Lesbók Morgunblaðsins - 20.06.1992, Blaðsíða 8

Áslóðum
Byrons
Byron lávarður var orðinn allkunnur og dáður hér
á landi sem skáld um aldamótin síðustu. Kynni
sín af þessum stórbrotna anda eiga íslendingar
einkum að þakka Matthíasi Jochumssyni, sem
þýddi sorgarleikinn Manfreð eftir hann.
Byron í albönskum þjóðbúningi í málverki Thomas Philips.
í Missolonghi hafa
Grikkir komið upp
lystigarði helguðum
hetjunni. Þar stendur
súla með nafni Byrons.
Fiskimennirnir þekkja
ekki skáldskap hans, en
svara, ef þeir eru spurðir:
Hann var hetja.
Eftir SIGURLAUGU
BJÖRNSDÓTTUR
Vorið 1946 dvaldi ég í Englandi. Blíðviðr-
isdag einn lagði ég leið mína til Newstead
Abbey, ættaróðals Byrons. Áætlunarbíllinn
nam staðar við hliðið á landsetrinu, og eft-
ir stutta göngu opnaðist útsýn yfir yndis-
legt dalverpi með stöðuvatni, uppsprettu-
lind, grasflötum og skógi vöxnum hæðum.
Hjá vatninu stendur höll, og þar getur einn-
ig að líta rústir af klaustri með gotneskum
gluggum og hvelfingum.
Hér er margt, sem minnir á Byron skáld.
Tréð, sem hann gróðursetti tíu ára gamall,
er að vísu dáið, en visinn stofninn stendur
enn. í svefnherberginu stendur hvíla Byr-
ons uppbúin á miðju gólfí, og í hallarsölun-
um vitna málverk og myndir um hinn róm-
aða glæsileik hans. Við hliðina á altarinu
í hinni hrundu kapellu munkanna stendur
minnisvarðinn, sem Byron Iét reisa yfir
hundinn sinn.
Á framhlið hans er letrað.
/ nánd við þennan stað hvílir duft hans,
sem átti fegurð án hégómagirni,
afl án ofstopa,
hugrekki án grimmdar
og allar dyggðir manns án lasta hans.
Þetta lof, sem væri meiningarlaust
smjaður,
ef það væri letrað yfir ösku mannlegs
líkama,
er aðeins réttmæt viðurkenning
í minningu Boatsweins, hunds,
sem fæddist í Newfoundlandi ímaí 1803
og dó að Newsteadklaustri 18. nóvem-
her 1808.
George Gordon Byron fæddist í London
22. janúar 1788. Fjórum árum áður hafði
John Byron faðir hans eignast dóttur með
konu annars manns, sem hann bjó með þá.
Hálfsystkinin ólust ekki upp saman. John
Byron dó, þegar sonur hans var þriggja ára.
Þegar George komst á legg, kom í ljós,
að hann var haltur, og olli heltin honum
bæði andlegum og líkamlegum þjáningum,
en þrátt fyrir líkamsmein sitt fékk hann
þegar í skóla orð fyrir að vera framúrskar-
andi íþróttamaður.
Þegar hann var tíu ára gamall, kom dag
nokkurn fregn um, að Byron lávarður í
Newstead væri látinn. George litli var erf-
ingi hans og fór með móður sinni til þess
að taka við arfleifðinni. Þessi fyrstu kynni
tengdu Byron innilegum böndum við New-
stead, eins og kemur fram í ljóði hans.
Newstead! Ó, myrka hrömun hárra ranna
þíns helgidóms, þú konungsslotið fríða!
En vofur kappa, kvenna og helgra
manna
sem kynjahjörð um rústir þínar líða.
Eitt sinn fór móðir hans til spákonu, sem
sagði henni, að hún ætti haltan son, og
yrðu tuttugasta og sjöunda og þrítugasta
og sjöunda árið honum hættulegt. Drengur-
inn heyrði þennan spádóm, sem hafði mik-
il áhrif á hann.
22. janúar 1809 hélt Byron lávarður af
Newstead mikla veislu í tilefni af því, að
hann varð fullveðja. Nokkrum vikum síðar
kom út háðkvæðið „Ensk skáld og skoskir
ritdómar," sem þótti með afbrigðum snjallt.
Kverið var nafnlaust, en bókmenntamenn
eignuðu Byroni það.
Byron fór í tveggja ára ferðalag til
Suður-Evrópu og Austurlanda. Hann kom
við í Grikklandi og varð snortinn, eins og
þetta ljóð vitnar um.
Gríkkland' Þú vagga guða, gleymt og
smáð,
göfugt og dýrðlegt, þótt þú berir tötra.
Hver knýja mun þín börn á betra ráð
og brjóta þína aldalöngu fjötra?
Þegar Byron kom heim, lauk hann við
kvæðabálkinn Childe Harold, sem gerði
hann frægan á svipstundu.
„Ég vaknaði einn morgun og komst að
raun um, að ég var orðinn frægur,“ ritaði
hann. Kvöldið áður hafði hann ekki þekkt
London öðruvísi en sem einstæðingur, er
átti tvo eða þijá kunningja. Daginn eftir
var hún orðin eins og ævintýraborg, sem
lauk upp hallardyrum sínum fyrir hinu
glæsilega skáldi.
Stundum ber það við eftir mikinn bók-
menntasigur, að sjálfur höfundurinn verður
vonbrigði. En að þessu sinni var höfundur-
inn verki sínu samboðinn. Hann var hátig-
inn maður af gamalli ætt, og samkvæmis-
heimurinn var honum þakklátur fyrir að
varpa ljóma snillinnar á stétt, sem var oft
ráðist á. Hann var ungur og fríður með
gráblá augun tindrandi af tilfinningu undir
löngum bráhárum og fölleitt hörund, sem
var svo skært, að það sýndist næstum sjálf-
lýsandi. Jafnvel heltin varð til þess að auka
áhuga fólks fyrir honum.
Hertogafrúin af Devonshire skrifaði:
„Aðalumræðuefnið um þessar mundir er
hvorki Spánn né Portúgal, hermenn eða
föðurlandsvinir, heldur Byron lávarður...
Ljóðmæli hans eru á hveiju náttborði, og
hann er skjallaður, tilbeðinn og dýrkaður,
hvar sem hann birtist."
í september 1812 seldi Byron Newstead
vegna skulda. Ári síðar skrifaði Ágústa
systir hans honum að hún yrði að flýja af
heimili sínu vegna fjárhagsvandræða
manns síns og ætlaði að koma og búa hjá
honum í London.
Byron hafði ekki séð Ágústu, síðan hann
kom til Englands. Maður hennar, Leigh
ofursti, var taumlaus munaðarseggUr, sem
eyddi ævi sinni í veðmál og fjárhættuspil,
sfanaði botnlausum skuldum og var á þön-
um eftir vinnukonum. Ágústa hafði orð
fyrir að vera honum trú.
Byron tók á móti henni í íbúð sinni síð-
degis 27. júní. Hann var mjög hrifínn af
henni. Hún dvaldi í London allan fyrri hluta
júlímánaðar. Hún átti þijú börn og var
þrúguð af fjárhagsörðugleikum. Ágústa bjó
ekki hjá Byroni, en fór með honum á dans-
leiki og í leikhús, og hún heimsótti hann á
hveijum degi.
Hér lagðist allt á eitt að leiða Byron
afvega. Það var ekkert því til fyrirstöðu,
að þessi unga kona, sem honum gast svo
forkunnar vel að, gæti heimsótt hann, hve-
nær sem var. Þau voru ekki varin fyrir
ástinni á sama hátt og venjuleg systkini í
gegnum vináttu og árekstra daglegra sam-
vista. Þau höfðu ekki vaxið saman upp úr
sakleysi æskunnar. Þau höfðu sjaldan hist.
Þau áttu ekki sömu móður né sömu ætt-
ingja.
Byron sagði við lafði Melbourne vinkonu
sína.
„Ég sver við þann guð, sem hefur skap-
að mig til minna eigin hörmunga og harla
lítið til blessunar öðrum, að það var ekki
henni að kenna. Hún átti ekki þúsundasta
hlutann af sökinni á móts við mig.“
Lafði Melboume bað hann í guðs bænum
að slíta sambandinu, en hann hafði ekki
þrek til þess. Ágústa var með honum allan
ágústmánuð, og þegar þau skildu, var hún
með barni.
Byron orti til hennar nokkrar sexhend-
ur, sem voru ef til vill hið fegusta, sem
hann hafði ort til þessa.
Ég mæli ei nafn þitt, ég anda það ei.
Það er ógn í þess hljómi og sök, Ijúfa mey.
En tárið, sem blikar á brá mérmun kvarta
um brunann, sem ólgar í dul þessa
hjarta.
Árið 1814 keypti Byron Newstead aftur,
því að hinn nýi eigandi neyddist til að selja
það. 2. janúar 1815 gekk Byron að eiga
Anne ísabellu Milbanke, frænku lafði Mel-
bourne. 10. desember ól Anne ísabella
manni sínum dóttur, en 15. janúar fór hún
heim til foreldra sinna með bamið. Hálfum
mánuði síðar fékk Byron bréf frá föður
„Þú vagga guða, gleymd og smáð“ orti Byron um Grikkland, þar sem minjar
glæstrar fomaldar heiliuðu skáldið.