Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Blaðsíða 20

FRA MANNITIL MANNS
„Fært í stað" er heiti sýningar þeirra Elsu Stansfield
og Madelon Hooyk ;aas sem hefst í Hafnarborg í
dag. Þar gefst áhorfendum m.a. tækifæri til að
„ferðast" fyrir tilstilli verksins „Frá manni til manns".
FRÍÐA BJÖRKINGVARSDÓTTIR fór með >eim
í stutt „ferðalag" þegar þærvoru að vinna
við uppsetningu sýningarinnar.
Morgunblaðið/Sverrir
Elsa Stansfield og Madelon Hooykaas vid uppsetningu sýningarinnar í Hafnarborg.
SÝNING listamannanna Elsu Stansfield
og Madelon Hooykaas hefst í dag í
Hafnarborg. Þær hafa unnið saman í
meira en tuttugu og fimm ár, en sam-
starfsverkefni þeirra hafa hvarvetna hlotið
mikið lof. Þær hafa verið áður á íslandi en
fyrir nokkru dvöldu þær hér við vinnu sína
um skeið sem gestir Hafnarborgar. Marg-
miðlunarverkið „Frá manni til manns“ sem
sýnt er á þessari sýningu byggist á því efni
sem þær unnu að á meðan á þeirri dvöl stóð.
Auk þess sýna þær stórt þrívíddarverk og
innsetningu sem þær nefna „Fært í stað“ en
það er jafnframt heiti sýningarinnar í heild.
Stansfield og Hooykaas hófu samstarf sitt á
grundvelli hugmyndalistar seint á áttunda
^áratugnum, en síðan þá hafa þær að eigin
sögn reynt að vinna með þá miðla sem þeim
finnst bjóða upp á nýstárlegustu möguleikana
hverju sinni. I því felst mikið frelsi segja þær,
auk þess sem slíkir miðlar eru ekki eins ná-
tengdir hefðinni og sögunni. Þær hafa m.a.
notað Ijósmyndatækni, kvikmyndir, mynd-
bönd, hljóðupptökur og nú síðast tölvur.
Þeir miðlar sem þær kjósa að nota í mynd-
list sinni tilheyra þeim hluta tæknivæðingar
sem almenningur þekkir einna helst sem tæki
til skráningar eða heimildasöfnunar, - sem þá
miðla er gefa tilteknu efni trúverðugleika
stofnanavaldsins. Sjónvarp, hljóðvarp, hljóð-
^eniðlar af ýmsu tagi ásamt myndböndum eru
svo stór hluti af daglegu lífi flestra að margir
telja að persónuleg túlkun í gegnum þessa
miðla geti ekki átt sér stað. Sumir hafa jafn-
vel gengið svo langt að segja að áhorfendur
og hlustendur fái ekki lengur notið einstakrar
og persónulegrar upplifunar þar sem þessir
nýju miðlar verði þess valdandi að við deilum
allri okkar hlutlægu reynslu með óteljandi
öðrum, - allir hafi sömu sýn og forsendur til
úrvinnslu.
Umfjöllunarefnið er oft
það sem ekki sést
Stansfield og Hooykaas hafa í list sinni tek-
ist á við þessa nýju „fjöl“miðla á athyglisverð-
an máta. Hooykaas sagði í samtali við blaða-
mann að oft á tíðum væri umfjöllunarefni
^jþeirra einmitt það sem ekki sést, heldur fælist
í einstöku sambandi hvers einstaklings við
verkin. Áhorfandinn/hlustandinn er því í mik-
ilvægu hlutverki í verkum þeirra, - og það
hlutverk er fyrst og fremst af huglægum
toga. Verk þeirra eru því einstök rannsókn á
samskiptatækni.
- Nú hafa þessir miðlar sem þið eruð að
nota oftast verið notaðir til einhvers konar op-
inberrar skráningar, - til fjölmiðlunar. Af
hverju hafíð þið valið þessa miðla?
„Við notum þessa miðla kannski á óvenju-
legan hátt,“ segir Stansfield. „Við notum þá á
skáldlegan og jafnframt á heimspekilegan
máta, beinlínis til þess að vefengja þetta opin-
bera viðhorf, - við færum hluti til eins og yfir-
skrift sýningarinnar gefur til kynna. Hug-
myndin sem liggur til grundvallar verkunum
á þessari sýningu er í grófum dráttum sú
sama, því hvort sem við vinnum með ljós-
myndir, kvikmyndir eða myndband þá erum
við að taka myndir á einum stað og færa þær
yfir á annan. Það sama gerist þegar fólk er að
ferðast, það fer eitthvað og tekur mynd sem
það skoðar síðan seinna í öðru umhverfi. Aður
fyrr færði fólk hluti, t.d. litla steina, frá einum
stað til annars, seinna fór það að taka myndir
til að færa heim til sín. Þannig höfum við öll
áhrif á heiminn eins og við þekkjum hann með
því að vera stöðugt að færa hluti til. Eitthvað
sem þú tekur úti í náttúrunni endar á safni,
eða kannski í myndaalbúmi. Það er mjög
áhugavert að skoða þetta ferli, hvernig það er
notað, - og jafnvel að rannsaka manns eigin
afstöðu til þess, því við tvær erum auðvitað að
gera það sama í gegnum okkar list,“ segir
Stansfield og hlær.
Áhorfandinn deiiir reynslu okkar
I tölvuverkinu „Frá manni til manns“ gefst
áhorfandanum einmitt tækifæri til að „ferð-
ast“ með listamönnunum tveimur á CD ROM-
diski. A leiðinni kynnist hann bæði stöðum,
tungumáli og fólki, getur tekið myndir og límt
í myndaalbúm (sem hann getur síðan prentað
út og haft með sér heim), auk þess að geta
einnig rannsakað tæknilegar hliðar þess
sýndarheims sem hann er að ferðast um.
Stansfield útskýrir hvernig tenging verka
þeirra við náttúruna er hluti af samspili milli
manns og staðar, sem og áhorfanda og lista-
manns. „I jöklinum horfum við á vatn sem
hefur verið frosið aldalangt, það bráðnar og
flýtur um, tengist sjónum, gufar upp í and-
rúmsloftið, nærir gróður jarðarinnar um leið
og við öndum því að okkur í endalausri
hringrás. Hringrásinni er einnig viðhaldið í
hugmyndinni sem felst í ferðalaginu sjálfu,
þar sem áhorfandinn deilir reynslu okkar að
einhverju leyti. Þar að auki gildir einu hvern-
ig áhorfandinn ferðast í þessu verki, hann
endar alltaf við hafið. ísland er eyja og það er
sama hvert maður fer, maður mun alltaf enda
við hafið, aftur og aftur. Hafið verður þannig
fasti punkturinn í hringrásinn en ekki landið,
þótt það hafi kannski frekar eiginleika þess
fastbundna."
- En hver eru tengsl ykkar við landslagið í
þessu ferðalagi, - er þetta ekki ferðalag í
mjög víðum skilningi?
„Jú, auðvitað,“ segir Stansfield. „Ferðalag-
ið sem við erum að vísa til hér er auðvitað
fyrst og fremst ferðalag áhorfandans í gegn-
um þetta efni, við notum ferð okkar sjálfra
hér á landi einungis til að gera reynsluna í
tölvunni gegnsærri. I þessu verki er gagna-
miðillinn sjálfur ekki síður mikilvægur, og
áhorfandanum gefst tækifæri til að ferðast
þar líka.“
í list okkar verður
að felast eitthvað óvænt
Hér barst talið að markmiðum listarinnar
og sambandinu á milli listamannsins og áhorf-
andans. „Eitt meginmarkmið listar,“ segir
Hooykaas, „er að skapa tækifæri fyrir áhorf-
andann til að íhuga eitthvað sem er skapað af
annarri manneskju, en birtist ekki bara hand-
ahófskennt, eins og t.d. grasstrá í náttúrunni
eða eitthvað annað sem grípur auga manns.“
Hér grípur Stansfield fram í og segir að
hún hafi með sjálfri sér oft notað það hvort
listaverk „sætti eða afhjúpi" sem skilgrein-
ingu eða mælikvarða á gildi þess. „List hefur
þessa tvo eiginleika, annaðhvort aíhjúpar hún
eitthvað fyrir mér eða þá að hún lætur mér
finnast ég vera „heilli“ eftir að hafa upplifað
hana. Mér finnst þetta ágætt próf á list, - list
hefur verk að vinna, það er ekki nóg að hún sé
til, hún verður að þjóna stærra hlutverki."
„Við viljum að í list okkar felist eitthvað
óvænt og að efniviðurinn krefjist þess að
áhorfandinn hugsi,“ segir Hooykaas. „List
okkar á að fá fólk til að varpa fram spurning-
um og vera þannig framsett að það geti unnið
með verkin eða upplifað þau á sínum eigin
forsendum sem einstaklingar. Nú hafa ekki
allir sama félagslega eða menningarlega
bakgrunn, né heldur endilega reynslu af list-
um, - en við vonumst til þess að verk okkar
eigi erindi til sem flestra, að sem flestir geti
með opnum huga upplifað eitthvað í gegnum
verkin.“
Endalok algilds skilnings
ó sannfeikanum
í lítilli bók sem myndar umslagið utan um
geisladiskinn og verkið „Frá manni til manns“
skrifar Heiner Holtappels um verk Stansfield
og Hooykaas. Hann segir þar að öll þekking
sem til er samhliða vísindum og heimspeki sé
hluti af kerfi er geri okkur kleift að henda
reiður á því sem við almennt köllum hinn
„raunverulega heim“, þótt við gerum kannski
ekki ráð fyrir að komast að einfaldri niður-
stöðu. „Ef póstmódernisminn eða upplýsinga-
öldin hefur ennþá einhvem boðskap fram að
færa, þá felst hann í endalokum algilds skiln-
ings á sannleikanum. Það sem við getum gert
og ættum að gera er að sannreyna heiðarleika
hugmynda. Slíkt verður einungis gert með því
að samþætta hugsun, tilfinningu og verknað,“
segir Holtappels í bæklingnum. Og það er
einmitt það sem áhorfendum gefst tækifæri
til að gera í Hafnarborg, í samleik með þeim
Stansfield og Hooykaas.
SAGNAHEIMUR í
MYNDUSTAR-
LEGUM BUNINGI
í HAFNARBORG hefst í dag kl. 16 sýning á
verkum færeysku listakonunnar Elinborgar
Lútzen. Hún fæddist í Færeyjum árið 1919 og
stundaði fyrst listnám í Kaupmannahöfn. A
stríðsárunum varð hún innlyksa í Kaupmanna-
höfn eins og svo margir aðrir, en flutti eftir það
heim til Færeyja. Þaðan fór hún síðar til fram-
haldsnáms í Bergen hjá grafíklistamanninum
Paul Christensen. Að loknu námi hjá honum
sneri hún enn á ný til Færeyja þar sem hún gat
sér gott orð fyrir bókaskreytingar, en sú vinna
varð jafnframt sá starfsvettvangur sem entist
henni alla ævi. Elinborg lést árið 1995.
Verk hennar spretta oftast nær upp úr heimi
Eitt verka Elinborgar Liitzen.
ævintýranna en hún myndskreytti mikið þjóð-
sögur og ævintýri sem gefin hafa verið út í fær-
eyskum ritsöfnum. Þær myndir voru mestmegnis
dúkristur og náði hún mikilli færni í þeirri tækni
og skapaði sér jafnframt mjög sérstakan stíl. í
bæklingi frá Listasafni Færeyja kemur fram að
Elinborg hafi fundið myndefni sitt í færeyskri
náttúru; meðal dýra, plantna, vætta, dverga og
trölla, - í gömlu umhverfi þar sem ævintýrin eiga
sinn samastað. í bæklingnum er fjallað um það
hvernig tengsl nútímafólks við náttúruna hafa
rofnað og hversu mikilvægt það er að rækta það
sem eftir lifir af þeim sagnaheimi sem Elinborg
hefur léð myndlistarlegan búning.
Sýningin er fengin að láni frá Listasafni Fær-
eyja og stendur til 29. maí.
20 LESBÓK MORGUNBIAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. MAÍ 2000