Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1994, Blaðsíða 8

Dagbókarbrot úr
Barentshafi 1949
Að morgni 17. júní 1949 lagði nýsköpunartogar-
inn Júlí GK 21 í veiðiferð sem í sjálfu sér er
ekki í frásögu færandi að öðru leyti en því
að sökum tregfiskis á heimaslóð var ferðinni
heitið í Barentshaf. Heldur var dauft yfir
Af umfjöllunum um
nýlegar veiðar íslendinga
í Barentshafí hefur
stundum mátt skilja að
þær séu nýtt fyrirbæri.
Svo er alls ekki. Hér segir
af veiðiferð
nýsköpunartogarns Júlí
GK21 sumarið 1949.
Eftir ÁSGEIR LONG
mannskapnum í fyrstu en skipið hafði aðeins
haft sólarhrings viðdvöl í heimahöfn og lang-
ur túr framundan. Ekki bætti úr skák að
ofsarok á móti hélst fyrstu dægrin en er fregn-
ir af góðri veiði bárust frá Bjamareyjarsvæð-
inu og veðrið gekk niður létti yfir áhöfninni.
Skipstjóri í þessari ferð var Benedikt Ög-
mundsson, nafntoguð aflakló, en undirritaður
gegndi starfi 2. vélstjóra.
21. júní var komið á miðin sem eru rnikið
flæmi suður af Bjarnarey en eyjan sjálf -r
u.þ.b. 30 sjómílur á lengd og 10 á breiddina.
Fyrst var togað í klukkustund en aðeins
„skaufi" í er híft var. Kippt var í hálfa aðra
klukkustund og fékkst mun betri afli. Verið
var þarna á sömu slóðum til 25. en aldrei
fengust meira en 4 pokar í hali og allt heldur
smár fiskur og töluvert af undirmálsfíski sem
fleygt var. Aðfaranótt 25. var kastað nokkrum
sinnum en fiskurinn horfinn. Loftskeytamað-
urinn náði sambandi við togarann Rinovia frá
Huil og var togarinn í Hvítahafi. Var veiðin
hjá honum 7-8 pokar í hali og vænn fiskur.
Olíubirgðir voru mældar og ákvað karlinn að
halda í átt til Rússíá og freista gæfunnar
norðar og austar. Tók nú tímabundið lúxuslíf
við hjá öðrum en vélaliðinu og kokkunum en
hásetarnir gátu sofið í 20 tíma og staðið í 2.
I blæjalogni en þokuslæðingi annað veifið
sigldi Júlí 460 sjómílur. Þegar sást til sólar
var hún alltaf jafnhátt á lofti hvort sem var
á nóttu eða degi. Svo langt til norðurs vorum
við komnir. Þótt kallað væri að við værum í
Hvítahafinu vorum við að sjálfsögðu í Bar-
entshafi en Hvítahafið er aðeins flói jnn úr
því og gersamlega lokaður af Rússum. íslend-
ingunum þóttu - Rússar frekir til hafsins en
þeirra landhelgi náði þá 12 mílur á haf út.
Hluta úr nótt sást til strandar en ekki greini-
lega.
Hér var ijöldi skipa allt frá norskum mótor-
bátum með flottroll upp í 1.500 smálesta
franska dísiltogara af nýjustu gerð. Við tölum
fjálglega um nýsköpun og nýungar og fyll-
umst monti þegar Hallveig Fróðadóttir, fyrsti
dísiltogari okkar, leggst að bryggju en vindur-
inn fer úr okkur er við blöndum okkur í hóp
þessara glæsiskipa.
Þann 27. er kastað í Barentshafið og geng-
ur á ýmsu næstu daga, fiskur stærri en við
Bjarnarey en áfram 4-5 pokar í hali. Aug-
ljóst er að túrinn verður slakur en að er ver-
ið fram á síðustu mínútu.
3. júlí. Samkvæmt mælingum vélstjóra
ætti olían að endast í 7 sólarhringa og er
haldið áfram veiðum til morguns. Alit kynd-
ara er að nú sé teflt á tæpasta vað og er ég
á því að þeir hafi nokkuð til síns máls.
4. júlí. Trollið tekið
inn og vel frá öllu
gengið ofandekks
meðan Júlí er snúið
til vesturs og stefnt á
nyrstu eyjar við Nor-
egsströnd. Framund-
an er 6-7 sólarhringa
stím, fyrst vestur með
nyrstu eyjum Noregs,
síðan suðvestur og að
lokum suður með
Noregi uns stefnan er
sett á Shetlandseyjar.
5. og 6. júlí. Land-
sýn til Noregs í tvo
daga. Jöklar og hrós-
trug fjöll skiptast á,
ekki ólík Vestfjarða-
fjöllunum. Snjóskafl-
ar og skriðjöklar
teygja sig allt niður-
undir sjó.
7. júlí. Ekki land-
sýn lengur. Dregið
hefír verið úr ferð og
karlinn kvartar oft
um að skip fari fram
úr okkur. Við því er
lítið að gera, olían
ræður férðinni og
hægt er á vélinni í
110-112 snúninga á
mínútu sem þó gefur
skipinu 11,25 mílur á
klst. Áhöfnin fylgist
vel með vélstjórunum
sem stöðugt mæla ol-
íuna.
Á minni vakt læt
ég gjaman í ljósi þá
skoðun að við höfum
Ljósmyndir: Asgeir Long.
VINNA á dekki. Fremst stendur Svavar Benediktsson, sonur
skipstjórans. Hann varð sjáifur skipstjóri síðar.
Stefán kyndari á vinnustað sínum. Ný-
sköpunartogarinn Júlí GK21 var þó
ekki kolakyntur, heldur gekk hann fyr-
ir otíu, sem var nánast komin í þrot
eins og fram kemur í dagbókinni.
ekki næga olíu og á kreik kemst að rífa verði
timbur hér og hvar úr skipinu til þess að
koma okur í höfn. Þetta virðist verka spenn-
andi á liðið og leiða hugann frá tilbreytingar-
lausri siglingu skipsins. Þegar ég fer af vakt
eru snúningarnir orðnir 104.
8. júlí. Kem á vakt kl. 1 að nóttu. Búið
að auka í 112 snúninga og mér sagt að tekin
verði olía í Lervik á Shetlandseyjum kl. 24 í
kvöld. Byija að þrífa vélarrúm og fægja kop-
ar. Klukkustund síðar er flautað í talpípuna
og karlinn segir mér að ekki fáist svartolía í
Lervik og búið sé að setja stefnuna á Aberde-
en og við verðum þar í fyrsta lagi á sunnu-
dagsmorgun kl. 10. Hringi strax í 1. vélstjóra
og segi honum tíðindin. Svarið var „O, hver
and ...“ Fór af vakt kl. 07, snúningar 94.
Aðeins 10 tonn eftir á miðtanki, hinir tómir.
9. júlí. Kom á vakt kl. 1 að nóttu. Shetlands-
eyjar framundan á stjór. Skipið hefir gengið
heldur betur en reiknað var með og u.þ.b.
22ja klst. sigling til Aberdeen á núverandi
hraða en snúningar eru 84 og aðeins eldur í
2 eldhólfum af þrem. Hraði 8,5 sjóm.
Fór upp kl. 3.30 og varð vitni að einhverri
fegurstu sólaruppkomu sem ég hef séð. Smág-
áróttur sjórinn fékk fyrst á sig rauðleitan
bjarma, síðan gulan og svo logagylltan er
sólin reis yfir sjóndeildina. Fjöldi máva sveim-
aði yfir skipinu og ég sótti alla brauðafganga
sem ég fann í borðsalnum og raðaði á lunning-
una og voru þeir vel þegnir. Svona andrá
festist í minni.
9. júlí (dagvakt). Sami hraði. Aberdeen
áætluð kl. 9 í kvöld. Hitinn aldeilis óbærileg-
ur. 33C. Vélarrúmið eins og bankaraofn. Eg
og kyndarinn skiptumst á um að vera uppi,
45 mínútur í senn.
Síðdegis er hringt á stopp og skal lóna hér
og bíða flóðs til að komast í höfn en u.þ.b. 2
klst. sigling er eftir. Fer í sturtu á fírpiássinu
og Geiri kyndari þvær sér um höfuðið og
slappað er af. Kl. 10. Hringt á fulla ferð
mjög óvænt. Karlinn sá togara afturút og
taldi að hann yrði á undan í höfn. Geiri hent-
ist fram á fírpláss og kveikti á öllum eldum
og ég gaf eins mikla ferð og unnt var með
þeim gufuþrýstingi sem til staðar var. Fjögur
augu okkar Geira mændu á þrýstimælinn sem
féll jafnt og þétt meðan ketillinn var að ná
hita en togarinn sem var á sömu leið og við
mjakaðist fram með okkur en þegar gufu-
þrýstingurinn hjá okkur náði eðlilegu marki
var allt sett í botn og við urðum á undan og
lögðumst að bryggju kl. 10.20 og voru þá
liðnir tæplega 24 dagar frá því að leystar
voru landfestar í Hafnarfirði 17. júní 1949.
Höfundur er vélstjóri og tækjavörður Tækni-
skóla íslands.
Skipverjar í aðgerð. Pokinn hangir á síðunni og sýnir að þarna var ekki verið Skipshöfnin á Jútí GK21 í Barentshafinu sumarið 1949. Stýrimaður er í brúar-
að toga. glugga, en skipstjórann vantar á myndina.
8