Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1997, Blaðsíða 10

ISLENSK-SÆNSKA
LEIKBANDALAGIÐ
LEIKLISTIN er harður húsbóndi en
það er ástin einnig. Leikkonan
Bára Lyngdal Magnúsdóttir var á
uppleið í íslenska leikhúsheim-
inum þegar örlögin tóku í taum-
ana, hún venti sínu kvæði í kross
og flutti til Svíþjóðar. Þar var
útlitið fyrir íslenska leikkonu ekki
gott, en Báru tókst það hins vegar á tveimur
árum sem mörgum Svíum endist ekki aldur-
inn til; að fá samning við Dramaten, stærsta
leikhús Svíþjóðar. Hann rennur út um mán-
aðamótin og hvað við tekur er að mestu óvíst,
Bára segist reyna allt hvað af tekur að kom-
ast að hjá litlu leikhúsi sem nefnist Pero en
ekkert gangi, þrátt fyrir að hún sé gift öðrum
upphafsmanni þess, leikstjóra og burðarás.
Hann heitir Peter Engkvist og hefur glatt
íslenska leikhúsunnendur með óvenjulegum
uppsetningum á Ormstungu og sögunni af
lofthrædda eminum honum Örvari.
Peter og Bára kynntust á leiklistarhátíð í
Noregi fyrir fjórum árum og Bára flutti til
Svíþjóðar nokkrum mánuðum síðar. Hafði
vakið athygli þegar á menntaskólaárunum
er hún lék erfiðan ungling í Súkkulaði fyrir
Silju, en fór síðar í Leiklistarskóla íslands.
Bára útskrifaðist árið 1989 og lék hjá Borgar-
leikhúsinu, með leikhópunum Karþasis og
leikkonukrílunum (afþví þið eruð allar þrjár
svo litlar?) og svo Leikbrúðulandi, sem hún
fór með á leiklistarhátíðina í Noregi.
Allt gekk sem sagt ágætlega og margir
héldu að Bára væri búin að tapa glómnni
þegar hún flutti út. „Ég lét allar væntingar
lönd og leið. Komst að því að leikhúsið hélt
áfram án mín og lærði heilmikið á því þótt
það hafi tekið á. Ég sagði skilið við leikferil-
inn á íslandi og vissi ekkert hvemig myndi
ganga að koma sér á framfæri hér en hófst
handa við það tæpu ári eftir flutninginn,"
segir Bára.
Fyrsta skrefiö ■ Uppsölum
Hún fékk fljólega tilboð um að leika hjá
Borgarleikhúsinu í Uppsölum, sem er skammt
fyrir norðan Stokkhólm. Þar lék hún Nínu í
Mávinum eftir Tsjekov. Leikstjórinn, Kaisa
Korhoenen, er finnsk, og ákaflega kröfuharð-
ur leikstjóri, sem Bára segir hafa skilað sér
margfalt. Þá hefur hún leikið í Óram, sem
byggt er á harmleikjum um Elektru og Óreist-
is og Kári Halldór og Kaisa settu upp í Finn-
landi.
„í Mávinum fór ungur strákur með hlut-
verk Konstantíns og fyrir eina sýninguna
sagði hann mér að í salnum sæti þekktur
leikstjóri frá Dramaten sem ætlaði að meta
frammistöðu hans. Ég varð voðalega döpur
og leið, fannst allir aðrir en ég eiga ein-
hveija möguleika á því að komast áfram,
enginn vissi hver ég væri, ég væri bara ein-
hver aumingjans útlendingur. Þetta skilaði
sér á sviðinu en í hléinu tók ég mig á og lék
síðari hlutann ágætlega. Ég var enn full
sjálfsvorkunnar og barmaði mér einhver
ósköp á leið til Stokkhólms eftir sýningu, en
í sama bíl var m.a. téður leikstjóri. Stuttu
seinna hringdi hann í mig og vildi ræða við
mig um hlutverk, sem ég fékk, svo og árs-
samning á Dramaten. Leikarinn sem fékk
hana til að koma til Uppsala hiaut hins vegar
ekki náð fyrir augum leikstjórans."
Fuil skelfingar á Dramaten
Bára segist hafa fyllst skelfíngu þegar að
því kom að heíja störf hjá Dramaten. Húsið
er stórt og og þar starfa flestir þekktustu
leikarar Svíþjóðar. „Ég var svo stressuð eftir
fyrsta samlesturinn að ég var með krampa í
fótleggjunum, hafði setið pinnstíf. Ég var
þess fullviss að það yrði mér ofviða að leika
þarna, og það á móti öllum þessum frægu
leikurum. En svo jafnaði ég mig fljótlega og
ákvað að njóta þess bara að leika, að láta
ekkert skemma fyrir mér leikgleðina." Bára
lék í tveimur verkum, Tvíburunum frá Fen-
eyjum eftir Carlo Goldoni, og barnaleikritinu
Strákurinn og stjaman. „Það síðamefnda var
sett upp í skugga Peters, sem hafði sett það
upp tveimur árum fyrr og hlotið mikið hrós
fyrir.
Það var rosalega gaman að fá samning við
Dramaten en ég þurfti líka að vinna fyrir
honum. Vinnuálagið er mikið og hefur víst
aukist enn í kjölfar fjárhagsörðugleikanna
sem Dramaten lenti í á síðasta ári og hefur
kostað fjölda leikara vinnuna. í vetur lék ég
í 8-9 sýningum á viku á þriggja mánaða tíma-
bili. Ég komst ekki heim á milli sýninga,
heldur lagði mig i búningsklefanum.
Það hefur oft verið sagt um Dramaten að
það sé gamall risi og sú lýsing er kannski
ekki fjarri lagi. Það er geysistór stofnun, þar
sem manni finnst stundum stjórnunarpíramít-
inn vera á hvolfi, margir stjórni fáum. í hús-
inu takast menn auðvitað á og þá getur ver-
ið gott að vera utanaðkomandi, vera ekki í
neinu samhengi við eitt eða neitt. Hér lítur
fólk allt öðruvísi á mig en heima. Hér þyki
ég svo fyndin en það virtist ekki hvarfla að
nokkrum manni á íslandi þar sem ég fékk
sifellt að heyra hvað ég væri dramatísk. Ég
hef verið heppin, unnið með góðu fólki og
lært heilmikið, en ég veit ekki hvort að ég
hefði viljað vera lengur á Dramaten, hefði
það boðist.“
Ekki er Bára alveg atvinnulaus þótt
Dramaten-samningnum sé lokið, hún tekur
þátt í verkefni sem Peter setur upp á Fjader-
holmema í Stokkhólmsskeijagarðinum, sem
em leikir og ævintýri fyrir böm. Þá hefur
henni boðist að leika hjá Riksteatern, sem
ferðast um alla Svíþjóð með sýningar sínar,
en slíkt gengur ekki upp fyrir tveggja barna
móður en henni reyndist þó erfitt að af-
þakka. „Það er gott að hafa leikið hjá Dramat-
en, þegar maður er að koma sér á framfæri.
Ég hef lært að taka það ekki persónulega
að mér skyldi ekki bjóðast samningur áfram,
það er ekki vegna þess að ég sé léleg leik-
kona. Hér í landi em hundmð, jafnvel þúsund-
ir atvinnulausra leikara. Ég er ekki viss um
að það sé best að leika hjá stóru leikhúsun-
um. Ég hef áhuga á því að komast að hjá
leikhúsi Peters en hann ber því ævinlega við
að nú sé ekki rétti tíminn. En það skal hafast."
Viö vildum öllu ráöa
Hver er hann svo, maðurinn sem vill ekki
leikstýra konunni sinni? Leikhúsmaður með
sérþarfir er niðurstaðan, maður sem hefur
farið ótroðnar slóðir í leikhúsinu og komist
upp með það. Stundum hafa aðrir svo fylgt
í kjölfarið.
Peter er leikari að mennt og lærði einnig
látbragðsleik. Hann hóf nokkuð hefðbundinn
leikferil, en leiddist óskaplega hjá atvinnuleik-
húsunum, sem hann segir ömurlega vinnu-
staði. Skólafélagi hans einn, Roger að nafni,
var sammála honum og þeir stofnuðu leikhús
ásamt fleirum. „Það gekk ekki sem skyldi
því við vildum öllu ráða, skrifa, leikstýra og
leika, sjá um ljós og búninga, og því sögðum
við skilið við hópinn og stofnuðum eigið leik-
hús árið 1983. Nafngiftin var mikill höfuð-
verkur, mörg frábær heiti litu dagsins ljós
en að síðustu hugkvæmdist okkur að beita
sömu aðferð og landar okkar í hljómsveitinni
ABBA, að nota upphafsstafina. Því heitir leik-
húsið Pero, Peter og Roger,“ segir Peter hróð-
ugur.
Pero-leikhúsið fór af stað með glans, félag-
arnir gerðu bara það sem þeim fannst
skemmtilegt og settu upp sýningu sem nefnd-
ist „Doktor Knup och mister Crazyhat eller
den tredje gásten“ og eins og nafnið gefur
til kynna var hér á ferð frumsamið verk þar
sem allt gat gerst. Sýningin þótti frumleg og
fyndin og sló i gegn, þess voru dæmi að
menn kæmu allt að fimmtán sinnum til að
sjá hana. Starfsemin vatt upp á sig, erfitt
reyndist að starfa án framleiðanda og svo
bættust fleiri í hópinn, eru nú fimmtán.
Lítill tími hefur gefist til að leika, Peter
hefur aðallega leikstýrt. Hann vann í þrjú ár
hjá leikfélaginu í borginni Gávle og hljóp
þess á milli í verkefni hjá eigin leikhúsi. Hann
hefur sett fjölmargar barnasýningar upp, seg-
ist helst vilja vinna til helminga að barna-
Leikkonan Bára Lyngdal Magnúsdóttir hélt á vit
sænsks leikhússlífs og leikstjórans Peter Engkvist
fyrir hálfu fjóróa ári. Hún hefur náó góóum árangri
á undraskjótum tíma og lék á Dramaten sl. vetur.
Peter fer hins vegar ótroónar slóóir og hefur m.a.
sett upp verk hér á landi í tvígang. URÐUR
GUNNARSDÓTTIR hitti þau í Stokkhólmi.
Morgunblaðið/UG
„ÉG hef áhuga á því aö komast að hjá leikhúsi Peters en hann ber því ævinlega vlð að
nú sé ekki rétti tíminn," segir Bára og brosir til eiginmannsins, Peter Engkvist.
Morgunblaðið/Ásdís
PETER Engkvist leikstýrði Benedikt Erlingssyni og Halldóru Geirharðsdóttur í Ormstungu.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. JÚLÍ 1997