Lesbók Morgunblaðsins - 31.10.1992, Blaðsíða 9

binda umferðarreglurnar inn og kallað þær
skáldskap.
Hér er við hæfí að vitna í enska rithöfund-
inn Graham Swift og skáldsögu hans Water-
land: „Því pabbi minn var ekki bara hjátrú-
arfullur maður, hann kunni einnig að segja
sögur. Skröksögur og sannar sögur; hug-
hreystandi sögur og áminningarsögur; um-
vöndunarsögur og markleysusögur, áreiðan-
legar sögur og óáreiðanlegar sögur; sögur
hvorki með haus né sporði.“
En hvernig snýr málið að börnunum sjálf-
um. Hvers konar sögumenn eru þau? Á hvern
hátt koma þau inn í sagnahefðina? Hver er
frásagnarháttur þeirra? Allir sem hlustað
hafa á börn segja sögur vita að þau hafa
oft marga þræði í höndunum. Saga þeirra
er ekki hrein og bein. Það koma útúrdúrar
og ýmsar athugasemdir fylgja með, en meg-
inkjarninn kemur ef hinn fullorðni áheyrandi
er ekki búinn að grípa frammí og eyðileggja
söguna.
Það verður því að draga þá ályktun að
sögumaðurinn sé hluti af sálarlífi barnsins
og að hann eigi að fá að njóta sín í sem
fjölbreytilegustum myndum.
EINAR MÁR
GUÐMUNDSSON
Börnin, regn-
ið og hafið
Þá héldu hörnin
að himininn væri úr gleri.
Stjörnurnar voru festar við glerið,
einnig tunglið og sólin.
Oná glerhimninum
lágu djúp og mikil vötn.
Aðeins þurfti litla sprungu í glerið.
Þá fór að rigna.
Ef heill gluggi. brotnaði kom flóð.
Syndaflóð.
Eitt sinn sáu börnin hvargluggi brast.
Þau voru að smala fé,
ríða á prikum og búin að raða skeljum
og völum yfir heilan hól.
Þegar þau sögðu fullorðna fólkinu
frá brotna glugganum
skipaði það þeim að snauta út:
Þetta var bara rigning.
Seinna fundu önnur börn,
kannski afkomendur hinna,
græna flösku í fjörusandinum.
Á miðanum
voru torkennilegir stafir
en enginn andi steig upp úr stútnum
þegar þau opnuðu hana,
ekkert bréf,
aðeins græn flaska í sandi.
En saltur ilmurinn,
sjávarniðurinn á botni hennar
og sund hennar yfír höfin,
færði þeim kveðju
frá öðrum stað og tíma
sem líka var þeirra staður
og þeirra tími.
Þeir lögðu blómsveig
að fótstalli þjóðhetjunnar,
byggðu átján kirkjur
og vitnuðu í gömlu skáldin.
Þeir fjölguðu unglingaheimilum
og reistu ótal meðferðarstofnanir
en ströndina fylltu þeir
af vörugeymslum og verksmiðjum,
malbikuðu hraðbrautir
og ýttu stórgrýti fyrir fjöruna.
Þannig var ráðist á blágræn engin,
guðina sem ólga í æðum okkar,
næra sálir barnanna
á tónum úr ölduskala
hins volduga hafs.
(Úr Klettur í hafi.)
Höfundur er rithöfundur.
Stundum heyrist að hætta sé á að þjóðlegri menningu sé stefnt í voða ef fullveidið skerðist.
Hvers virði er fullveldi? II
Aðhald gegn agaleysi
og hringlandahætti
Hér á landi og víða
annars staðar vantar
töluvert á að lög og reglur
geri ekki upp á milli
manna. Fyrir þessu eru
sjálfsagt margar ástæður.
Ein þeirra er sú, að
framkvæmdavaldið er
nátengt löggjafanum því
ráðherrar þurfa að geta
haft áhrif á lagasetningu
um rekstur og
framkvæmdir á vegum
ríkisins. Það er því
orðinn vani að þeir geti
nánast pantað lög eins
og þeim hentar.
Eftir ATLA
HARÐARSON
6. HVAÐ GETUR RÍKIVERIÐ
Annað En Fullvalda?
Lönd sem eru ekki fullvalda
geta verið hluti af stærra
ríki, eins og Skotland er
hluti af Bretlandi, og
jafnrétthá öðrum hlutum
þess eða ósjálfstæð og
lotið stjórn annars ríkis,
eins og Hong Kong lýtur
stjórn Bretlands. í svona tilvikum er landið
partur af eða viðhengi við fullvalda ríki.
í flestum löndum hefur sama löggjafar-
vald lögsögu yfir öllum málaflokkum. Sé
þetta vald endanlegt þá er landið íullvalda,
a.m.k. inn á við. Sé það ekki endanlegt
þá hlýtur einhver annar löggjafí að vera
yfír það settur og hafa endanlegt vald og
þau lönd sem hann hefur lögsögu yfir hljóta
þá að mynda fullvalda ríkisheild. Eða er
það ekki? Er hugsanlegt að land sé hvorki
fullvalda né hluti af eða viðhengi við full-
valda ríki?
Já. Þegar kirkjuvaldsstefnan náði hvað
lengst fram að ganga á dögum Innocentíus-
ar 3., sem var páfí frá 1198 til 1216, náði
rómverska kirkjan undir sig æðsta löggjaf-
ar-, framkvæmda- og dómsvaldi í eigin
málum. Þetta þýddi að löggjafarvald þjóð-
höfðingja og ríkisstjórna var verulega skert
og ríki þeirra því engan veginn fullvalda.
Þau voru samt ekki partur af stærra ríki
því kirkjan hafði aðeins endanlegt lög-
gjafarvald í sumum málum og myndaði því
ekki fullvalda ríki.
Svipaða sögu má segja um ■ Evrópu-
bandalagið. Með Rómarsamningnum 1957
seldu aðildarríkin hluta af löggjafarvaldi
sínu í hendur bandalaginu. í þessum lönd-
um verða landslög stundum að víkja fyrir
ákvæðum Rómarsamningsins eða reglu-
gerðum og tilskipunum frá stofnunum
bandalagsins. Þau búa því við skert full-
veldi. En þau eru ekki heldur partar af
stærri fullvalda ríkisheild því Evrópubanda-
lagið hefur ekki endanlegt löggjafarvald
nema á þeim sviðum sem tiltekin eru í
Rómarsamningnum og getur því ekki talist
fullvalda ríki.
Af framansögðu er ljóst að ríki getur
verið ósjálfstætt á nokkra vegu: Með því
að vera hluti af stærra ríki eða viðhengi
við það og með því að afhenda alþjóðastofn-
un eða ríkjabandalagi hluta af fullveldi
sínu. Síðastnefndi möguleikinn er áhuga-
verðastur fyrir íslendinga því það kemur
víst hvorki til greina að sameina landið
öðrum ríkjum né að fela öðru ríki yfirráð
yfír því. Sá möguleiki að láta hluta löggjaf-
arvaldsins í hendur ríkjabandalagi eða al-
þjóðastofnun er hins vegar ekkert fjar-
stæðukenndur. Á þeim síðum sem eftir eru
ætla ég að velta þessum möguleika fýrir
mér.
7. HvaðErVarið
í Fullveldi?
Þeir sem telja það gild rök gegn aðild
að Evrópubandalaginu, eða öðrum alþjóða-
'stofnunum, að hún skerði fullveldi ríkisins
hljóta að líta svo á að landsmenn hafi eitt-
hvert gagn af fullveldinu. En hvaða gagn?
Mér virðist að minnsta kosti þrennt koma
til álita.
í fyrsta lagi má vera að fullveldið tryggi
landsmönnum möguleika á að hafa áhrif á
örlög sín og afkomu, vera eigin gæfu smið-
ir.
í öðru lagi er hugsanlegt að þjóðlegri
menningu sé stefnt í voða ef fullveldið
skerðist.
í þriðja lagi er hætt við að yfírþjóðlegt
löggjafarvald verði þungt í vöfum, sein-
virkt og ófært um að taka tillit til ís-
lenskra aðstæðna þannig að skert fullveldi
yrði til þess að við byggjum við lakari lög-
gjöf en nú er.
Við skulum líta aðeins nánar á hvert
þessara þriggja atriða. Það kann að virð-
ast augljóst að íslendingar hafi meiri mögu-
leika á að vera sinnar eigin gæfu smiðir
ef ríkið heldur áfram að vera fullvalda en
ef fullveldi þess er skert. Þetta er þó ekki
einhlítt. Ég minntist áðan á þann mögu-
leika að ríkið gæti ef til vill haft meiri
áhrif á örlög fiskistofnanna við landið ef
alþjóðlegum stofnunum yrði falið æðsta
vald í umhverfismálum. Þetta veltur auðvit-
að mikið á því hvernig þessar stofnanir
störfuðu, en alltént er ekki hægt að útiloka
það fyrirfram að skert fullveldi þýði í sum-
um tilvikum aukin áhrif þjóðarinnar á eig-
in afkomu og örlög.
Það er nauðsynlegt fyrir sjálfsvirðingu
manns og þroska að vera sinnar eigin
gæfu smiður, taka sjálfur ákvarðanir um
eigin mál og bera ábyrgð á þeim. Þetta á
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 31.0KTÓBER 1992 9