Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1992, Blaðsíða 4

Gísli Þórólfsson og Jeanette Castione í Möðruvallakirkju.
Tímans tönn vinnur á
gömlum listaverkum
Hér má sjá málverk á tré, sem farið er
að láta á sjá vegna etii og þyrfti lagfær-
ingar við. Þama þyrfti að stöðva þróun-
ina, þar sem liturinn er smátt og smátt
að detta úr vegna vöntunar á sínu bindi-
efni. Síðan þarf að laga þau svæði þar
sem liturinn er horfinn, með því að
mála í þau aftur.
Myndlistararfur okkar frá fyrri öldum er bund-
inn við lýsingar í handritum, útskurð og
myndvefnað, en einnig eru til málaðar mynd-
ir. Þær eiga það sameiginlegt flestar, að
hafa verið unnar sem kirkiugripir og þá
Kirkjan á MöðruvöIIum í Eyjafirði.
Stutt spjall við GÍSLA
ÞÓROLFSSON
sem útskrifaður er frá
Flórens í viðgerðum á
gömlum málverkum á
striga og við.
hafa þær einnig verið varðveittar í kirkjum.
Þar var engin upphitun; saggi og fúi eyði-
lagði margar þessar mynda með tímanum.
Þetta gerðist jafnvel í höfuðkirkjunum á
Hólum og í Skálholti. Brautryðjandi mál-
aðra mannamynda á íslandi, séra Hjalti í
Vatnsfírði, málaði til dæmis portret af Jóni
biskupi Vídalín, og var það haft uppi í Skál-
holtskirkju í um það bil öld. Eftir það fara
engar sögur af því og allar líkur benda til
þess, að það hafí eyðilagst af fúa.
Á Þjóðminjasafninu hefur verið unnið
mjög gott starf í viðgerðum á gamalli ís-
lenzkri myndlist, oftast kirkjulist. Og nú
hefur það gerst, að við höfum eignast sér-
fræðing í þessari grein. Hann heitir Gísli
Þórólfsson og er frá ísafirði. Hann lauk
stúdentsprófí á náttúrufræðibraut frá
Menntaskólanum á ísafírði og fór síðan í
þetta óvenjulega nám til Ítalíu og útskrifað-
ist 24 ára gamall. Gísli kom heim með ít-
alskt konuefni og fór strax í leiðangur um
landið til þess að líta á kirkjur. Undirritaður
hitti þau frá Veróna í Möðruvallakirkju.
„Við höfum áhuga á að setja upp verk-
stæði í Reykjavík", sagði Gísli, „ og auk
þess að fara um landið og bjóða þjónustu
okkar þar sem þörf er á og þá aðallega í
því að gera við málverk í kirkjum og á söfn-
um. Á næsta ári ætlum við að fara í viðbót-
amám og læra viðgerðir á trélistaverkum,
en það er þó ekki endanlega ákveðið.
Eg hef mikinn áhuga á listum almennt
og þá sérstaklega á viðgerðum. Þegar ég
fór að kynna mér viðgerðir á málverkum,
sá ég framá skárri atvinnumöguleika í því
fagi en með því að fara í eitthvert listnám.
Það var svo haustið 1989 að ég fór í skóla
í Flórens á Ítalíu. Þetta er einkaskóli, sem
heitir Instittutto pro l'arte e restauro og
þar er kennd myndlist, viðgerðir á málverk-
um, keramik, allskonar skjöldum og fleiru.
Og þama kynntist ég sambýliskonu minni,
sem var á öðm ári í sömu grein; hún lauk
námi vorið 1991.“
Heim kominn til íslands var Gísli fyrst á
ísafírði, þar sem hann gerði við rnálverk
fyrir Norðurtangann og Listasafn ísafjarð-
ar. Um það sagði hann:
„Ástand málverkanna var eins og við
mátti búast; þau láta á sjá. Það slaknar .á
Innan úr Möðruvallakirkju. Eins og margar timburkirkjur er hún afar falleg.
blindrömmunum, litir fara að detta af mynd-
fletinum og ýmsar skemmdir að koma fram.
Það borgar sig að koma í veg fyrir frekari
skemmdir áður en þær ná alvarlegu stigi.
Hafí málverk misst liti og þeir flagnað
frá, þá er hægt að endurfesta málningu.
Það er ákveðinn tæknilegur ferill, en síðan
er skemmdin löguð með gifs-kalki og endur-
málað í bletti, ef vantar. Maður verður að
gæta þess að mála ekki þar sem uppruna-
legt málverk er eftir, heldur einungis blett-
inn sem bilað hefur. Viðgerðin verður að
vera aðskilin frá listaverkinu. Annars eru
til tvær aðferðir: Önnur er að mála í
skemmdina með þeim hætti að hún sjáist
ekki og verkið verði eins og nýtt. Hin aðferð-
in byggist á þannig viðgerð, að skemmdin
verði alltaf sýnileg; hún er þá orðin hluti
af verkinu og verkinu er þá haldið eins og
það er þegar orðið.
Ástandið á málverkum í kirkjum hér á
landi, sem ég hef heimsótt, er misgott. En
það er þörf að taka til hendinni. í sumum
kirkjum hefur þegar verið lagfært og komið
í veg fyrir frekari skemmdir af völdum elli;
það er aldurinn sem setur strik í reikning-
inn. Það þarf að hjálpa listaverkum að stand-
ast tímans tönn með því að gefa þeim „nær-
ingu“, sem tapast hefur í áranna rás. Það
þarf að endurgefa grunni og málningu sín
bindiefni og styrkja strigann með ákveðnum
hætti, þegar hann er farinn að fúna“, sagði
Gísli Þórólfsson að lokum.
PÁLMI GUÐMUNDSSON