Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1996, Blaðsíða 7

FRA QAQORTOQ. Nýtískuleg hús hafa verið byggð uppi á bergstöllum.
Ljósmilnga Dagmar Karlsdóttir.
BRYGGJUSTEMMNING við Qaqortoq. Höfnin er full af ísjökum.
um þijá og hálfan tíma. Fyrst um sinn var
mannskapurinn uppi á dekki til að berja
ýmsa ísjaka á haffletinum augum. Oft má
sjá skemmtilegar kynjamyndir úr ísjökunum
og sumir eru óttalega stórir, ekki síst þegar
haft er í huga að um níu tíundu hlutar ísjak-
ans eru í kafí. Skipstjórinn sagði að ísinn
sem myndaðist úr ístungunum af ísbreiðunni
væru stærri og harðari en þeir sem mynd-
ast á vetrum úti á haffletinum. Svo bætti
hann því við að ekki þýddi að leggja á minnið
hvar farið væri um hveiju sinni í þeim til-
gangi að fara sömu leið til baka því ísjakarn-
ir væru á talsverðri hreyfingu þannig að
staða þeirra og afstaða hvers til annars
væri síbreytileg.
Fljótlega tók að kólna og mannskapurinn
sem var uppi á dekki fór allur inn undir þar
sem ágætir bekkir voru og heitt kaffí á hita-
könnu í nokkurskonar matsal. Nú var fylgst
með ísjökum út um gluggana á matsalnum
og um leið hugsað til ferða Eiríks rauða og
fylgdarliðs hans árið 985. Hér sigldi fólkið
um í opnum langskipum. Hvemig skyldi því
hafa liðið um borð? Napur kuldinn á firðinum
var búinn að reka okkur inn í upphitaðan
matsalinn þrátt fyrir að allir klæddust ágæt-
um nútíma skjólfatnaði.
Þegar Narsaq nálgaðist vakti mestu undrun
öll náttúran umhverfis. Reyndin er sú að
Narsaq, þótt nafnið þýði „Sléttan", er byggt
frá fjöru og nokkuð upp í hallandi rætur
íjalls sem rís bratt yfir bænum og mælist
um 700 m yfir sjávarborð. Norðan bæjarins
er hins vegar sjaldgæft, slétt undirlendi sem
bærinn er nefndur eftir.
Húsin virtust flest með líku sniði, tiltölu-
lega smá, byggð úr timbri og máluð ýmist
bláum, rauðum, gulum eða grænum lit. En
í bænum eru einnig stærri hús, m.a. nýlegt
fjölbýlishús og skólabygging og ein stærri
bygginganna hýsir pósthús og banka.
Islendingurinn Helgi Jónsson, sem búsettur
er í Narsaq, tók á móti hópnum á bryggj-
unni. Helgi rekur nokkurskonar farfugla-
heimiii rétt norðan bæjarins sem hann kallar
Narsaq Farm House. Þangað hélt hópurinn
neðan af bryggjunni því þar átti að gista
næstu tvær nætur. Húsin sem Helgi býður
upp á eru afbragðs vistarverur og töluvert
nýttar af ijúpnaveiðimönnum. Þann tima sem
dvalið var í Narsaq naut hópurinn ágætrar
þjónustulundar og félagsskapar Helga. Hann
'hefur m.a. tekið þátt í hreindýrabúskap í
Grænlandi og útvegaði hópnum hreindýrakjöt
sem grillað var samdægurs. Hreindýrakjöt
er ákaflega gott enda luku allir upp einum
rómi um einstök gæði kjötsins.
í Narsaq búa um 2000 manns en auk
þeirra sem búa í þorpinu sjálfu tilheyra
bændur ýmissa bújarða í Eiríksfirði Narsaq.
Á flestum bújörðunum er stundaður fjárbú-
skapur en langt er milli bæjanna og yfirleitt
mjög fjalllent allt í kringum smá bæjarstæð-
in. Það vakti jafnan undrun okkar að sjá
íbúðarhús á þessum litlu bölum í firðinum.
Engu er líkara en að þar sem mögulegt var
að byggja eitt einasta hús sé slíkt komið.
En bestu beitarlöndin í Eiríksfirði eru um-
hverfís Bröttuhlíð og svo nærri Igaliko eða
Görðum eins og það hét áður. Á haustin er
fé víða af Suður-Grænlandi flutt í bátum til
Narsaq þar sem því er slátrað.
Helsti atvinnuvegurinn er fiskveiðar. Auk
veiða á hinum magra grænlandsþorski hafa
rækjuveiðar á Grænlandsmiðum mikla þýð-
ingu fyrir afkomu fólksins. Eitt nýtískuleg-
asta fiskvinnsluhúsið í Grænlandi er einmitt
í Narsaq.
í bænum miðjum er fiskmarkaður í litlum
timburskúr. Þar hittast húsfreyjur og veiði-
menn og versla með nýveitt sjávarfang.
Selkjöt er þar áberandi enda ennþá algengur
matur á borðum Grænlendinga, jafnvel
hversdagslegra en lambakjöt á borðum ís-
lendinga og svínakjöt á borðum Dana.
I Narsaq er rekin skinnaverksmiðjan Esk-
VISTGATA í Narsaq. Hús í Grænlandi eru yfirleitt
máluð í einliæfum og oft skærum litum.
SMAIR ísjakar nema land í fjöruborðinu neðan við gisti-
hús Helga Jónssonar í Narsaq.
EITT AF fjölmörgum útilistaverk-
um sem prýða Qaqortoq.
Ljósm.Inga Dagmar Karlsdóttir.
imo Pels sem hópnum gafst færi á að skoða.
Þar er einkum unnið úr selskinni og voru
falleg selskinnsvesti þar til sölu en þau voru
sögð vinsæl meðal sportveiðimanna. Athygli
vöktu einnig íslensk hráefni sem nýtt voru
í verksmiðjunni svo og hundsfeldur frá Rúss-
landi. Auk skinnaverksmiðjunnar er starf-
rækt ullarverksmiðja í bænum þar sem lopi
er framleiddur.
Margir bæjarbúar starfa við þjónustustörf
en í bænum er pósthús, banki, bakarí, hót-
el, skyndibitastaðurinn Narsaq-Grill, útibú
danska kaupfélagsins Brugsen, Spar-kjör-
búð og fáeinir skemmtistaðir. Það vakti at-
hygli okkar að þó nokkrar vörur í kaupfélag-
inu höfðu runnið sitt neysluvæna skeið á
enda en þegar leið á ferðina hættum við að
kippa okkur upp við þetta atriði. En okkur
þótti verra að erfitt var að fá gott græn-
meti og ávexti. Bakaríin eru þó með ágætum
og öll upp á danska vísu.
Nýlegt minjasafn er að finna í bænum
og fengum við góða leiðsögn um það hjá
safnverðinum sem er dönsk kona. Hún tjáði
okkur að örðuglega gengi að afla muna í
safnið þar sem flestar minjar frá svæðinu
væru varðveittar í Þjóðminjasafninu í Kaup-
mannahöfn en það skýtur dálítið skökku við
að geta ekki virt fyrir sér fornminjar svæðis-
ins nærri upprunastað sínum. Þarna gafst
þó tækifæri til að virða fyrir sér hýbýli
manna frá upphafi aldarinnar en það er lít-
ill steinhlaðinn kofi sem allt að fimmtán
manns bjuggu í á árum áður. Þegar hópur-
inn tróð sér inn í húsið varð ljóst að þar
VIÐSKIPTI í Narsaq. Kona kaupir hertan fisk.
mun hafa verið þröng á þingi á köldum vetr-
arnóttum.
Um átta kílómetra norður af bænum eru
úrannámur, reyndar þær einu í Grænlandi
sem mönnum fannst taka að nýta til vinnslu
úrangrýtis. Starfsemi námanna hefur þó
verið lögð niður vegna geislamengunar og
þeirrar hættu sem steðjaði að íbúum Narsaq.
Rétt vestan bæjarins er sorp brennt á
opnum haugum. Þótt slíkt sé ófagurt á að
líta hefur maðurinn víða notað þessa aðferð
til að losa sig við ýmislegt sem fellur til við
að lifa sem manneskja. 1 Grænlandi er sorp-
brennsla nánast eina úrræðið því jarðvegur
er lítill sem enginn til urðunar og það að
demba sorpinu í hafið er vondur kostur,
ekki síst í hugum Inúítana sem þegið hafa
lífsbjörgina úr hafinu í aldaraðir.
Nokkuð austan bæjarins eru mannabein
í opnum gijóthaugum frá fyrri tíð. Víða í
Grænlandi má sjá slíka hauga en ástæðan
fyrir þessu fyrirkomulagi er m.a. sú að erf-
itt er að fínna jarðveg hentugan til að grafa
lfk manna og frost í jörðu á þátt í þessu.
Haugamir nærri Narsaq eru nokkrir talsins
á berangurslegu nesi og hefur fallið úr sum-
um þeirra svo það glittir í mannabeinin. Það
er sérstök upplifun að horfa í tómar augna-
tóttir raunverulegrar hauskúpu frænda síns,
þótt fjarskyldur sé. Og maður spyr: „Hvert
fór hugur þinn, frændi?“ en svarið er ekkert
nema þögn í tómri höfuðskel sem loftið leik-
ur um.
Víða nærri fjöruborðinu má sjá ísjaka,
suma komna á þurrt en aðra lónandi skammt
undan landi. Á stundum er engu líkara en
skúlptúrar listamanna séu á ferðinni, bænum
og umhverfinu til prýði. I návígi skynjar
maður þó að þeir eiga rætur sínar að rekja
til einhvers annars en mannanna. ísjakarnir
eru forgengilegir, draga til sín hita og leka
niður i dropatali og sumir virðast þannig
lifandi. Umkringdur ísjökum er maður á
stundum ekki viss hvort hann sé að upplifa
raunverulegt ævintýri eða hvort undarlegar
verur séu komnar í hópum. Eða kannski
ísjakarnir séu tjáningarform hafsins. Það er
eins og þeir reyni að segja manni eitthvað
en þegar þeir skynja eftir mikla áreynslu
að mannskepnurnar tilheyra annarri vídd
tárfella þeir um leið og þeir hverfa smátt
og smátt til heimkynna sinna.
Það er margt í náttúru Grænlands sem
glatt getur ferðamanninn. Fjöllin bjóða hon-
um að klifra upp á sig og njóta útsýnis yfir
fjölmarga firði og inn á jökulbreiðuna miklu.
Þá er dýralíf í Grænlandi með sérstökum
hætti og einstakt er að upplifa ísjakana ótelj-
andi. Aukin áhersla er á þjónustu við ferða-
menn í landinu enda eykst fjöldi þeirra með
hvetju ári. Frá Narsaq er boðið upp á ýmsar
ferðir, t.d. veiðiferðir og gönguferðir og sigl-
ingar innan um ísjakana í fjörðunum.
Þegar tvær nætur voru liðnar var komið
að því að yfírgefa Narsaq. Helgi Jónsson
skutlaði farangri okkar niður á bryggju í bíl
sínum. Þegar við höfðum kvatt hann og þakk-
að honum gestrisnina lét „Perlan“ í haf og
sigldi úr Eiríksfirði yfir í Einarsfjörð. Áfanga-
staðurinn var Qaqortoq en á leiðinni þurfti