Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1995, Blaðsíða 7

... 'l' ->—
3_
■ -’C'.'., " T . ^CI;:T,h":'> ~A ■’■ ',v • -
ÚTSÝNIyfir Galmarströnd. Húsið hægra megin á myndinni er félagsheimilið..
SÚ skemmtilega venja hefur skapazt, að vörumarkaður er haldinn einu sinni
á sumri hverju í Reistarárrétt á Galmarasströnd.
es f. 1880 og síðast Hannes einn, en þau
voru bæði ógift og barnlaus. Þau bjuggu
alla tíð í gamla húsinu að Hofi, sem nú
er friðað. Eg var svo lánsamur að kynnast
þessu heimili lítillega er ég var í heyvinnu
þar einhverja daga á unglingsárum. Naut
ég þá veitinga í eldhúsi þessa merka húss,
þar sem frú Sigríður Briem hafði áður
sýslað við eld og Ragnheiður í Fagraskógi
lært til verka. Bróðir Ólafs Davíðssonar,
Hannes á Hofi, þessi hámenntaði maður
sem aldrei hafði farið í skóla, ræddi við
strákinn mig um áhugamál sín á klassísku
bókmáli en tilgerðarlaust, enda tilgerðar-
lausari maður harla vandfundinn. Ekki er
að efa að menningarblærinn frá Hofi hefur
fylgt Ragnheiði útí Fagraskóg og dafnað
þar vel. Þótt Davíð skáld, sonur Ragnheið-
ar, ætti við veikindi að stríða í æsku og
sæktist seint skólanám, þá fór hann víða,
kynntist mörgu og varð fyrir áhrifum. Um
það vitnar t.d. pílagrímsför hans og vina
hans að gröf Gustavs Fröding. Lífsstarf
Davíðs var í byrjun ævintýri líkast og viss
er ég um að upphaf þess ævintýris er að
fínna í gömlu stofunni á Hofí, sem enn
stendur þar.
Sjálfur kynntist ég Davíð ekki en sá
honum bregða fyrir á götum Akureyrar og
í túninu í Fagraskógi á heyskapartíma.
Líklega sá ég hann fýrst á Akureyri í kaup-
staðarferð með föður mínum, en þeir heils-
uðust jafnan er þeir mættust, enda svei-
tungar og á líku reki. Minnisstæðastur er
mér þó Davíð þar sem hann stóð á hlaðinu
í Fagraskógi á björtu og kyrru sumar-
kvöldi og ræddi við nágranna sinn, Her-
mann á Kambhóli. Hermann bjó með stóra
fjölskyldu en fremur litlu búi, en var vega-
verkstjóri í mörg ár og sjálfmenntaður
dýralæknir og varð þar mörgum að liði.
Þeir Davíð ræddust lengi við á hlaðinu.
Davíð var klæddur brúnum jakkafötum
með svarta kollhúfu á höfði og í brúnlit-
aðri skyrtu sem stóð niðurundan jakkanum
og í gúmmískóm að mig minnir.
Stefán í Fagraskógi var umsvifamikill
bóndi, byggði upp hús og ræktaði tún, auk
þess sem hann var hreppstjóri og alþingis-
maður um skeið. Stefán var nokkuð hávax-
inn og grannur; mér sýndist hann fremur
fáskiptinn alvörumaður, en þá skal haft í
huga að hann veiktist snemma af Parkin-
son-veiki og lést fyrir aldur fram árið 1955.
Það kom því í hlut konu hans að stýra
búinu í fjarveru manns síns og í veikindum
hans. Vinnumenn voru jafnan í Fagraskógi
og stundum danskir. Alfreð Kristensen var
þar lengi, en kunnastur varð þó trúlega
Einar Petersen, sem seinna bjó lengi að
Kleif í Þorvaldsdal, en hann stundaði þar
merkar jarðfræðirannsóknir og reit um þær
greinar í blöð og tímarit.
Þóra, systir Davíðs, bjó einnig þarna í
sveitinni. Hún var gift Arna Jónssyni frá
Arnarnesi, bróður Kristínar listmálara.
Hann var símstjóri á Hjalteyri, en Þóra tók
við því starfí eftir lát hans. Hún var forkur
mikill og man ég að rætt var um að fá
hana í hreppsnefnd, sem varð þó ekki. Það
var í fyrsta sinn sem ég heyrði konu nefnda
til slíkra starfa. Davíð hélt tryggð við Fa-
graskóg alla tíð og einnig eftir að bróðir
hans lést. Hann sleit aldrei rætur sínar og
reyndi aldrei að fjarlægjast uppruna sinn,
þrátt fyrir ærsl og uppreisnargirni æskuár-
anna og ýmisleg áhrif frá ferðum sínum
og lestri. Oft heyrði ég í æsku talað um
Davíð í Fagraskógi og heyrði sögur af
Davíð skáldi og ekki allar mjög kurteisar.
Ég man enn undrun mína er það rann upp
fyrir mér að þetta var einn og sami maður-
inn.
í sjávarplássunum hér syðra mátti stund-
um heyra annað viðhorf til Davíðs én ég
hafði vanist, einkum hjá skáldum. Rangt
er þó að segja að menn hafi verið í stríði
við hann. Fremur að menn hafí litið á hann
sem gamlan mann sem farinn var að endur-
taka sjálfan sig. Gjarnan er vitnað í orð
Steins Steinarrs þessu til áréttingar, en
Steinn hafði víst gaman af að senda „kol-
legum“ sínum skeyti. Hvað sem olli snerist
Davíð á efri árum gegn róttækum breyting-
um í ljóðagerð. Dósóþeus Tímoteusson,
gamall vinur Steins, bankaði eitt sinn uppá
hjá Davíð norður á Akureyri. Davíð tók
honum vel, bauð honum til stofu og rædd-
ust þeir við lengi í mesta bróðerni. Dósóþe-
us reyndi að sveigja talið að Steini og fá
álit Davíðs. Steinn er gott skáld sagði
Davíð og önnur skilaboð fékk Dósóþeus
ekki. En Steinn var þjóðsagnapersóna ekki
síður en Davíð, en þær þjóðsögur samdi
hann gjarnan sjálfur.
Sem kunnugt er var mikið rætt um form-
byltingu í ljóðlist hér, um og eftir miðja
öldina og risu deilur miklar og oft heldur
leiðinlegar um þetta merkilega efni. Sé lit-
ið yfir sviðið nú sýnist mér ofmælt að tala
um byltingu. Þarna var fremur um að
ræða þróun sem staðið hefur með ýmsum
sveiflum alla öldina. Davíð átti sinn þátt í
þessari þróun eins og margir fleiri, t.d.
Steinn Steinarr. Mér þykir raunar þáttur
Steins stundum ofmetinn á kostnað ann-
arra, ekki síst stórskáldanna Jóns úr Vör
og Snorra Hjartarsonar, en áhrif þeirra tel
ég vanmetin. Svipað má segja um ljóð Jóns
Óskars, Einars Braga og Sigfúsar Daða-
sonar.
Og hér má kannski leiðrétta þá fáfræði
sem stundum heyrist að orðið atómskáld
hafi aðeins verið notað um 5 eða 6 skáld.
Þetta merkingarlitla orð var notað um alla
sem ekki ortu „á hefðbundinn hátt“ allt
framtil ársins 1965 og ekki einungis um
ljóð, en einnig um þá fáu sem skrifuðu
prósa í nútímastíl, sem kallað var, t.d. þá
Steinar Siguijónsson og Thor Vilhjálmsson.
Það er gott ef aldarminning Davíðs Stef-
ánssonar leiðir til nokkurs endurmats á
íslenskri ljóðagerð síðustu áratuga.
Höfundur er skáld í Reykjavík.
TALIÐ FRÁ vinstri: Jón Magnússon alþm. og síðar forsætisráðherra, Lárus H. Bjarnason alþm. og síðar prófessor og
hæstaréttardómari, Hannes Hafstein ráðherra, Jóhannes Jóhannesson alþm., sýslumaður og bæjarfógeti í Reykjavík, Stein-
grímur Jónsson alþm. og Stefán Stefánsson alþm.
Jóhannes Jóhannesson (1866-1950)
alþingismaður 1900-1901, 1903-13 og
1916—31. Sýslumaður og bæjarfógeti
1894-1928, frá 1918 í Reykjavík. Hann
var valtýingur, þ.e. var í flokki sem fyrst
hét Framfaraflokkur (1900), frá 1902
Framsóknarflokkur og frá 1905 Þjóðræðis-
flokkur. Síðustu ár sín á þingi var hann í
íhaldsflokki (1924-29) og loks Sjálfstæðis-
flokki.
Steingrímur Jónsson (1867-1956)
konungkjörinn alþingismaður 1907-15.
Sýslumaður og bæjarfógeti 1897-1934, á
Akureyri frá 1920. Heimastjómarmaður.
Stefán [Jóhann] Stefánsson (1863-
1921) alþingismaður 1900-1915. Kennari
við gagnfræðaskólann á Möðruvöllum og
síðar á Akureyri, skólameistari þar 1908
til dauðadags. Hann var náttúrufræðingur
og hinn eini íslenzku nefndannannanna,
sem ekki var lögfræðingur. Arin 1900-
1908 voru þeir flokksbræður hann og Jó-
hannes (ut supra), en frá og með uppkast-
inu má segja að þeir hafí hrakizt í Heima-
stjórnarflokkinn.
Maðurinn lengst til hægri á myndinni
kynni að vera Finnur Jónsson (1858-
1934) prófessor í Kaupmannahöfn.
Höfundur er fyrrverandi prófessor.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. JÚNÍ1995