Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.1989, Side 2

UBEBÍnIBEIb]
Guðbrandur Siglaugsson
tók saman
Thomas Doktor Faustus
Mann Roman
Thomas Mann:
Doktor Faustus.
Fischer Taschenbuch Verlag.
Þetta er löng bók og mikil. Hafsjór
sem velsyntur á kannski ekki í miklum
erfiðleikum með að yfirvinna, en útlend-
ingur eins og ég verð að taka langar
hvíldir, troða marvaðann eða láta reka
undir þeim ómælishimni sem yfir þessu
hafi máldýptar og skýrskotana í fram-
andi þjóðarsál hvelfist. Já, það skal segja
sem satt er, það er ekki auðhlaupið af
Töfrafjallinu í sál þess manns sem gert
hefur samning við skrattann. Meistari
Mann í essi eins og alltaf vinnur hér
með sögnina af Faustus sem vakir enn
meðal manna í Þýskalandi og víðar. Jó-
hannes nokkur eða þá Georg Faustus
fæddist á ofanverðri sextándu öld í þorp-
inu Knittlingen í suðurhluta Þýskalands.
Hann var lærður maður og kunnur í
hópi húmanista, talinn merkur náttúru-
heimspekingur, stjömufræðingur, læknir
og galdramaður. Af honum voru sagðar
margskonar sögur en algengast var að
skrattinn væri í myndinni og þannig
varð úr kviksögunni festa sem skáld og
rithöfundar geta sótt ótrauðir í.
Langur er listinn yfir þá rithöfunda
sem gert hafa Faustminninu skil, nægir
að nefna svo þekkt nöfn sem Marlow
hinn enski, Gotthold Ephraim Lessing,
og svo sjálfan Goethe.
Mann skrifaði þessa bók seint á
lífsleiðinni og sagði hana sína villtustu
ritsmíð.
Pitigrilli:
Kokain.
rororo/Rowohlt.
Þessi skáldsaga Pitigrillis hefur vakið
miklar deilur allt frá því hún kom fyrst
út í Mílanó árið 1922. Siðferðispostular
hafa fundið henni flest til foráttu og er
hún núna reyndar bönnuð börnum og
unglingum í Þýskalandi og sjálfsagt
víðar. Það verður að teljast undarlegt
þegar til þess er litið að nútímaungling-
ar sjá og heyra groddalegri boðskap en
þann sem í bókinni er settur fram. Það
sem kalla mætti klám er ekki annað en
draumar, spillandi er ekkert nema ef
vera skyldi ein og ein prentvilla, og sá
sem telur bókina bull, hefur ekki lesið
margt. Kokain er hin besta afþreying
og segir það margt hversu langt er síðan
hún var skrifuð.
Kokain er ástarsaga. Ungur blaða-
maður verður fómarlamb ástarsorgar
og kveður heimkynni sín og sest um
kyrrt í París. Þar kynnist hann ævintýr-
um af mörgum toga, lendir í tygjum við
konur og kókaín og rekur síðan sem
rótiaust þangið um haf og höf. Söguhetj-
an, Tito, verður háður eitrinu sem heldur
honum gangandi og neyðir hann í óskap-
legt þunglyndi eins og ástin á til að
gera. Pitigrilli er dulnefndi ítalska rithöf-
undarins Dino Segre sem fæddist í Tur-
in 1893 og lést þar 1975. Á þriðja ára-
tug þessarar aldar olli hann miklu uppn-
ámi með ritum sínum og mátti hrekjast
víða vegna skoðana sinna og uppruna.
Segre var gyðingur og var allt annað
en vinur hinna ítölsku fasista. Eftir stríð
fluttist hann svo aftur til Ítalíu, tók ka-
þólska trú og gjörðist móralisti.
Þýzkalandspistill
F ara hamförum við
hreingerningarnar
Imorgun þegar ég vaknaði, var mér litið út um
gluggann til þess að gá til veðurs. Þetta geri ég á
hverjum morgni. Reyndar læt ég mér ekki nægja
að gera úttekt á veðrinu, því ósjálfrátt horfi ég yfir
í hús nágrannans í næsta husi fyrir neðan. Téðan
morgun sá ég hvar húsmóðirin þar rogaðist
með gamlar gangstéttarhellur, tvær og tvær
í senn, yfir götuna og staflaði þeim snyrti-
lega upp við grindverk sem þar er. Þegar
hún hafði lagt fargið frá sér, hljóp hún við
fót yfir götuna aftur til þess að sækja fleiri.
Það var eins og hún væri að keppa við
tímann. Klukkan var hálf átta og eigin-
maðurinn farinn til vinnu. Eins og fjölmarg-
ar stallsystur hennar, er húsmóðirin í næsta
húsi á fleygiferð frá morgni til kvölds. Að
vísu heyrir helluburðurinn til undantekninga
og /ellur ekki undir hin daglegu verkefni.
Á hveijum morgni heyrir maður til þess-
arar fyrirmyndarhúsmóður og verður þannig
áþreifanlega var við iðjusemi hennar.
Reyndar eru þær tvær í næsta húsi, því
tengdamóðirin býr þar líka. Um áttaleytið
heyrist fyrst hvinurinn í strákústinum sem
rýfur morgunkyrrðina og ljúfan fuglasöng-
inn. Hún er þá að sópa tröppumar, heim-
keyrsluna og gangstéttina framan við hús-
ið. Þegar því er lokið hefst hún handa við
að sópa á bak við húsið, en þar eru nokk-
urs konar svalir og síðan heljarmikil hellu-
lögð verönd. Þegar maður verður vitni að
slíkri iðjusemi, fer maður svei mér þá að
efast um eigin hreinlætiskennd.
Eiginkonan er ekki fyrr búin að sópa
fyrir framan húsið, en tengdamóðirin kemur
með annan kúst og fínhærðari og fer aftur
yfír það sem sú yngri hafði nýlokið við.
Þegar hvinurinn í kústunum hættir að heyr-
ast er nokkuð víst að annar þáttur þessara
morgunverka sé um það bil að hefjast. Það
stendur líka heima. Nú er komið að skúring-
unum. Ég segi og skrifa: Á meðan tengda-
móðirin kastar mæðinni eftir sópið, tekur
sú yngri sig til og skúrar allt utanstokks,
tröppumar, heimreiðina, gangstéttina, sval-
imar og veröndina. Og þetta gerir hún á
hveijum morgni, þegar ekki er því meira
frost eða snjór. Þegar litið er út um
gluggann um níuleytið, má sjá hvar vatns-
elgurinn eftir skúringamar hefur rannið í
stríðum straumum yfir götuna og í ræsið
hinum megin.
Á laugardögum má oft sjá til þeirra
tengdamæðgna þar sem þær teygja sig af
veröndinni upp í þakrennuna, sem er úr
Gægst fyrir hornið hjá
þýzkri
fyrirmyndarhúsmóður,
sem komin er á fullt kl.
6 á morgnana og skúrar
jafnvel utanhúss daglega.
Eftir HJALTA
JÓN SVEINSSON
eir, og fægja hana vandlega með leðurklút-
um.
í sveitinni í gamla daga var talað um að
skúra út á hlað, sem gert var gjaman fyrir
stórhátíðir. Þá var hver einasta vistarvera
hússins skúrað og ekki hætt fyrr en komið
var að útidyrahum. í ofangreindu tilviki er
ekki bara skúrað út á hlað, heldur út á
götu, og það á hveijum degi.
IÐNAR EEINS OG MAURAR
I svefnrofunum klukkan hálf sjö á morgn-
ana greini ég stundum alveg sérstök hljóð
sem era orðin mér kunnugleg. Þá er hús-
móðirín á hæðinni fyrir neðan að renna nið-
ur stiganum upp á háaloft. Hún er að fara
að hengja upp þvottinn sinn, sem hefur þá
mallað í vélinni síðan um sexleytið. Það er
ekki svo að þessi ágæta kona þurfi að hugsa
um stórt heimili. Óðra nær, þau era bara
tvö, hún og hann, sem er nýlega kominn á
eftirlaun. Á meðan þvottavélin mallar situr
frúin gjaman í kjallaraherberginu við að
strauja eða sauma. Frá sex á morgnana
fellur henni aldrei verk úr hendi.
Fyrir kemur að ég er sestur við morgun-
verðarboðið klukkan hálf átta. Er ég þá
búinn að fara í sturtu og snyrta mig fyrir
daginn og reiðubúinn til að takast á við
verkefni hans. Ég þykist ansi góður þegar
mér hefur tekist þetta allt saman og klukk-
an ekki orðin meira.
Sem ég sit og sötra kaffið mitt eða inn-
byrði lýsið og vítamínin, er mér litið út um
gluggann sem blasir við í borðstofunni. Ég
horfi yfir ein hundrað hús í nágrenninu. A
þessum tíma sólarhringsins eiga þau öll eitt
sameiginlegt. Út um glugganna hanga
sængur og rúmábreiður í öllum regnbogans
litum. Mæður allra þessara ágætu hús era
klukkan hálfátta ekki aðeins búnar að koma
fjölskyldu sinni á fætur, bömunum í skólann
og eiginmönnunum í vinnuna, þær eru líka
famar að ræsa heimilið hátt og lágt og
búnar að fieygja sængunum út um
gluggann, jafnvel að taka utan af þeim og
setja í þvottavélina. Oft sjást þær hálfar
út um gluggana bankandi ábreiður eða ann-
að sem hendi hefur verið næst.
Það er komið vor og dagurinn er rétt að
byrja. Börnin era í skólanum og karlinn í
vinnunni. Nú þarf að sinna garðinum, tiján-
um, blómabeðunum og huga að laukunum,
plægja matjurtaskikann og þar fram eftir
götunum. Garðurinn verður að bera með sér
umhyggju og reglusemi eins og húsið að
innan sem utan. Hreinsa þarf laufblöð frá
liðnu hausti, svo ekki sé talað um illgresið
sem farið er að stinga upp kollinum.
Það er ekki langt liðið á daginn þegar
maður fer að sjá til húsmæðranna skríðandi
á fjórum fótum um garðana sína. Þær era
iðnar sem maurar. Og nú duga engin vettl-
ingatök. Mestum tímanum eyða þær í bar-
áttuna við illgresið, sem skal svo sannarlega
upprætt og kæft í fæðingu. Þær geta ekki
látið það um sig spyijast að óæskilegur
gróður sé í þeirra garði. Þegar börnin koma
heim úr skólanum er þeim auðvitað gefíð
að borða, svo og eiginmanninum þegar hann
kemur úr vinnunni um fimmleytið. Fram
að því era frúmar í garðinum, enda vora
þær búnar að ganga frá öllu innanhúss fyr-
ir klukkan níu um morguninn og þvotturinn
kominn upp á snúra. Eftir síðdegismatinn
fara þær aftur út í garð og eru þar fram
eftir kvöldi. Vinnan göfgar „Arbeit macht
frei“ (vinnan gerir mann frjálsan) hugsar
eiginkonan í næsta húsi, sem var farin að
rogast með hellurnar fyrir allar aldir um
morguninn.
Að Rækta Garðinn Sinn
Hún kemur inn um níuleytið um kvöldið.
Örþreytt og búin að fá útrás við iðju sína
allan daginn. Þau hjónin virðast aldrei taka
til hendinni saman úti í garði. Þess vegna
horfði hann á sjónvarpið eftir að hann kom
úr vinnunni og leit yfir síðdegisblöðin. Börn-
in þeirra tvö eru að nálgast tvítugsaldurinn
og eru því lítið heima við. Hjónin virðast
ekki hafa um neitt sérstakt að ræða. Hann
æfir fótbolta með gömlum félögum sínum
tvisvar í viku. Hún fer ekkert út fyrir lóðina
nema þegar hún fer gangandi til innkaupa
niður í þorpið. Hún ræktar nefnilega garð-
inn sinn og reynir að vera lýsandi dæmi um
það hvemig þýsk húsmóðir á að vera.
Þau ganga snemma til náða, það á líka
að fara á fætur næsta dag upp úr sex. Það
fer ekki margt á milli þeirra fyrir svefninn.
Hún kveðst vera svo þreytt eftir daginn
enda búin að hamast frá morgni til kvölds.
Hann þorir ekki að gera neinar athugasemd-
ir, enda húsið skínandi af hreinlæti, að inn-
an sem utan og garðurinn eftir því.
Höfundur býr í Þýskalandi