Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1987, Síða 9

HRINGFORMIÐ TENGIST
VON OG HAMINGJU
- en einnig tómarúmi og söknuði
Afyrri sýningum Braga
Asgeirssonar hefur ein-
att mátt sjá hringformið,
sem hann virðist oftar
hverfa til en flestir aðrir
málarar hér og hefur
jafnvel skapað sér sér-
stöðu með kringlóttum
myndum. Þannig notar hann hringformið
til að marka útlínur myndar, en auk þess
getur hringformið verið táknrænt eins og
fram kemur hér hjá Braga. Hughrifin hafa
BRAGIÁSGEIRSSON
opnar í dag sýningu á
Kjarvalsstöðum og skýrir í
stuttu spjalli við Lesbók
ýmislegt um HUGHRIF,
en svo nefnir hann sýning-
una
borið hann víða og þau hafa skilið eftir
myndir, sem sumar eru mjóar og háar í
laginu og inntakið alveg abstrakt. Önnur
hughrif leyna ekki uppruna sinum og eru
reyndar fullkomlega figúratíf og nægir að
vísa til myndanna, sem hér eru prentaðar.
Svo sjóaður er Bragi í list sinni, að hann
getur leyft sér að fjalla um sundurleitustu
efni og í rauninni á mjög fjölbreytilegan
máta, — og samt haldið skýrum og klárum
höfundareinkennum. Slíkt er aðalsmerki
góðra listamanna, en sá óreyndi, sem hætt-
ir sér út í slíkt, týnir sjálfum sér og kemur
fram sem brotabrot úr ýmsum áttum. Um
það hefur mátt sjá nokkur átakanleg dæmi
upp á síðkastið.
Sumt sem þama getur að líta hefur ekki
áður sést frá hendi Braga; til dæmis portret
af manni, sem margir munu kannast við,
ásamt konumynd, sem byggð er á teikningu
eftir Picasso. Um þetta verk og tvö önnur
á sýningunni, „Flautuleikarann“ og „Sjói
íslands", segir Bragi:
Málverkið, sem ég nefni „Hommage á
Picasso" (Marie Laura de Noailles og Alfreð
Guðmundsson), er málað eftir fjölmargar
heimsóknir á Picasso-sýninguna á Kjar-
valsstöðum sl. sumar. Eg hreifst mjög af
léttleikanum í þessari teikningu, sem var
einkenni listamannsins, þegar hann gerði
sínar bestu myndir. Einmitt slík rannsókn
línunnar fæddi af sér ný tímabil í list meist-
arans, á sama hátt og Matisse var síteikn-
andi í garði sínum og úti í náttúrunni og
fékk svo hugmyndir að nýsköpun í list sinni
út frá þessu rissi.
Þannig hafa listamenn aldarinnar, er
lengst náðu, aldrei vflað fyrir sér að leita
til hlutveruleikans og næsta umhverfís að
hugmyndum, og list þeirra vár alla tíð að
rannsaka hlutveruleikann og nálgast hann
frá stöðugt nýjum hliðum. Rífa fyrri gildi
niður og byggja upp nýjan myndheim og
oft fullkomlega hlutkenndan (konkret). Þeir
umbreyttu honum í hrein flatarmálsform
af mismunandi styrkleika — sem fólk al-
mennt nefnir abstrakt. Það að skíra mynd
„Hommage á...“ og bæta við nafni ein-
hvers listamanns þýðir að viðkomandi er
að tjá honum virðingu sína og hollustu, og
í því skyni leita þeir í smiðju þeirra um
útfærslu myndar eða m}mdraðar, umbreyta
og bæta við sínum eigin stfl. Þetta er mjög
algengt í myndlistarsögunni, og eru mörg
nafnkennd verk til vitnis um það.
Mynd mín, sem er yfírfærsla teikningar
í málverk, var í vinnslu þegar ljósmyndar-
ann bar að garði og átti nokkuð í að teljast
Sjóir íslands
Hommage a Picasso
Flautuleikarinn
fullgerð. — En þetta gefur einmitt tilefni
til hugleiðinga um það, hvenær mynd sé
fullgerð. Margur álítur, að mynd sé aldrei
lokið, menn hætti einungis við hana á
ákveðnu vinnslustigi — hafa kannski ekki
meira að segja að sinni. Fijór listamaður
finnur sífellt nýja möguleika við gerð mynd-
ar og getur haldið endalaust áfram — hann
hefur í sjónmáli tíu nýja möguleika, er ein-
um áfanga er náð.
Það eru einungis handverksmennimir í
listinni er ljúka við myndir hveiju sinni, en
hins vegar er það staðreynd, að menn gætu
ekki hugsað sér fjölda myndlistarverka lista-
sögunnar öðruvísi, þótt listamennimir sjálfír
hafí allt eins verið á annarri skoðun. Þetta
hefur verið skilgreint með framslættinum
„Þegar maður telur sig hafa lokið við mynd
og er þess fullviss að hún sé í sínu endan-
lega formi, þá er tími kominn til að taka
til við að mála hana..." í þekktu viðtali,
sem listaverkakaupmaðurinn nafnkenndi,
Daniel Henry Kahnweiler, átti við Picasso
á gangi um götur Parísarborgar árið 1946,
fór Picasso að tala um Juan Gris, sem mál-
aði ýmsar af perlum kúbismans: „Gris var
það ljóst, að til þess að mála eina mikla
mynd hefði hann þurft þúsund ár, þúsund
líf, svo að hún yrði einmitt þannig sem
hann vildi hafa hana,“ og hann benti á trén
á Av'nUe de Messine, „til þess að mála öll
laufblöð peirVa yrði maður að fá alla Kín-
veija þessa heims í vinnu — í þúsund ár.
Veistu hvað við verðum að gera? Skilja
það, að sá heimur, sem við sjáum með aug-
unum, er ekkert...“
Málverkið „Flautuleikarinn", sem byggist
á beinum hughrifum líkt og flestar myndim-
ar á sýningunni, er eitt þeirra verka, sem
eru í vinnslu í langan tíma, jafnvel fleiri ár.
Maður málar þær í áföngum, leggur þær
svo til hliðar, jafnvel í marga mánuði, áður
en kannski aðeins örlitlu er bætt við. Mögu-
leikamir em svo margir, að manni fallast
hendur að skammri stund liðinni, því það
er fullljóst, að ef haldið væri áfram enn um
stund hefði það þær afleiðingar, að myndin
gjörbreyttist. Þá væri maður að svíkja þá
upprunalegu stemmningu, sem gengið var
út frá að mála, þó svo að myndin yrði ef
til vill betri í annarri gerð. Það að breyta
myndum gera málarar iðulega, og hér er
ég engin undantekning, en svo koma fram
undantekningar frá reglunni, sem vekja upp
í viðkomandi þijósku, og takmarkinu skal
ná, hvað sem það kostar.
Það sem fyrir mér vakti við gerð þessar-
ar myndar var að ná fram síhvikulum
litrænum blæbrigðum, er virka tónrænt á
augað og eru í samræmi við innihald mynd-
arinnar. Ég notaði mikið þunna, gagnsæja
liti, sem ég málaði ofan í aftur og aftur til
að auka á efniskennd litanna og til að ná
fram innri dýpt. Fullyrt hefur verið, að
hægt sé að umbreyta tónlist í liti, og hví
skyldi þá ekki vera mögulegt að umbreyta
litum í tónlist? Hugmyndin er sótt í ljós-
mynd af Manuelu Wiesler, en í fijálslegri
útfærslu.
í fomum ritum og heimildum dulfræðinn-
ar táknar allt kúlulaga og hringlaga sólina
og tunglið, — tengist voninni og hamingj-
unni. Hið hringlaga táknar einnig núllið,
tómarúmið og söknuðinn, — áframhaldið,
endalokin, miðjuna og valdið. Punkturinn
er hringlaga líkt og kjaminn. í aldanna rás
hefur hið hringlaga þannig verið sett í sam-
band við ótal fyrirbæri þekkjanleg sem
yfirskilvitleg. Hringurinn í málverki mínu
„Sjóir íslands“ hefur og fjölþætta merk-
ingu, sem nær einnig yfír tíma og lými, og
má hver og einn spá í merkinguna, eins og
honum þóknast, og allir munu að einhveiju
leyti hafa rétt fyrir sér.
Sjálfur velti ég því lengi fyrir mér, hvað
ætti að koma á þennan flöt myndarinnar
til mótvægis við fuglinn og veita um leið
auknu rými inn í heildina, skapa byggingar-
legt jafnvægi og um leið aukið margræði.
Lengi hugsaði ég mér stflfært andlit karl-
manns, en fannst það of algeng og einföld
lausn. Hringurinn var svo lausnin, því að
hann er að mínu mati í fullkomnu samræmi
við aðra hluta myndarinnar og heldur hinu
öfluga formi fuglsins í skefjum, auk þess
sem táknrænt gildi hans fellur undir það,
sem ég vildi sagt hafa, og þau heildarhug-
hrif, sem ég stefndi að og vildi ná fram.“
GS
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 4. APRÍL 1987 9