Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1996, Blaðsíða 3

1-ggBrtg
[m| jö] (g [D [g [n) ig [t] [*| [U g] □ [n] [s]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Náttvíg
íslands nefnir Árni Amarson sagnfræðingur
Spánverjavígin svonefndu, þegar spænskir fiski-
menn af þremur skipum stóðu uppi allslausir í
landi eftir að skip þeirra brotnuðu. Þeim láðist
að biðja um ölmusu sem hefði kannski orðið
þeim til lífs og urðu að ræna sértil lífs. Hvern-
ig Ari sýslumaður í Ögri og menn hans fóru
með þessa vesalings menn, segir margt um ís-
lenzkt þjóðfélag og réttarfar 17. aldar.
Elísabet
Baldvinsdóttir frá Seyðisfirði rataði í óvenjulega
lífsreynslu fyrr á öldinni þegar hún var ung
stúlka og vann í brezkri hergagnaverksmiðju
á árum fyrri heimsstyijaldarinnar. Þar var hún
handfljótust allra; náði ein að slípa 600 spreng-
ikúluhylki á dag og varð síðar bílstjóri áður
en stríðinu lauk.
Lára
Goodman Salverson, d.1970, var vel þekktur rithöf-
undur í Kanada á fyrri helmingi aldarinnar. Hún
var af íslenzkum uppruna, dóttir Lárusar söðla-
smiðs frá Fetjukoti og Ingibjargar frá Kollsá og
10 ára gömul talaði hún aðeins íslenzku. „Við vor-
um svo íslenzk að okkur var ekki við bjargandi"
sagði hún. Lára hefur skrifað fróðlega bók um
þetta hálf-íslenzka líf vestra, sem heitir „Játningar
landnemadóttur". Ágústína Jónsdóttir hefur litið á
bókina.
BYRON LÁVARÐUR
Angra þig ei vildi ég
Hannes Hafstein þýddi.
Og þú vilt gengin gráta migl
Ó, góða mær, það aftur seg,
en samt ei, ef þess iðrar þig,
því angra þig ei vildi ég.
Öll von mín þvarr og þung og sein
í þreyttu brjósti æðin slær,
og að mér loksins látnum ein
við leiði mitt þú grætur, mær!
Og nú ég geisla friðar finn,
sem færir köldu hjarta yl.
Nú hættir snöggvast harmur minn.
Þú hefur með mér fundið til.
Sé tífalt blessuð tár þín skír,
fyrst tárast sjálfur ei ég má,
því tífalt er sú dögg þeim dýr,
sem dropi enginn sprettur hjá.
Ég átti fyrrum hjarta heitt,
það hrærðist fljótt og blítt sem þitt.
Nú fær ei jafnvel fegurð neitt
á freðna, kvalda hjartað mitt.
Vilt þú samt gengin gráta mig?
Ó góða mær! Það aftur seg!
En samt ei ef þess iðrar þig,
því angra þig ei vildi ég.
Byron lávarður (George Gordon Byron) 1788-1824, var enskt Ijóðskáld en settist
að á Ítalíu og endaði ævina sem sjálfboðaliði í frelsisstríði Grikkja. Skáldskapur
Byrons og ekki síður persóna hans, höfðu mikil áhrif á rómantísku stefnuna, eink-
um á meginlandi Evrópu.
A hálum
, best að rabba
um eitthvað
eins og hálkuna
- ekki tala of
nærri sjálfum
sér í skamm-
deginu - halda
sig frekar við
iljarnar og ísinn. Fyrir jólin 1980 fékk ég
sænskar öryggisbomsur í jólagjöf. Þetta eru
skóhlífar með litlum nöglum sem ná sérdeil-
is frábæru taki á hálku en skemma varla
gólf, ein af þessum nýjungum sem gera lífs-
baráttuna léttari og fylla mann trú á fram-
tíð mannkyns, ekki barnalegri framfaratrú
síðustu aldar heldur hógværri og varlegri trú
á mannlegan mátt sem er nú þó nokkur.
Sænsku öryggis-hálku-bomsurnar eru hreint
dýrlegar og breyttu lífi mínu, hef ég síðan
gengið föstum skrefum yfir alla hálkubletti
meðan aðrir hafa verið öryggislausir stóran
liluta úr árinu. Svifið síðan upp hálkubrekk-
ur í lopasokkum og negldum bomsum, frek-
ar penum og lögulegum, með fullkomið ilja-
tak á lífinu, iljarnar þessir gömlu lófar sem
með negldu gripi geta plumað sig á svell-
bungum ísalands. Hálkutíminn varð mér eft-
ir þetta blessuð tíð, allir óttaslegnir hikandi
gangandi sleipt fetið á meðan maður sjálfur
dinglaði sér öruggum skrefum lausum hala,
hólpinn fyrir sænska velferðarhugsjón.
Það mikil hugsjónamanneskja er ég að
ég íhugaði innflutning á hálkubomsunum
góðu, sá í anda hvernig ég gæti með fram-
taki mínu lagt lófa undir fjölda öryggis-
lausra manna á öllum aldri og bjargað frá
beinbrotum, marblettum og lýjandi óörygg-
iskennd hálkutíðarinnar. Varð afar inn-
blásin á köflum af þeirri hugsjón að koma
mætti svo miklu og góðu til leiðar að ljótu
tölurnar um beinbrot og þjáningu yfirfærðar
í milljónir króna á útmánuðum hyrfu úr
Mogganum. En því miður gerði ég aldrei
meira en að ræða þetta við skósmiði og
annað gott fólk sem ég taldi líklegt til heild-
salalegra hugsjónaverka, sýndi skósmiðum’
víða um borgina og heildsalalegu fólki á
förnum vegi sænska vörumerkið og taldi
mig hafa gert mitt með því að koma hug-
sjóninni á flot, eins og ég tryði því hún
væri magnaður vírus.
En, æ, svo kom viðsnúningurinn þegar
þeir settu heitar lagnir í gangstéttar og gerðu
mér og hinu broddaliðinu grikk. Nú skiptast
á sól og skuggi, klakabungaðar gangstéttir
og þýddar. Maður nýtur þess ekki lengur
að rúlla um á nagladekkjunum sínum, það
fer ólýsanlega í gegnum mann að skrapa
steypu og stétt á nagladekkjum, bílar þola
það betur, ég alls ekki, við þessar klassísku
aðstæður fer svo í gegnum mann að maður
afber ekki eigið öryggi. Gallinn megn líkt
og saltið sem étur götur og hús og sandur-
inn sem fýkur í augun og nagladekkin sem
skafa upp götumar, ekki auðvelt að snúa á
hálku sjálfrar náttúrannar svo vel fari. Síðan
gangstéttar urðu svo víða snjólausar í hálk-
unni er ógjömingur að verjast hálku mann-
lega negldur. Síðan þá er eina ráðið að vera
árið inn og út í góðri jafnvægisþjálfun og
ná upp mikilli teygju og sveigju og kunna
að svífa á hálum ís milli þíðubletta lukkunn-
ar. En það vantar svo mikið á almenna liðk-
un og hreyfiþjálfun hér á klakamölinni. Þeirri
fimi sem forðum var okkur eiginleg af því
að ganga á sleipum þúfum og klakabungum
á sauðskinnsskónum höfum við löngu gleymt.
Alvaran blasir við í beinbrotum fómarlamba
hálkunnar sem enn er til staðar og tími til
kominn að laga þessa skekkju. Eg er með
lausnina, hún er góð og austræn eins og
hágæðastjómun fyrirtækjanna. Leikfimi í
hverri götu, sem miðar að því að þjálfa fólk
í hálkugangi, er lausnin, eina lausnin. Á
ekki að rabba um það livernig bæta má
heiminn?
ÍS
Nenni ekki lengur að tala um ís og iljar,
hið skrýtna í mér vill komast að. Það vill
tala um galdurinn í hversdagslífinu, anti-
kaosið, regluna, mynstrið sem lyftir stund-
um iljum manns upp yfir höfuð svo væng-
hafið þenst út í brjóstkassanum þrátt fyrir
þann þróunargalla tegundarinnar að geta
ekki flogið, vænghafið sem verður til þess
að maður svífur nóg til að þola lífið. Ætla
bara að segja örsögu sem „kom fyrir“ mig.
Oft er lífsögrunin þannig að maður þarf að
gera eitthvað erfitt sem maður er ekki stillt-
ur inn á, svo maður verður skelfilega smeyk-
ur og óviss. Og það er eins gott að þora
að gera það, annars á maður á hættu að
breytast í eymingja. Hægt er að biðja guð
að hjálpa sér en aldrei er ég viss um að
eiga það skilið. í varnarleysinu freistast ég
til að lesa tákn hjátrúarinnar, sem ég ætla
nú að viðurkenna upp á mig.
Stuttu eftir síðara snjóflóð átti ég morg-
unfund með klúbbfélögum mínum á Hótel
Borg. Það var „mikið um að ske“, æ þið
vitið, svona fundur þar sem allir segja hvað
þeir eru að fara að gera bráðum, voða djarf-
huga, mikið neistaflug, hugmyndir settar
fram djarflega, hinum líst vel á og maður
finnur vinastyrkinn sinn. Ég bregð mér fram
og kem inn og klúbbfélagi búinn að borga
kaffið sýnir mér vísa-miðann, og talan er
svo ljót! 666, tala dýrsins í Opinberunnar-
bókinni! talan sem allir óttast, talan sem
enginn í siðmenntuðum löndum vill hafa á
bílnum sínum eða vísa-kvittun eða nokkurs
staðar. Hjálp, kostaði kaffið þetta! og við
nýbúin að byggja varanlegar skýjaborgir
sem hrynja hræðilega séu þær merktar þess-
um fjanda og við á vegum dýrsins og okkur
háski búinn! Nei, róar hann mig, þetta er
ekki prísinn á kaffinu þetta er vísa-nóta seni
hann fékk fyrir fyrra snjóflóð, 666 krónur
kostaði í kjörbúðinni 18. janúar 1995. Hann
sýndi mér í gamni að þessi tala hefði þá
birst sér sem viðvörun, forboði dýrsins
mikla, hann geymdi vísamiðann í veskinu,
og nú undir öðru snjóflóði rifjaðist miðinn
upp fyrir honum og upp úr veskinu.
Við kveðjumst við Reykjavíkurapótek og
ég geng með bergmál skelks í bringu 666
inn á Pósthús að senda bréf. Þrýsti létt á
nefið á númera-dýrinu í Pósthúsinu eins og
lög gera ráð fyrir til að mannasiðuð af-
greiðslan fari þægilega fram. Númerahöfuð-
ið teygir fram tunguna og númerið mitt,
777! Ekkert svart yfirskrímsli myrkranna
að eltast við mig heldur þríheilagt skott
lukkunnar! Léttir! Svartur skelkur hopar
samstundis undan fullvissu þess að ég fínni
lífið rétt á mér, véfréttin í Pósthúsinu færir
mér þau skilaboð að draumaruglið sem
rætt var um á fundinum geti átt sér stað,
draumur og raunveraleiki geti í þessu til-
felli, eins og þau stundum gera, náð að binda
trúss sín saman. Ekkert 666 númer dýrsins
yfír því sem við ræddum. Bara 777 og
vænghafið útbreitt Atlantshaf.
Æ, háll ís en má svífa á milli. Bara
halda sér í sitt tiltölulega tilbúna jafn-
vægi. Dökku svæðin í gangstéttinni liggja
þar sem skipulagið hefur lagt þau, þídd
og fín og klakinn kaldur á milli. Góð þjálf-
un fyrir þjóðina. Sól og skuggi. Nú er ég
búin með rabbefnið en á eftir línur svo
mér er bullið búið. Bullið ekki búið. í al-
vöru, ég trúi á leikfimi, hún er besta vörn-
in gegn liálku. Og sama sveifla innvortis
sú besta. Ósýnileg öryggisbönd í vöðvunum,
detti maður þá dettur maður mjúklega
hafi maður bljúgur bitið oddinn af oflætinu
og leyft skynugum kroppatemjara að kenna
klunnalegum flatrassa skrokknum mýkt
kattarins. Bræði klakann eins og ekkert
sé með rófunni. Rófan ósýnileg er svo gott
stýri. Köttur úti í mýri.
ÞÓRUNN VALDIMARSDÓTTIR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13. JANÚAR 1996 3