Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1996, Blaðsíða 7

r
TTTS————
• '.Lx
LEIÐIN var löng og ströng. Þessi teikning frá síðustu öld sýnir hóp Islend-
inga á leið sinni til Nýja-Islands.
menntaverk sín eingöngu á enska tungu.
Lára kom aldrei til Islands og þess vegna
er bókin Játningar landnemadóttur enn at-
hyglisverðari sem varnarræða íslenskrar
menningar. Lára segir í bókarlok að íslend-
ingar hafi orðið sér gramir yfir því hvað
hún fór fijálslega með lýsingar á íslensku
landslagi í einni bóka sinna: „Við getum
sagt að ég hafi dregið það saman þar til
eldfjallið var komið niður að sjó, og við það
missti sagan gildi sitt í augum þeirra. Þeir
virtust ekki gefa því minnsta gaum að ég
hafði reynt eftir bestu getu að draga upp
mynd af siðferðisþreki fólksins sjálfs sem
vakti aðdáun kanadískra meðbræðra þeirra.
Ég hafði gert mig að fífli með því að fara
rangt með landfræðilegar staðreyndir í inn-
gangsþætti.“
í formála minnist þýðandinn á að höfund-
urinn gerist sekur um ónákvæmni og jafn-
vel mótsagnir í frásögnum auk þess sem
hann fari fijálslega með sagnfræði og ætt-
fræði. Slíkt ætti þó ekki að trufla þann sem
les Játningar landnemadóttur eins og bók-
menntaverk.
Lára orti einnig ljóð og er eitt ljóða henn-
ar, Sköpunarverkið og fuglamir, í þýðingu
Franz Gíslasonar að finna í bókinni en það
orti hún eftir að hún fór „að líta inn í fram-
tíðina“. Einnig samdi hún kvæðið Visnar
vonir sem Þórdís Ottesen gerði tónlist við.
Lára skrifaði nokkrar smásögur en aðeins
ein þeirra hefur birst á prenti hérlendis og
er það Gjöfín meiri, sem er í bókinni Vestan
um haf sem menningarsjóður gaf út 1930.
Fyrsta smásagan, Hidden fire sem kom út
1922, vakti athygli og fékk höfundurinn
verðlaun fyrir hana. Af áður ónefndum verk-
um Láru má nefna tvær landnemasögur;
When Sparrows Fall, sem út kom 1925 og
The Dark Weaver, sem út kom 1937 og
hlaut höfundurinn fyrir hana kanadísku
landstjóraverðlaunin, æðstu bókmennta-
verðlaun Kanada fyrir skáldverk.
Játningar landnemadóttur var gefin út
1939 og hlaut Lára Ryersonbókmenntaverð-
launin fyrir hana. Ári síðar fékk hún
gullmedalíu frönsku lista- og bókmennta-
stofnunarinnar í Frakklandi fyrir bók-
menntaverk sín.
ÍSLENSK RÖDD
Á síðasta ári kom út doktorsritgerðin
Islensk rödd í kanadískum bókmenntum
(The Icelandic Voice in Canadian Letters)
hjá hollenskum háskóla. Höfundur hennar,
Daisy L. Neijmann starfar í íslenskudeild
við háskóla í Winnipeg. í ritgerðinni, sem
er 488 síður, er byijað á að útskýra þann
sögulega og bókmenntalega grunn sem ís-
lenskir innflytjendur til Kanada fluttu með
sér frá íslandi.
í ljósi þess verða verk fyrstu íslensk-
kanadísku rithöfundanna skiljanlegri er-
lendum lesendum en ella. Daisy segir að
þrátt fyrir velgengni og vinsældir Láru á
fyrri hluta aldarinnar séu bækur hennar
núna sjaldan nefndar í kanadískum uppslátt-
arritum. Hún telur líklegt að það sé vegna
þess að hún teljist hvorki til hinna eiginlegu
íslensk-kanadísku höfunda, sem skrifa á
íslensku, né heldur til dæmigerðra kanad-
ískra rithöfunda. Hún dregur þá ályktun
að vegna vaxandi áhuga á kvenfrumkvöðl-
um í rithöfundastétt kunni staða Láru í
bókmenntasögunni að breytast frá því sem
nú er og verk hennar verði sjálfsagt lesefni
við menntastofnanir í Kanada í framtíðinni.
LAURA Goodman Salverson.
dagamönnum, glæsilegum höllum, hallarr-
ústum sem minntu á sundurtætta hljóm-
kviðu eða fágæt, tignarleg listaverk. Barns-
hugurinn skynjaði þessa fullkomnu fegurð:
ljóð forms og hreyfingar greypt í ódauðleg-
an marmara. Myndirnar höfðu þá strax
djúp áhrif á mig og áttu eftir að hafa sömu
áhrif síðar á ævinni. Þegar ég horfði á þær
fylltist ég löngun til að kynnast gullöld
fortíðarinnar — að skynja sársauka þeirra
sem hlutu þung örlög. Ég heillaðist af
draumum þessara fornu manna sem neit-
uðu enn í dag að gefast upp fyrir dauðan-
um. Af velktum síðunum stafaði óumræði-
legum ljóma.“
Lára sá sig í huganum geta slegist í för
með rithöfundum og skáldum, ef hún kærði
sig um, og skrifar í hrifningu sinni þessi
orð: „Þökk sé þeim sem skrifa bækur. Þökk
sé sagnaritaranum sem skráði á spjöld sög-
unnar."
Það skáld sem hún dásamaði hvað mest
var Victor Hugo, en hann virtist hafa feng-
ið hana til að gráta af hrifningu. Hún las
einnig verk eftir Shakespeare, Bryant,
Tennyson, Tolstoi og bækur af heimspeki-
legum toga en af þeim lestri höfðaði vamar-
ræða Sókratesar sterkast til hennar. Austin
Bothwell var hins vegar sá maður sem hún
taldi sig ætíð vera í hvað mestri þakkar-
skuld við fyrir að hafa hvatt sig á uppbyggj-
andi hátt í upphafi rithöfundarferils síns.
Hún átti sér þann draum að ganga í
kennaraskóla, en sökum heilsuleysis og fjár-
skorts rættist hann ekki. Hún giftist George
Salverson framkvæmdastjóra og bjó ásamt
honum í Kanada. Þau eignuðust einn son,
Georg að nafni.
Ritstörf Og
Yiðurkenningar
Lára Salverson skipar nokkuð sérstakan
sess í kanadískum og vestur-íslenskum bók-
menntum vegna þess að hún var fyrsti ís-
lendingurinn í Kanada sem samdi bók-
ELÍAS MAR
Úr hafi
Þeir týndust í hafið, haf þagnarinnar og gleymskunnar undir svörtuloftum fordómanna.
En hvaðeina hefur sinn tíma, og jafnvel haf þagnar og gleymsku skilar feng sínum á þessa ókunnu strönd í dögun nútíma og framtíðar.
Hér stíga þeir upp úr bylgjunum síungir síkvikir í skini morgunsins. Ljóma nýrrar aldar slær á brosmild andlit þeirra. —
Hönd íhönd leiðast þeiríátt til okkar til að búa hjá okkur alltaf héðan í frá,
endurheimtir úr hafi.
HENRY NORMAL
íbúðin er ekki söm
eftir að þú fórst
Ingvi Þór Kormáksson þýddi
íbúðin er ekki söm eftir að þú fórst
eldavélin er reið - hún ásakar mig
Sjónvarpið reynir í örvæntingu að vera önnum kafið
en stundum sé égþað stara út um gluggann
Uppvaskið erenn á ný ísjálfsmeðaumkun
situr bara þarna og segir „hver tilgangurinn, hver er
tilgangurinn?“
Gluggatjöldin telja dagana
Ekkert í íbúðinni vill tala við mig
Ég held að hægindastóllinn þinn sé dauður
Ketillinn reyndi að hugga mig í byrjun
en þú veist nú hversu Iengi hann heldur þræðinum
Ég hef ekki sagt blómunum þetta enn þá
þau halda enn að þú sért í fríi
Baðherbergið saknar þín
Ég sé það varla þessa dagana
Það trúir því ekki enn að þú skyldir ekki taka það með þér?
Svefnherbergið lítur ekki einu sinni á mig
eftir að þú fórst hefur það augun lokuð
vill bara sofa og minnast betri tíma
reynir að týna sér í draumum
það virðist eins og það hafi valið auðveldustu leiðina
en á nóttunni heyri ég að koddamir
gráta ofan í lökin.
Höfundurinn er enskt skáld sem býr í Manchester.
Höfundur er skáld og kennari.
ÞURÍÐUR GUÐMUNDSDÓTTIR
Inn í Ijósið
Skyndilega
breyttist fönnin
í líkblæju
á meðan þeir
leituðu þín
í myrkrinu
á meðan
tár þeirra
bræddu snjóinn
hélstu áleiðis heim
öruggum skrefum
áleiðis heim
inn í Ijósið
Höfundur er Ijóðskáld og hefur gefið út 7 Ijóðabækur. l.jóðið er ort í minningu
þeirra, sem látist hafa í snjóflóðum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13. JANÚAR 1996 7