Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1996, Qupperneq 11

Mynd: Pétur Halldórsson.
Næturvörður kaupir úr
Smásaga eftir ÁGÚSTÍNU JÓNSDÓTTUR
ARATUGUM saman hefur hann
búið ásamt nokkrum kattakyn-
slóðum í höfuðborginni og hefur
lengi amast yfir að tíminn sé
fleygur sem bjúgverpill. Fyrir tveimur mán-
uðum þegar hann virtist í miklu tímahraki
með verkefni morgundagsins var dyrabjöll-
unni hringt. Þegar hann opnaði bauð sér inn
til hans ókunn kona í gæruskinnúlpu og
slitnum skóm með innkaupatösku í hend-
inni. Hún tók sér sæti við hlið stóru klukk-
unnar, sem í sama bili sló nokkur högg og
maðurinn giskaði á að þessi kona væri að
vestan, en komst að raun um að hún var
úr öðrum stað. í fyrstu þagði hún en sagð-
ist svo vera að rukka fyrir blaðið. Hann
fann gremju magnast innra með sér og svar-
aði: „Ég sóa ekki tímanum í slíkt, ég nota
greiðslukort - Visa, þú skilur?"
„Ég sel einnig klukkur og úr,“ sagði hún.
Hann hreytti út úr sér: „Eins og þú sérð eru
klukkur ekki það sem mig bráðvantar og
helvítis tíminn líður víst nógu hratt þótt ég
bæti ekki einni við.“ Eftir skamma þögn sagði
hún kuldalega: „Þú veist eflaust að úr eru
hvert öðru ólík. Ég sel óvenjuleg úr eins og
þetta Invarúr. Sjáðu skífuna, tölurnar og
glerið, úrið er viðurkennt fyrir gæði og hönn-
un. Það er frá því fyrir aldamót." Invarúrið
hafði bersýnilega verið handfjatlað af æði
mörgum og hann grannskoðaði útlit þess og
hönnun. Hún sagði: „Ég hef heimildir fyrir
því að umbótasinnaðir þjóðhöfðingjar, inn-
blásnir af stjórnmálahugsjón, báru svona
úr.“ Hann handlék úrið og sá að það var
harla óvenjulegt; lítil myndskreyting af Lög-
réttuhúsinu á Þingvöllum var grafin á skíf-
una. Á gafli hússins var klukka fest við bjálka
upp í kverk.
„Þú skalt skoða myndina vel því að þú
færð aðeins þetta eina tækifæri til þess. Á
morgun verð ég búin að selja úrið.“ Hún
sagði þetta eins og um væri að ræða kjarr-
lyktina úr Bláskógum sem aðeins er til í
minningu manns. Hann rétti konunni úrið
aftur.
„Þetta er eitthvað fyrir safnara, er ekki
svo?“ spurði hann. ,,Já og nei,“ sagði hún
og lækkaði róminn: „Ég fékk það á fornmark-
aði og mig grunar að eigandinn hafi verið
fávís um klukkur og úr og þar af leiðandi
ekki áttað sig á verðmæti þess. Það er hætt
að mæla tímann og þess vegna er það tákn
þess að hann er hættur að líða.“ „Er úrið
hætt að ganga?“ spurði hann efins um að
hann hefði skilið orð hennar rétt. Hún svar-
aði: „Tíminn er hættur að líða.“
Þetta úr var nú farið að freista hans meira
en hann kærði sig um að viðurkenna: „Láttu
mig hafa það,“ sagði hann einbeittur: „Ég
get gefið það góðvini mínum.“ Hún sagði:
„Það er vonandi úravinur. Mér er ekki sama
hvar mínar klukkur og úr liggja. Engin
klukkna minna hefur enn sem komið er lent
á milli óheiðarlegra fingra.“
Orð hennar gerðu hann önugan. „Þú ert
rukkari og sölukona með tilfinningu fyrir
klukkum og hringingum,“ sagði hann.
„Já,“ sagði hún: „Tímaskyn mitt er ná-
kvæmt. Ég veit alltaf hverjum klukkan glym-
ur. Ég er sannfærð um að klukkur eiga er-
indi við íslendinga því að það eru ekki einung-
is hringingar, sem greina heilagan tíma frá
hinum veraldlega, heldur einnig klukkur
þeirra. Ég var ekki að braska þegar ég lét
náungann á markaðinum hafa loftvogina í
skiptum fyrir Invarúrið en hann hafði meiri
not fyrir loftvog en klukkuna, sem hafði sagt
skilið við tímann."
Hann fullvissaði hana um að hann sjálfur
teldi hana hafa farið heiðarlega að ráði sínu.
Seljandinn hefði viljað losna við gripinn, sem
var honum gagnslaus. Það var einmitt hér
sem hann uppgötvaði að hún var ein af þess-
um kerlingum sem sagan greinir frá og fór
að tala um forlagatrú. Örlítið hæðnislega
spurði hann hana síðan hvort hún hygðist
bjóða úrsmiðafélaginu djásnið eða hvort það
væri nú þeg&r selt.
Hún setti upp óræðan svip og sagði: „Þú
færð það. Ég sel aldrei sama úrið tvisvar.
Upphæðinni ræður þú.“ Hann svaraði að
greiðslugeta sín væri lítil en hann ætti spari-
fé í læstum skáp og bætti við að líklega
væri þetta rétta stundin til að losa sig við
það og fjárfesta í fornum hlut.
„Ég heyri að þú ert á réttri leið,“ sagði
hún. „Þú færð úrið.“ Hann seildist í öryggis-
skáp á bak við stórt olíumálverk og tíndi
fram úr honum væna fjárfúlgu.
„Þetta eru góð skipti,“ sagði hún.
Honum fannst skrýtið að nú talaði hún
hátt og með áhersluþunga í röddinni. Augljós-
lega var hún lunknari en honum virtist í
fyrstu. Hún tvítaldi peningana, tróð þeim í
innkaupatöskuna og hneigði sig þrisvar sinn-
um áður en hún gekk auðmjúk afturábak
út um dyrnar og hvarf í mannhafið. Hann
minntist þess ekki að hún hefði sagt til nafns
og hann hefur aldrei séð hana öðru sinni.
Urið ætlaði hann að varðveita í læstum skápn-
um á bak við olíumálverkið og stakk því inn
í hann. Hann fór í sturtu um kvöldið, lagðist
til svefns en lá andvaka fram eftir nóttu og
bylti sér. Um miðja nótt tiplaði hann fram
úr rúmi sínu og náði í úrið. Á bakhlið þess
voru grafnir tveir bókstafir sem espuðu upp
í honum forvitnina: MM.
Hann sagði engum frá viðskiptum sínum.
Við ástríðuna, sem fylgdi því að handleika
úrið, bættist heift og ónotatilfinning. Hvað
ef hann týndi lyklinum að skápnum og kæm-
ist ekki oftar í hann? Sú hugsun magnaði
efasemdir hans og varð til þess að hann
geymdi lykilinn á sér, eins og verðmætan
hring. Hann varð lykiavörður efans og fór æ
sjaldnar út fyrir hússins dyr. Honum tókst
að sefa sig nokkuð með því að telja sér trú
um að úrið væri fornt og þyrfti ekki á nýjum
eiganda að halda. Hann tók blað og blýant
og hóf að skissa það í teikniblokk en blokkirn-
ar urðu tvær, fjórar, sex og þeim hélt áfram
að fjölga þar til hann fínteiknaði úrið og lykil-
inn jafnt í vöku sem svefni. Um áramótin
áttaði hann sig á að Invarúrið var orðið of
ásækið og allt í einu tók hann eftir því að
það var farið að tifa og vísarnir að hreyfast;
tíminn var lagður af stað! Ekki bætti úr skák
að honum fannst sem hann væri óþolandi í
þessum úraleik; orðinn leiksoppur eigin tíma
sem hafði dregið hann inn í veröld vísanna.
Var hann að líða burt þar sem hann eigraði
fram og aftur um íbúðina með köttinn í sín-
um tíma og sjálfan sig í öðrum? Honum varð
oft litið til bíla sem fluttu rusl en var efins
um að með þeim færi úrið beint á haugana.
Hann rifjaði upp nokkuð sem hann sá í kvik-
mynd um klukkur sem hægt var að eyða
eins og blikkdósum eða grafa þær í vígða
mold. Áður en hann hóf störf sem næturvörð-
ur, starfaði hann sem kistusmiður. Honum
var ljóst að í smiðjunni voru tilbúnar kistur
geymdar á lagernum vestanverðum. Hann tók
sig til einn morgun og heimsótti gamla vinnu-
staðinn sinn og fór fram á að mega svipast
þar um. Með því móti tókst honum að lauma
úrinu í eina hvítmálaða kistu, fella það inn
í viðinn, gera krossmark yfir áður en hann
fór frá staðnum og gekk öfugsnúinn heim;
uppgefinn á erfiðum tíma.
Höfundur er rithöfundur.
PJETUR ST.
ARASON
Fangi
nr. 2001
Klefi minn er dimmur, hann erjafnlangur
á hverja hlið, fjögur skref, veggirnireru
hálfs metra þykkir og það eru rimlar fyrir
glugganum. Það kemur maður tilmín þrisv-
ar á dag og opnar rifur á hurðina réttir
matarbakka inn til mín og lokar, hann ger-
irþetta afar hljóðlega, stundum erégsof-
andiþegar hann kemur, þá fá mýsnar matar-
skammtinn. Þær eru brúnar, en sumarþeirra
eru hvítar. Ég syng stundum fyrirþær, en
ekki hátt, því þá koma mennirnir og segja
mér að þegja. Músunum finnstgott að láta
klóra sér bak við eyrun og einstaka sinnum
tek ég eina í lófa minn og klappa henni.
Stundum berast til mín flaututónar, fjar-
læg tónlist. Þá tek ég mig til og flýg útá
milli rimlanna. Ég sé fólkið, hvarþað hleyp-
ur milli h úsa, leikur sér í almenningsgörðun-
um, kyssist, hlær, þama eru krakkar í bolta-
leik, strákar í skylmingaleikjum, þeirleika
riddara og sjóræningja. Fólkið veit ekki af
mérþar sem égsvíf þarna með fuglunum.
Ég er hvít dúfa með pílviðargrein ígogg-
inum, þarsem égflýg um loftið, fjöllin blá
í fjarskanum, himininn heiður ogá honum
tásur Maríu meyjar. Stundum sest égá
grein ígarðinum oghvílimig. Kannski til
að hlusta á hjal elskenda, svo tek égflugið
á ný, þá hætta tónarnir og ég verð að snúa
aftur í vistarverur mínar.
Þar sit égnúog skrifa þessi skilaboð til
flautuleikarans.
Höfundur er kennari á Stöðvarfirði.
TRYGGVI V. LÍNDAL
Uppreisnin
í Quebec
Þeir eru að fara að kjósa;
froskarnir í Quebec.
Stúlkurnar montreölsku,
og strákarnir með skáldskapinn
sem enginn skilur
nema kannski Frankar.
Þeir eru að tala um að
verða ein þjóð,
þeir sem hafa alltaf þústast
með öðrum þjóðum Kanada:
Rétt mátulega trúverðugir
tala þeir sína hrognaensku.
En vöflur eru komnar á hina;
grípa hatt sinn og staf
og faxtækjaskjalatösku:
Betra að hafa varann á
með þessa elstu íbúa Kanada
(sem ekki eru indíánar);
hafa dansað í þorpskrám
og efast um gildi konunga
löngu áður en það þótti sniðugt.
BastiIIa orðanna er að bresta
og skáld og meyjar berast fram
á rauðbrúnu leysingarfljóti
uppsafnaðrar þrár.
Höfundur er skáld og þjóðfélagsfræðing-
ur í Reykjavík.
EGGERT E. LAXDAL
Hvítar
bárur
LítiII bátur
úr hljóðri vör
hrekst á öldunum,
hvort mun hann aftur
ná landi?
Brostin augu
táka í klukkustrengina
sem hefja harma söng
með tómlátum hljóm
yfir víkina.
En í morgunskímunni
sáu árvakrir menn
að hvítar bárur
fluttu hann að landi.
Hvítar bárur fluttu
fluttu hann að landi.
Saltar hendur
þreifa á grundinni,
þar sem þörungarnir gráta
og hvítar bárur velta
upp í sandinn,
bárur velta lengra
upp í sandinn.
Hljóð er ströndin
og bárur kyssa steinana
og velta lengra og lengra
upp í sandinn,
bárur velta lengra
upp í sandinn.
Höfundurinn er skáld í Hveragerði.
LESBÓK M0RGUN8LAÐSINS 16. MARZ 1996 1 1