Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1992, Qupperneq 9

íslandsferð í tilefni söguritunarinnar árið
1888. Eftir að hafa ferðast til sögustaða,
fékk hann far utan með gufuskipinu Cope-
land. Aðalfarmurinn var íslenzkir hestar,
sem búið var að selja til að nota í kolanám-
um, m.a. í Newcastle. Þó á miðju sumri
væri, hreppti skipið þriggja sólarhringa fár-
viðri, en síðan svartaþoku og fóru nú hest-
arnir einn af öðrum að deyja úr hungi’i og
kulda, óvarðir í særokinu. Þessi dapurlega
sigling endaði með strandi upp við klettótta
strönd Pentlandsijarðar. Mannbjörg varð,
en þeir hestanna, sem enn stóðu uppi, tínd-
ust í hafið einn af öðrum og drukknuðu.
Kolin frá Newcastle hituðu íslendingum
á tímabili og þá var reistur Kolakraninn við
höfnina, sem margir sáu eftir þegar hann
var rifínn, rúinn hlutverki. Kolapokar voru
eitt af því sem menn þurftu að rogast með,
en það var farið sparlega með kolin. í þá
daga höfðu kolakaupmenn mikil umsvif,
Geir Zoéga til dæmis og fyrirtæki eins og
Kol & Salt. Nú heyrir þetta jafnt sögunni
til og námugöngin utan við Newcastle;
Kolaportið stendur eftir hér sem minningar-
orð um þetta tímaskeið.
IX
Við Flúðir í júlí. Verzlunarmannafélag
Reykjavíkur á sumarbústaði í landi Högna-
staða, á næsta bæ við Flúðir í Hrunamanna-
hreppi. Venjulega er þetta sumarbústaða-
land þó kallað að Flúðum. Það hefur líklega
átt sinn þátt í því að bæir þarna í Hreppn-
um hafa uppá síðkastið verið kallaðir „á
Flúðum“ ef fréttaliðið í fjölmiðlunum hefur
þurft að minnast á þá. Einhverntíma heyrði
ég minnst á, að Hrunaklerkur hafði messað
í „Tungfellskirkju á Flúðum“ og fannst þá
þessi vísir að bæ vera farinn að breiða nokk-
uð úr sér. Tungufell er eins og margir vita,
efsti bær í Hrunamannahreppi og einn þeirra
bæja á íslandi, sem hvað lengst eru frá sjó.
Skemmsta leið þaðan fram að Flúðum er
líklega um 20 km. Ef Flúðir ná jafn langt
í hina áttina, segjum framá Skeið, er þetta
erðinn stærsti bær á Islandi, mun víðáttu-
meiri en Stór-Reykjavíkursvæðið.
Engan á ég sumarbústaðinn sjálfur og
hef því ekki reynslu af slíkri vist. En eina
sólríka helgi síðla í júlí er ég kominn í sumar-
bústað, sem konan mín hefur fengið úthlut-
að í viku og stendur í landi Högnastaða,
nærri Flúðum. Sumarbústaðurinn stendur í
raun fyrir sérstakan lífsmáta hjá fjölda
manns, sem hefur lagt í verulegan kostnað
við að koma sér upp öðru heimili svo að
segja. Mér skilst að olíulampar og önnur
frumstæð tækni þyki ekki eftirsóknarverð
lengur; sumarbústaðafólk vilji hafa þar raf-
magn, heitt vatn, sjónvarp, plötuspilara og
yfirleitt allt sem það hefur í kringum sig
heima fyrir. Það er enda svo, að fólk fer í
sumarbústaðinn í vaxandi mæli allan ársins
hring, nema mikil snjóalög hindri.
Það getur verið notaleg tilbreyting að
vera í svona húsi með heitan pott á verönd-
inni og geta brugðið sér á bæina eftir því
sem verkast vill. I búðinni hjá Geira á Flúð-
um fæst hreinlega allt, sem sumarbústaða-
fólk og annað staðarfólk þarf. Þar er sund-
laug, félagsheimili og hótel. Það er deginum
ljósara, að hér verður orðinn bær áður langt
um líður. Og það er menningarlegt snið á
þessu þéttbýli og tijágróðurinn svo blómleg-
ur, að hann er nú þegar kominn langt upp-
fyrir húsin. Listrænn metnaður Hruna-
manna sést á því, að þeir hafa komið fyrir
á grasflöt afsteypu af hinni frábæru högg-
mynd, Öldu aldanna, eftir Einar Jónsson,
sem fæddist og ólst upp í Galtafelli, fáeina
kílómetra frá Flúðum.
Frá sumabústaðnum blasir við Bræðra-
tunga, handan Hvítár og Kópsvatnseyrar,
þar sem við Tungnamenn riðum árlega yfir
ána á vaði á leið á Álfaskeið. Sú útiskemmt-
un hefur lagst af, en var fjölsótt á árum
áður og staðið að henni með metnaði. Til
dæmis man ég eftir því, að eitt árið var
Halldór Laxness fenginn til að halda ræðu
og það var alltaf keppt i fijálsum íþróttum
við frekar frumstæðar aðstæður á náttúru-
legri grasflöt og ef ég man rétt, söng Hrepp-
akórinn undir stjórn Sigurðar í Birtinga-
holti. Svo var að sjálfsögðu dansað; ég get
samt ómögulega munað hvort það var á
palli eða bara á grasflötinni - það hefur
ugglaust ekki skipt máli.
Ræðumenn, hlauparar og hreppakórar
draga líklega ekki lengur að fólk. En Álfa-
skeið er samt á sínum stað framan í Lang-
holtsfjalli og minnir á rómverskan leikvang
með óteljandi sætaröðum í brekkunum
kringum flötina.
X
París í október. Ekki veit ég hvort nafli
heimsins er hér í París, en naflinn í Parísar-
borg virðist mér að sé svæðið á hægri bakk-
anum frá Pompidousafninu og út að Höllun-
um, Les Halles, svo sem þessi kjötmarkaður
borgarinnar var nefndur. Nú hefur hann
fyrir nokkrum árum verið lagður niður og
í staðinn er komin risastór „Kringla" með
ótal verzlunum og veitingahúsum.
París er mér kærust borga í Evrópu; mér
finnst hún óviðjafnanleg, en hún er samt
ein af þeim borgum sem Islendingar þekkja
almennt lítið og sniðganga jafnvel, því þeir
halda að þar sé ófær vistin þeim sem ekki
mæla á frönsku. Slíkt er þó af og frá.
Nú kann að verða breyting á. í auglýsing-
um hefur mátt heyra getið um nýja tálbeitu
í París á næsta ári og ef ég hef skilið aug-
lýsingarnar rétt, mun hún setja allt annað
í skuggann í þessari listaborg: Disneyland.
Nýtt Disneyland fyrir Evrópu, þar sem Mikki
mús og allt það lið bregður stórum svip á
svæðið. Engan mun heldur skorta ruslfæði;
nóg af hamborgurum og kóki til þess að
hinn rétti andi náist.
Með öðrum orðum: Innrás lágmenningar-
innar, svo stætt sé á því að ráðast í Parísar-
ferð og þurfa ekki að meðtaka neitt merki-
legra eða dýpra en popphávaða og Mikka
mús.
En úr því Mikki er ókominn berst ég með
straumnum, sem ævinlega liggur í báðar
áttir á milli Hallanna og Pompidou-safns-
ins. Hvað sem öðru líður er sjálft mannlífið
merkilegast í París. Mér sýnist ég vera
búinn að sjá alla hugsanlega kynþætti nema
indíána og eskimóa. Oftast er mannlífið
skrautlegast á torginu framan við safnið:
Eldgleypar, menn sem láta fjötra sig með
köðlum og keðjum, en tekst samt að losa
sig, hljóðfæraleikarar úr Andesfjöllum, ung-
ar stúlkur með gjörninga. Ein fór í „pósur"
eða stellingar og var eins og myndastytta;
hreyfði hvorki legg né lið unz einhver kom
aðvífandi og lét skilding falla í pappakass-
ann við fætur hennar. Þá lifnaði hún allt í
einu, skipti um stellingu og varð mynda-
stytta aftur þar til sá næsti birtist.
Sjálft safnið var talið tímamótahús, engu
öðru húsi líkt, en minnir frekar á orkuver
með voldugar pípur og allskyns leiðslur ut-
aná. Þetta þótti mjög frumlegt á sínum tíma
og annmarkarnir hafa ekki komið í ljós fyrr
en nýlega. Nú er nefnilega kominn tími á
viðhald og þá kemur í ljós að þetta kraðak
af rörum er farið að ryðga og eiginlega
engin leið að komast að því til viðgerða.
Stundum getur tíminn einn skorið úr því,
hvort eitthvað nýtt er gott til frambúðar.
Þrýtur þar minnispunkta og því segi ég
amen eftir efninu. Frekari hugleiðingar um
París læt ég bíða því hér er af miklu að
taka, sem rakið verður að einhveiju leyti í
tveimur Lesbókargreinum síðar meir.
UNNUR SÓLRÚN
BRAGADÓTTIR
desember
þú hugsar ekki um það
er þú eyst yfir
mig drullunni
þú hugsar
ekki um
það
er þú blæst í mig
eitrinu
á fleygiferð
í jólainnkaupum
í hvítum plastpokum
með auglýsingar
í augunum
og seðiltungu
svo langa svo
stóra
þú svolgrar
í þig æðið
innanhúss
skreytir
tré og
TRÉNAR
Höfundur er bókarl, hefur gefið út 2
Ijóðabækur og er með BA-próf í bók-
mennt-
um.
ÞÓRA BJÖRK BENEDIKTS
Móðurást
Und húmblæju
hljóðrar nætur
vill hugurinn hvarfla
svo víða,
um það sem ég
áður átti,
er allt var í lífinu
blíða.
Þú bernska með blauta sokka
og brennheita móðurást,
þær stundir
koma aldrei aftur
um það, er ekkert
að fást.
Sú minning
um móðurhönd
með mjúka
stroku á kinn,
er dýrmætust
allra ásta,
um eilífð
um eilífð,
ég finn.
ÓLAFUR THORODDSEN
Vökuljóð
Angurtært leysist
úr landi draumsins
vatnið og hvíslar
að í helgum lundi
sé óskasteinninn
sem áttir forðum.
Þegar þú vaknar
er vatnið hélað
á gluggans gleri
og gleymdar leiðir
að óskasteini
sem áttir forðum.
Höfundur er lögfræðingur í Reykjavik.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. JANÚAR 1992 9