveija úrlausn fyrr eða
síðar. Ef ég dregst á að gera
eitthvað, sem ég veit að einhveiju
máli skiptir að ekki sé svikið, reyni
ég fyrr eða síðar að sýna einhveija
mynd á efndum.
Ég er ekki búinn að gleyma
þér. Þú átt líka sannarlega hönk
upp í bakið á mér fyrir alla fyrir-
greiðslu í Hafnarvist okkar hjóna
hérna um árið, og fyrir hjálpsemi
í Bókasafni Kópavogs á meðan
þú sinntir þar starfí.
En sumar spumingar þínar em
erfíðar. Og ég hef satt að segja
litla trú á því, að þér komi að
miklu gagni þótt ég strái nokkmm
vísdómsorðum gamals manns á
veg þinn. Ég þarf áreiðanlega
ekki að segja þér, að leiðbeiningar
frá manni af allt annarri kynslóð
koma helst að notum, ef hann tjáir
þær ekki með orðum heldur með
langri viðkynningu. Ósjálfrátt
tökum við heist mark á þeim, sem
okkur verður einhverra óskiljan-
legra hluta vegna hlýtt til. Við
mettumst af skynsemi þeirra,
óskilgreinanlegum mannkostum,
og líka af vanköntum. Þegar við
emm ungir og óömggir getur það
verið okkur dýrmætt að uppgötva,
að þeir sem við höldum að við
getum lært af, em ekki fullkomn-
ir.
FjölbreytniList-
GÁFNA
Þú veltir fyrir þér athugasemd-
um mínum um fjölbreyttar og
margskonar listgáfur.
Ég skal nefna þér tvo æskuvini
mína, sem báðum var margt til
lista lagt. Jón E. Guðmundsson
og Kristján Davíðsson. Við emm
allir þrír vaxnir úr grasi á Patreks-
flrði.
Jón er komin nokkuð yfir sjö-
tugt. Hann var einn þeirra, sem
allt lék í höndunum á. Hann skar
út, málaði og teiknaði. Hann afl-
aði sér kennaramenntunar í
handavinnu og varð fmmkvöðull
brúðuleikhúss á íslandi. Hann
gefur leikendum sínum skapnað,
klæði og rödd. Auk þess er hann
listmálari og útskurðarmeistari.
En fyrst og fremst er hann farsæll
maður og geislandi af lífsorku og
smitandi hamingju.
Við Kristján emm svo að segja
jafnaldra. Hann var tröllsterkur í
æsku og gerðist snemma vemdari
minn, því ég átti í vök að veijast
í bardögum við jafnaldra, stríðinn
en máttlaus. Einn kost hafði ég
þó, sem kom mér oft að haldi:
frár á fæti og ótrúlega laginn að
losa mig, ef ég var kominn í klípu.
en ég gat skákað í skjóli Kristjáns,
ef hann var nærri, gott að eiga
að jámgreipar handa hans. Ég
gat síðar goldið honum hjálpina
með ýmsu móti. Við vomm saman
tvo vetur á Núpsskóla og leigðum
saman herbergi fyrstu árin í
Reykjavík.
ÞrírMenn
Kristján var listateiknari, út-
skurðarmaður, gipsmótari, en
fyrst og fremst litameistari. En
hann var líka söngvari, hljómlist-
armaður á öll hugsanleg tæki og
tónskáld. En umfram allt þetta
var hann mikill lífsnautnamaður.
Hann tók snemma þá stefnu
að njóta allra lista, sem og ann-
arra heimskosta, en leggja sig
mest fram á einu sviði. Allt annað
en málaralistina hefur hann látið
sitja á haka, nema að vera njót-
andi í tónlist. Hann lærði að vera
málari. Þar nýtur hann virðingar
smekkmanna heima og erlendis,
gengi hans mun fara vaxandi.
Um sjálfan mig ætla ég ekki
að tala mikið í þessu bréfi. Það
hefði vel verið hægt fyrir mig að
lifa á ritstörfum á íslandi, blaða-
mennsku og skáldskap. Ég þykist
vera sæmilega ritfær. En lífs-
framfæri mitt hef ég haft af bók-
sölu og bókasafnsvinnu. Skáld-
skapurinn hefur verið ómagi,
margir ómagar. Með sparsemi,
nýtni og nísku, sem mér sjálfum
þykir þó skemmtilegra að kalla
hagsýni, hefur mér tekist að vera
nokkumveginn sjálfbjarga borg-
ari. Ég hef hvergi átt heima í
flokki, ekki til lengdar.
Magnúz minn. Þú hefur fjöl-
hæfar gáfur. Kannski verðurðu
hamingjusamastur, ef þú sinnir
öllum þínum listum. En ef þú vilt
hljóta frægð og viðurkenningu,
er kannski ráðlegast að gera upp
á milli þeirra, hafa eina að við-
haldi, ásamt góðri jarðneskri
konu. Bið að heilsa þinni. Myndina
þína set ég í ramma.
JÓNÚRVÖR