Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1996, Page 5

Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1996, Page 5
SUPERMARINE Spitfire er hugsanlega best þekkta herflugvél allra tíma. HAWKER HURRICANE varð önnur þekktasta orrustuflugvél síðari heims- Hér er ein sú elzta sem nú er til. styrjaldar. Nokkrar eru til ennþá, en aðeins þijár eða fjórar flughæfar. ar höfðu barið á vamarsveitunum á jörðinni komu brynvörðu bflamir og skrið- drekamir og ráku endahnútinn á sóknarlot- una. Þetta ferli átti eftir að endurtaka sig í V-Evrópu í apríl, maí og júní 1940. Hið flat- lenda skarð þar sem þýski herinn hafði farið um árið 1914 var vemdað af rammgerðum virkjum og öflugast þeirra var Eben Emael fyrir norðan borgina Liége sem mannað var 1.500 mönnum og vopnað fjölda fallbyssna. Virkið gat haldið uppi skothríð á óvinina hvaðan sem þeir komu, nema úr lofti. Jun- kers-52 flutningavélar drógu á eftir sér svif- flugur og lentu 9 þeirra á pallflötu þaki virk- isins. 80 þýskir áhlaupsliðar vom síðan snöggir að gera virkið óstarfhæft svo það gat ekki hindrað framrás landhersins. Loftá- rás á Rotterdam 14. maí olli mikilli skelfingu og fómst um 800 manns í þeirri loftárás en orðrómur var uppi um að 35.000 manns hefðu fallið. Aðalstjömur ormstunnar um Bretland, sem olli vissum straumhvörfum í stríðinu, vom Messerschmitt 109 og Spitfire. Þjóðverj- ar þurftu að hafa yfirburði í lofti til að geta gert innrás á Bretlandseyjar en bresku orr- ustuvélarnar vömuðu því þannig að ekkert varð úr innrásinni. Á fyrsta ári stríðsins hafði flugvélin sýnt áþreifanlega fram á mikilvægi sitt. í orrustunni um Bretland farn- aðist Stukunni og öðmm sprengiflugvélum Þjóðvetja miður vel gegn hraðfleygum orr- ustuvélum Breta sem náðu yfir 500km/klst. og vom búnar mörgum vélbyssum og snarar í snúningum. Spitfire-vélin var margendur- bætt í stríðinu, hún fékk fleiri skrúfublöð, öflugri vél, fallbyssur í stað vélbyssna o.s.frv. Hinum megin á hnettinum átti lofthernað- ur eftir að valda straumhvörfum. 7. des. 1941 réðust Japanar á Perluhöfn, Hawaii, en þar var stór bandarísk flotastöð. 6 jap- önsk flugvélamóðurskip með samtals 392 árásarflugvélar tóku sér stöðu um 250 míl- ur frá Perluhöfn. Fyrsta bylgja árásarflug- véla taldi 183 flugvélar og tókst Japönum að koma Bandaríkjamönnum algerlega á óvart. í árásinni sökktu Japanar eða ollu stórtjóni á 18 herskipum. Þeir eyðilögðu 188 flugvélar og skemmdu aðrar 159 en misstu sjálfir einungis 29 flugvélar. Meira en 2.000 Bandaríkjamenn féllu í árásinni og rúmlega 1.000 særðust. Aðalormstuvél Japana var Zero-vélin og á fyrstu mánuðum stríðsins á Kyrrahafinu töldu margir hana ósigrandi. Vélin var smíð- uð úr nýrri álblöndu og hún var ekki búin 'mW» MC DONNELL Douglas F-15C Eagle frá 33. flugdeild, 58. flugsveit banda- ríska flughersins. Þessar vélar skutu niður 37 af 41 íraskri vél, sem banda- ríski flugherinn skaut niður í persaflóastríðinu. LOCKHEED F-117 huliðsvél. Þessi flugvélategund hlaut alheimsfrægð í Flóa- bardaga þegar slíkar vélar flugu yfir írak án þess að írakar sæu þær á ratsjám. Nákvæmni þeirra er ótrúleg; hægt að hitta skotmark á stærð við skorstein eða glugga og þarmeð minnkar hættan á að sprengjur lendi þar sem þeim er ekki ætlað að Ienda. Ljósmyndir úr safni Baldurs Sveinssonar. LOCKHEED SR-71 Blackbird í Bretlandi 1981. Blackbird er enn hraðfleygasta flugvél sem nokkur þjóð hefur notað opinberlega. Tegundin er líka ein af fyrstu huliðsvélunum og er ratsjárþvermál hennar með 12 sm hlið, eða 144 fersm. Seinni Heimsstyrjöldin í byrjun seinni heimsstyijaldarinnar beittu Þjóðveijar hemaðaraðferð sem þeir kölluðu Blitzkrieg sem hefur verið útlagt sem leiftur- stríð á íslensku. Blitzkrieg fólst í fáum orðum sagt í því að samhæfður liðsafli brynsveita, flugvéla og vélbúins fótgönguliðs brytist í gegnum víglínu óvinarins í eldhörðu áhlaupi og ylli svo usla á baksvæðum hans. Að morgni 1. sept 1939 réðst þýski herinn á Pólland og gegn pólsku liðssveitunum við landamærin var beitt nýju vopni sem átti eftir að verða frægt, það var Junkers-87 Stuka. Stukan var sprengiflugvél, hámá- kvæm í miðun og bar 2.000 punda sprengif- arm sem hún sleppti áður en hún rétti sig af úr Ióðréttri dýfu. Að auki hafði flautum verið komið fýrir á vængjum margra þessara véla þannig að þegar þær steyptu sér fannst öllum hermönn- um á jörðinni fyrir neðan sem Stukan stefndi á sig. Þegar flugvélam- MESSERSCHMITT Bf. 109G, ein þekktasta flugvél þýska flughersins fyrr og síðar. Aðeins þrjár slík- ar flugvélar með rétta hreyfla eru nú til. BOEING B-52E Stratofortress. B-52 flugvélar af ýmsum gerð- um hafa verið svo Iengi í notk- un að þær eru nú orðnar eldri en sumir flugmennirnir sem fljúga þeim. Nú er eingöngu B-52H í notkun og tók hún þátt í æfingunni Norður Víkingur 1995. brynhlífum til varnar fiugmanninum né sjálfþéttum bensíngeymum og dró það því ekki úr hraða vélarinnar. Árið 1943 átti Zero-vélin í höggi við nýjar bandarískar flugvélar eins og t.d. P-38 Lightning og F6F Hellcat svo eitthvað sé nefnt. Þessar vélar voru ekki eins liðugar í návígi og Zero-vélin en hraðfleygari, þolmeiri og betur vopnum búnar. Að auki voru þær búnar sjálfþéttum bensíntönkum og brynhlífum til varnar flug- manninum. Orrustan við Midway var einungis háð með flugvélum og náðu Bandaríkjamenn þar að rétta sinn hlut og snúa stríðsgæf- unni sér í vil. Þar misstu Japanir fjögur flug- vélamóðurskip, eitt beitiskip og 322 flugvél- ar. Bandaríkjamenn misstu mun minna, eitt flugvélamóðurskip, einn tundurspilli og 150 flugvélar. Árið 1944 vora háðar miklar orr- ustur á Kyrrahafinu og léku flugvélar þar lykilhlutverk í því að færa Bandaríkjamönn- um sigur. Flugvélar gerðu stríðsaðilum kleift að ráðast á fjarlæg skotmörk og greiða andstæðingum sínum þung högg. Bretar höfðu. tröllatrú á stórfelldum sprengiárásum á mikilvægar borgir á meg- inlandi Evrópu. 30. maí 1942 gera Bretar fyrstu 1.000-sprengivéla-árásina og var borgin Köln skotmarkið. Meira en 2.000 tonnum af sprengjum var varpað sem olli dauða 469 manna en að auki voru 45.000 manns gérðir heimilislausir. Bretar gerðu þessar árásir að nóttu til og 1. júní 1942 ráðast 1.036 vélar á Ruhr-héraðið. Engar fleiri 1.000-sprengivéla-árásir voru gerðar fyrr en árið 1944. Fyrst í stað voru þessar árásir ekki algengar og bandamenn hættu sér sem minnst í loftárásum yfir Þýska- landi. Þýskar loftvarnir voru skeinuhættar og bandamenn skorti styrk til slíkra árása. í frægri loftárás 14. okt 1943 var skot- markið kúluleguverksmiðjur í Schweinfurt. 291 B-17 flugvél lagði af stað með fjölda Thunderbolt orrustuvéla sér til verndar. Thunderbolt vélarnar þurftu að snúa við í grennd við Aachen og þá réðst mýgrútur af þýskum orrustuvélum á sprengivélarnar. Þegar bandarísku vélarnar sneru heim höfðu 60 vélar verið skotnar niður og 138 illa skemmdar. Þetta var of mikið tjón. Þörfin fyrir langdræga orrustuvél varð því mikil. Mustang P-51 vélin var svarið. Hún var hraðfleygari og hreyfanlegri en þýskar orr- ustuvélar og gat náð 440 mílna hraða í 30.000 feta hæð. Með auka eldsneytisgeym- um gat hún fylgt sprengivélum að austur landamæram Þýskalands. Mustang vélin var tekin í notkun í des. 1943 og í mars 1944 hafði vélin lagt undir sig lofthelgi Þýska- lands. Stórfelldar loftárásir á Þýskaland urðu nú mögulegar. Meðal fjarlægðarskekkja sprengju í mars 1944 var 680 stikur en í maí sama ár var hún komin niður í 285 stikur. 12. maí 1944 gerðu 935 bandarískar sprengiflugvélar árás á Ploesti olíulindirnar í Rúmeníu. 400 þýskar orrastuvélar tóku á móti þeim en þær voru hraktar burtu af 1.000 bandarísk- um orrastuvélum og misstu Þjóðveijarnir 65 vélar en Bandaríkjamenn misstu einung- is 46 sprengjuflugvélar. Þetta var mikil breyting miðað við Schweinfurt árásina um hálfu ári áður. Loftárásir bandamanna urðu tíðari og öflugri er á leið, þar ber einna hæst loftárás bandamanna á Dresden í feb. 1945 sem kostaði yfir hundrað þúsund manns lifið og er orðin fræg. Þjóðveijum tókst þó að framleiða bestu orrustuvél stríðs- ins og var það þota, Messerschmitt 262. Me-262 hefði getað valdið miklum usla í flugheijum bandamanna en kom seint fram á sjónarsviðið, líkt og Fokker D VII í fyrra stríði. Me-262 gat náð 525 mílna hraða á klst. og var vopnuð 30 mm fallbyssum. Hitler gerði sér ekki grein fyrir mikilvægi hennar og því varð lítið úr notkun hennar. Þjóðveijar beittu einnig V-1 og V-2 eld- flaugum í stríðinu sem ollu Bandamönnum nokkrum búsifjum. V-1 var 27 fet að lengd og vænghaf hennar var tæp 18 fet. Hún SJÁ NÆSTU SÍÐU LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. MAf 1996 5

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.