Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.1996, Blaðsíða 2

Ljósm.Árni Sæberg.
ÍSLENDINGAR láta ekki sitt eftir liggja í líkamsræktarstöðvunum, en hvort
þeir hafa fremur samvizkubit af því að sleppa þar tíma eða láta sig vanta
í kirkju, skal ósagt látið.
af landi þar sem maður í svona ásigkomu-
lagi er við völd?
DÓMKIRKJA
Heilsudýrkenda
Það er langt síðan ameríski draumurinn
um heilbrigði og hreysti tók völdin í Bret-
landi. Rétt hjá heimili mínu í Norður-Lon-
don er verið að byggja ógurlega stóra
heilsuræktarstöð. Meira en þúsund meðlim-
ir hafa þegar greitt þátttökugjaldið enda
þótt stöðin hafi ekki einu sinni opnað enn-
þá. Þarna, í þessari dóm-
kirkju heilsudýrkendanna
verða 80 eiektrónískar æf-
ingamaskínur, 25 metra
löng sundlaug, heilsufæði-
veitingahús, að ekki sé tal-
að um aila hina starfsem-
ina, lyftingar, aerobic,
yoga og svo framvegis.
Forstöðumaðurinn sagði
mér að þetta væru allt
saman forvamir. Fólk sem
er afslappað og í góðu
formi, fær miklu síður
krabbamein, hjartveiki og
fleiri ieiðindasjúkdóma.
„Skyldi nú samt ekki ein-
hver þessara sjúkdóma-
samt verða okkur að aldur-
tilla einhvern daginn?"
spurði ég. „Það er langt í
það. Við ættum að geta
orðið meira en 100 ára, en
við borðum ekkert nema
óhollustu og við lítum ekki
nógu vel eftir líkamanum,“
svaraði hann.
Þetta lítur hreint ekki
svo illa út, ef maðurinn
með ljáinn tekur ekki aðra
en þá sem em kærulausir
og þá sem era 100 ára.
Við hin getum borðað holl-
an mat og verið í heilsupró-
grammi sem brennir af okkur fituna til
þess að gera heilsu- og fegurðarhugsjónina
að veraleika. Sannleikurinn er reyndar sá
að heilsa og fegurð sem eru álitin fara
saman gera það ekki. Fegurðin útheimtir
skurðhnífinn í æ ríkara mæli með tilheyr-
andi hættu á ígerð og öðram uppákomum.
Fegurðin sendir 14 ára gömul stúlkubörn
í megran af því að þær eru ekki eins mjó-
ar og ofurfyrirsæturnar.
Fegurðin á það eitt sameiginlegt með
heilsunni að hvort tveggja á upruna sinn
í heppilegum erfðavísum, sem er úthlutað
án þess að við höfum nokkuð um það að
segja, Slóðinn sem innbyrðir lítið annað
en djúpsteiktan, fitugan mat getur lifað
til 90 ára aldurs þótt hann eigi það sannar-
lega ekki skilið. Heilsudýrkandinn gæti
hæglega dáið fyrr. Læknar sem annast
dauðveikt fólk sjá gjarnan hvers konar
raglingi þetta veldur. „Sjúklingar sem eru
því vanir að hafa líf sitt fullkomlega á
valdi sínu neita oft að trúa því að við höf-
um takmarkaða möguleika. Þeir trúa á
læknisfræðileg kraftaverk.“
Syndarar NÚTÍMANS
Þrýstingurinn sem við erum beitt í æ
ríkari mæli til þess að keppa að ótrúlegri
líkamlegri fullkomnun verður til þess, að
við verðum sífellt vansælli og óraunsærri
hvað snertir uppskeru erfiðisins. Þeir sem
era heilsutæpir, ófríðir eða of feitir eru
syndarar nútímans. Þeir eru sjónmengun
fyrir okkur hin og skylda okkar er sú að
forða okkur úr þeirra röðum. Siðferðilega
verður þetta út í hött vegna þess að
áreynslan sem við leggjum á okkur til að
halda sjálfum okkur í lagi, kemur öðrum
lítið til góða.
Ef við lítum á þetta sem einskonar líf-
tryggingu er óvíst nema sálin hafi gefið
„Fólk bætir fyrir syndir sínar í mataræði með svita
og erfiði og geislar af dyrrð á eftir".
meira í aðra hönd - ekki sist vegna þess
að maður fékk eitthvað út úr því sem
maður lagði inn. Kenningin var sú að
maður væri að safna í eilífðarsjóð með því
að vera almennilegur við náungann og ör-
látur við fátæka. Framkvæmdin gerði
umönnun sjúkra, aldraðra og ófríðra að
siðferðilegri skyldu. Og þar sem við eigum
öll í vændum að verða eitthvað af þessu
þrennu, ef ekki allt í senn, þá er þetta
náttúrlega hagstæðara fyrir okkur sjálf.
Husgjónin um líkamlega fullkomnun er
ólík hugmyndinni um „gott líf“, vegna þess
að „góða lífið“ var ölium opið hvað sem
öllum erfðavísum leið. Það kann jafnvel
að hafa verið talsverð huggun á því augna-
bliki sem Eliot lýsir á þessa leið:
„Ég hef séð þjóninn eilífa standa álengd-
ar með frakkann minn á handieggnum.
Lymskulegur hláturinn kraumaði i honum,
og í stuttu máli sagt: Ég var hræddur.
Einstaklega ógeðfelldur hlátur fullur af
slægð. Maður gæti ímyndað sér hlátur djöf-
ulsins svipaðan þessu ef hann frétti, að
einasta nútímasyndin sé sú að vera ekki
nógu altekinn af sjálfum sér og að geta
ekki haldið ófullkomnum líkama í full-
komnu lagi.
BYGGT á SPECTATOR
JORGE LUIS BORGES
Snorri Sturiuson
Finnbogi Guðmundsson þýddi
Þú, sem gafst okkur goðsögnina
eftirminnilegu um ís og eld
og skráðir grimmilega frægðarsögu
hins harðvítuga germanska ættstofns,
fannst þér til undrunar í sverðahríð einnar nætur,
hvernig þitt vesla mannlega hold
tók að titra. Á þessari hinztu nóttu
hlauztu að reyna hugleysi þitt.
í myrkri íslenzkrar nætur gárar
saltur vindurinn hafflötinn. Hús þitt
er umkringt. Þú hefur drukkið dreggjar
svívirðu, sem aldrei gleymist.
Sverðið dundi á fölu höfði þínu,
eins og það svo oft var látið dynja í bókinni þinni.
Jorge Luis Borges, 1899-1986, var argentínskt skáld, talinn jafnvel með mestu skáldum
heimsins á þessari öld og hefur haft mikil áhrif á bókmenntir í hinum vestræna heimi. Hann
var mikill unnandi íslenzkra fornbókmennta og Gylfaginningu Snorra þýddi hann á spænsku.
Borges kom tvívegis til (slands þótt blindur væri. Þýðandinn er fyrrverandi landsbókavörður.
HANS MAGNUS ENZENSBERGER
Samfélagsfræði
Gauti Kristmannsson þýddi.
í dag tökum við hinn sigraða fyrir.
í seigu úrkasti sínu skríður hinn sigraði
með dauðastingnum sínum, bölvun sinni,
á saltri steinlagningunni. Langt að baki
sætir honum síðasti frændinn. Sjáið þið
hve lítt áberandi hinn sigraði
sleikir magran góminn! Hann borðar
náttúrjulega, hann þegir náttúrulega,
á þýsku. Atvinnulaus andar hann.
Húð hans hefur einnig liðið, það
sér maður þó, fyrir hið aldna böl.
Hún eldist að venju, peningalaus.
Hefndin er einnig götótt orðin,
það veit maður, hún velgir ekki. Nei
auðvitað ekki. En hann hugleiðir hana,
sífellt, alveg inn að húð. Blóð-
angan finnur hann, á þýsku. Hinn sigraði
er lærdómsríkur, við tökum hann fyrir.
Hann hreyfir sig enn, sjáið þið,
hann fnæsir, hann ver sig, hann hóstar.
Nú skjögrar hann, nú rekur hinn sigraði
síðasta frændann á flótta.
Hann hreyfir sig. Hann er ekki gersigraður.
Höfundurinn er eitt þekktasta Ijóðskáld Þýskalands.
HALLDIS MOREN VESAAS
Hvörf
Ása Ketilsdóttir þýddi
Um kvöldið er henni seig blundur á brá
var hún barn er dreymdi svo rótt,
en kona að morgni með kreíjandi þrá
og köllun. Það gerðist í nótt,
að tilveran öll er með óræðum svip,
á bæði sælu og hryggð.
Lífið á marga gleðigjöf
en gæfan er engum tryggð.
Hvað hefur gerst, ó hvílík dýrð
hvert er undur svo glæst?
eða angist og hörmung endalaus
ekkert takmark sem næst?
Höfundurinn var norsk skáldkona. Hún lézt sl. haust.
2