Lesbók Morgunblaðsins - 13.05.1995, Síða 4

Fjöllista-
maðurinn
Guðmundur
frá Miðdal
Guðmundur Einarsson er fæddur 5. ágúst 1895
í Miðdal í Mosfellssveit og jafnan kenndur við
þann bæ. Hann var líklega einn víðförlasti
Islendingurinn á sínum tíma, en mest ferðað-
ist hann um hálendi íslands. Þangað sótti
Guðmundur Einarsson
frá Miðdal var fjölhæfur
listamaður og einlægur
náttúruunnandi og sótti
sér innblástur í íslenzkt
landslag og þjóðlíf, svo
og náttúru annarra landa.
Eftir óverðskuldað
tómlæti í langan tíma eru
verk hans nú metin að
verðleikum og sýning á
vatnslitamyndum
Guðmundar verður
opnuð á Kjarvalsstöðum
í dag.
Eftir ÁGÚSTÍNU
JÓNSDÓTTUR
hann innblástur og endurnýjun í list sína
og túlkaði náttúru landsins og virk nátt-
úruöflin á fjölbreyttan hátt í óiíkum listm-
iðlum. Árið 1921 kom hann fyrst fram, á
sýningu Listvinafélagsins, og fjórum árum
síðar hélt hann, í Reykjavík, sína fyrstu
einkasýningu.
Lausbeisluð Tjáning
Nú gefst mönnum tækifæri á að skoða
nokkrar vatnslitamynda Guðmundar á
Kjarvalsstöðum. Þær eru aðeins lítið sýnis-
horn af allri listsköpun hans en endur-
spegla engu að síður þau viðhorf sem ein-
kenna hana. Guðmundur hóf snemma að
mála í vatnslit; en sneri sér ekki af alvöru
að því fyrr en 1961-63, og það hafði líka
þau áhrif á olíumálun hans að myndimar
urðu bjartari í litum en áður. í sýningar-
skrá listasafnsins skrifar Kristín G. Guðna-
dóttir, listfræðingur m.a eftirfarandi:
„Myndmál hans einkennist af trúnaði
við hefðbundnar tjáningaraðferðir, en ein-
mitt í vatnslitamyndum sínum sprengir
hann þann ramma, leysir upp hina ströngu
formgerð og þróast í átt að lausbeislaðri
og innilegri tjáningu“.
Kjarvalsstaðir eiga enga vatnslitamynd
eftir Guðmund en eiga þó eitt olíuverk. Á
samsýningu, sem haldin var á Kjarvals-
stöðum 1993 með úrtaki íslenskra lands-
lagsmálverka frá árunum 1900 - 1945,
gat að Iíta verk eftir Guðmund, til dæmis
málverkið Grímsvatnagos, sem er ein af
gosmyndum hans.
GRÍMSVATNAGOS, olíumyndfrá 1934.
í áraraðir fylgdi Guðmundur ákveðnu
skipulagi í vatnslitamálun sem fólst m.a.
í því að hann málaði á sumrin í Lynghóli
í Mosfellssveit (sumarbústað sínum) þar
sem hann nýtti sér sumarbirtuna en hélt
að hausti sýningu á myndunum, I eigin
sýningarsal að Skólavörðustíg 43. Þar seldi
hann allt og fóru verk hans af þeim sökum
rakleitt inn á íslensk heimili og urðu að
eign landsmanna — þau hurfu ef svo mætti
segja.
Akureyri - Reykjavík -
Grænland
Guðmundur nam teikningu í Reykjavík
bæði hjá Stefáni B. Eiríkssyni, myndskurð-
armanni og Þórami B. Þorlákssyni braut-
ryðjanda íslenskrar málaralistar. Síðar
lærði hann í listaskólum í Kaupmannahöfn
og Miinchen. Hann fluttist alkominn heim
frá Þýskalandi 1926.
Á annað ár hafa aðstandendur Guð-
mundar (ekkja hans Lýdía Pálsdóttir og
fimm börn þeirra hjóna ásamt barnabarni
GUÐMUNDUR Einarsson
frá Miðdal.
hans) verið að ljósmynda þau 1000 - 1500
olíumálverk og vatnslitamyndir sem til eru
eftir Guðmund. Þau stefna að því að halda
yfirlitssýningu á allri listsköpun hans og
reka endahnútinn á hið skipulega sýning-
arhald, sem hófst með sýningunni Náttúru-
sýn sem haldin var á Listasafninu á Akur-
eyri s.l. vor með olíu- og vatnslitamyndum
frá íslandi, Grænlandi og úr Ölpunum.
Sjálfur var Guðmundur vanur að halda
sýningar víðsvegar út um land.
í mai í fyrra var önnur sýning haldin í
Reykjavík, í Listhúsinu í Laugardal, bg
nefndist hún Upphafið. Þar voru myndir
unnar með ólíkum aðferðum á tímabilinu
1914 - 1939. Margar þeirra komu á óvart
t.d. athyglisverðar teikningar (unnar með
pastellitum, koli, tússi, rauðkrít og blý-
anti) og höfðu sumar ekki sést áður, graf-
íkmyndir, olíumyndir og önnur myndverk
sem öll voru frá fyrstu tveimur áratugum
hans í listinni.
Þriðja sýningin var haldin á Grænlandi
í tilefni af 100 ára afmæli Ammasalík.
Að henni stóðu Listafélagið í Ammasalík
og Listasafn íslands á Akureyri. En af
hveiju ætli verk Guðmundar hafi orðið
fyrir valinu? Hann er líklega eini íslenski
Iistamaðurinn sem notaði austur-græn-
lensk mótív í verk sín; fjöll, landslag, græn-
lensk dýr s.s. hvítabirni, seli og sauðnaut.