Tíminn - 09.04.1967, Blaðsíða 5

■

SUNATJDAGUR 9. aprfl 1967.
KuldaSeg móttaka
Jöhnson forseti býr við marg
víslega erfiðleika um þessar
mundir. Sá er ekki minnstur,
að hann sætir vaxandi gagn-
rýni af hálfu blaðamanna og
rithöfunda, sem skrifa bækur
um stjórnmál og stjórnmála-
menn samtímans. Nýlega hefur
komið út ein slík bók í Banda-
ríkjunum eftir tvo þekkta
blaðamenn í Washington, þá
Edward Weintal og Charles
Bartlett. Bók þessi, sem nefnist:
Facing the brink, hefur vakið
allmrilkTa athygli í Bandaríkjun-
um, m. a. vegna þess saman-
burðar, sem þar er gerður á
þeim Jobn F. Kennedy og Lyn-
don Johnson sem forsetum.
Johnson er þar m. a. gagnrýnd
ur fyrir slæmar umgengnisvenj-
ur við valdamenn frá þeim ríkj
um, sem talin eru fyigisöm
Bandaríkjunum. í ritdómi, sem
birtist nýlega í „The New York
Times Book Review“, er það
nefnt sem dæmi, að þegar for-
sætisráðherra íslands heimsótti
Johnson og vildi ræða við hann
um viðskipti landaima, bauð
Johnson honum ekki inn, held-
ur leiddi hann úm grasflötina
fyrir utan Hvíta húsið og spjall-
aði eingöngu við hann í áheym
blaðamanna. Þá gerði Johnson
sig einu sinni sekan um þann
misgáning, að ávarpa forsætis-
ráðherrann í Trinidad sem
amtoassador. (He took the
Prime Minister of Iceland with
him for a lap around fhe White
House lawn with reporters
when the visitor wanted to talk
bnsiness. He greeted the Prime
Minister of Trinidad: Howdy,
Mr. Amtoassador).
TÍMINN
•••••:••••
Sýnishom af þjóðvegunum í nágrenni Reykjavíkur.
Vanþakklæti
Menn og

........ , . jhafnað tillögum U Thants, að
Þessi frasogn hmna amensku bersýnilega væri það 6byggUegt
blaðamanna af fundi þeirra
Johnsons og Bjarna Benedikts-
sonar skýrir það, að Mtol. var á
sínum tíma ótrúlega fáort um
heimsókn Bjarna í Hvíta húsið.
Það er ekki undarlegt, þar sem
honum virðist ekki hafa verið
boðið inn. Þá er munur, þegar
forsætisráðherrarnir frá hinni
svörtu Afríku heimsækja John-
son. Hann býður þeim ekki að-
eins inn, heldur gefur sér tíma
til að ræða þá við þá um sam-
skipti landanna. En þeir hafa
líka stundum aðra afstöðu en
að veita ekki Kína aðild að Sam
einuðu þjóðunum. Kína gæti þá
miklu síður neitað ýmsum af-
skiptum Sameinuðu þjóðanna.
Vafalaust er þetta rétt hjá Al-
standa nær sjónarmiöi Banda-
ríkjanna, hefur Mtol. stokkið
upp til handa og fóta og lýst
stuðningi við þær, en Þjóðvilj-
inn orðið fámáll.
Greinilegt er af þessu, að
Mbl. og Þjóðviljinn láta ekki sitt
þýðublaðinu. En hvað gerðist á | eigið sjálfstæða mat ráða af-
seinasta allsherjarþingi S.Þ.? ís
land hefur á undanförnum þing
um setið hjá í atkvæðagreiðsl-
unni um það, hvort veita ætti
Kína aðild að Sameinuðu þjóð-
unum. Á seinasta allsherjar-
þingi breytti ísland hins vegar
um afstöðu og greiddi nú at-
kvæði gegn aðild Kína. Þrjú
Bandarikin þótt sum. eða fjögur Afríkuríki breyttu
seu þeim fylgisom. Þa ð afstöðu sinni eins Q fs]and A]1
ur ekki sagt um Island. Það hef °
ur aldrei í tíð núverandi stjórn
ar brugðizt því að fylgja Banda
ríkjunum, hvort heldur hefur
verið hjá Sameinuðu þjóðunum,
í Nato eða á alþjóðlegum ráð-
stefnum. Atkvæði íslands hafa
Bandaríkin getað talið sér jafn
. öruggt og sitt eigið atkvæði.
Sama mun gilda um Trinidad.
Því átti Bjarni Benediktsson
skilið betri móttöku í Hvíta hús
inu en raun varð á. Það er auð-
sjáanlega rétt, að Johnson er
Texasbúi í umgengnisvenjum.
Og alltaf er hann að sannast
gamli málshátturinn, að laun
heimsins eru vanþakklæti.
Það sannast hér einnig, að
undirlægjuháttur skapar ekki
virðingu.
ísland brást ekki
Alþýðublaðið sagði nýlega í
tilefni af því, að Kína hafði
ir vissu, hver ástæðan var.
Bandaríkin lögðu enn fastara að
þessum ríkjum en áður, að þau
greiddu atkvæði gegn aðild
Kína. Og vitanlega lét ísland
þá undan. Bandarikjastjórn
vissi, að hún átti atkvæði í vara
sjóði, þar sem atkvæði íslands
var. ísland myndi ekki bregðast
þeim.
Mbl. og Þjóðviljinn
U Thant hefur farið heldur
illa með Mbl. og Þjóðviljann á
víxl að undanförnu. Hann hef-
ur borið fram ýmsar mismun-
andi miðlunartillögur varðandi
styrjöldina í Vietnam. Þegar
tillögurnar hafa borið þann svip,
að þær væru Norður-Vietnam
heldur í vil, hefur Þjóðviljinn
stutt þær eindregið. Mbl. hef-
ur þá ónotast vit í þær. Hafi til-
lögur U Thants hins vegar virzt
stöðu sinni til alþjóðamála. Mbl.
fylgir vindinum, sem blæs frá
Washington, en Þjóðviljinn
vindinum, sem blæs frá Mosicvu,
og stundum frá Peking. Bæði
blöðin vantar sjálfstæða, ís-
lenzka afstöðu.
Lánsfjárkreppan
Fróðlegt er að lesa Lögbirt-
ingablaðið um þessar mundir.
í flestum blöðum þess birtdst nú
mörgum sinnum fleiri uppboðs
auglýsingar en nokkru sinni
fyrr. í einu blaðinu voru ekki
færri en 267 uppboðsauglýsing-
ar. í hópi þeirra, sem uppboð
var auglýst hjá, er að finna
sum efnuðustu fyrirtæki lands
ins. Þau hafa bersýnilega ekki
fengið venjulega fyrirgreiðslu í
bönkunum til að geta staðið
við skuldbindingar sínar. Fjöl-
mennasti hópur þeirra, sem upp
boð ef auglýst hjá, eru íbúða-
eigendur. Oft er um smáupp-
hæðir að ræða. Augljóst er,
að skortur eðlilegrar fyrir-
greiðslu af hálfu lánastofnana
hefur gert þessa menn að van-
skilamönnum.
Annað augljóst dæmi um
hina óeðlilegu lánakreppu blas-
ir við augum, ef menn heim-
sækja biðstofur bankanna. Þær
hafa aldrei verið jafn þéttskip-
aðar og nú. Þær vitna bezt um
það haftakerfi, sem hér hefur
verið sett á laggirnar.
eðlilega þjónustu, verið stór.
kostlega skert.
Þetta tvennt, sem nú er rak-
ið, er meginorsök þess, hve
vanskilin aukast nú stórkostlega
í fjármálalífi þjóðarinnar. Það
þarf því einstakt blygðunarleysi
til að halda þvLfram, að Seðla-
bankinn eigi ekki höfuðþátt í
því hvernig hér er komið eða
réttara sagt sú stefna, sem rík-
isstjórnin hefur fyrirskipað hon
um að fylgja.
Verstu höftin
Af hálfu ríkisstjórnarinnar er
það stundum fært til afsökunar
lánakreppunni, að verðbólgan
yrði enn meiri, ef útlán bank-
anna til atvinnuveganna væru
aukin. Það eru hrein falsrök,
að það þurfi að auka verðbólgu,
þótt fyrirtækjum sé séð fyrir
svo ríflegu rekstursfé, að þau
þurfi ekki að lenda 1 vanskil-
um. Þvert á móti leiðir þetta
oft og tíðum til dýrtíðar, því
að þetta gerir atvinnurekstur-
inn óhagkvæmari og dýrari og
kemur í veg. fyrir, að hann geti
komið á aukinni vinnuhagræð-
ingu og hagnýtt sér nýja tækni.
Ef draga á úr ofþenslu, á að
gera það með allt öðrum hætti
en að draga úr hóflegum rekstr
arlánum til atvinnuveganna og
nægilegum lánum til íbúðabygg-
inga. Flest annað er eðlilegt að
skerða áður en farið er að grípa
til skerðingar í þessum efnum.
En ríkisstjórnin er ekki að
hugsa um atvinnuvegina og
íbúðabyggjendur. Heldur ekki
um framkvæmdir vegna nauð-
synlegrar sameiginlegrar þjón-
ustu. Það, sem hún metur mest,
er að láta brask og spákaup-
mennsku hafa algert frjálsræði.
Þess vegna setur hún höftin á
þar, er sízt skyldi, en lætur
flest annað frjálst og óheft.
Gjaldeyrissjóðurinn
Ársskýrsla Seðlabankans upp-
jlýsir greinilega, hvernig hinn
svonefndi gjaldeyrissjóður,
þ. e. inneignir bankanna er-
lendis, er til kominn. Síðastlið-
Hin nýkomna ársskýrsla ið ár var hallinn á vöruskiptum
Þáttur
Seðlabankans
Seðlabankans fyrir árið 1966 er
að ýmsu leyti athyglisvert plagg.
Meðal annars skýrir hún vel, að
meginorsök lánakreppunnar er
að finna í þeirri peningapólitík,
sem ríkisstjórnin hefur látið
Seðlabankann framkvæma. Hér
skal aðeins brugðið upp fáum
tölum þessu til sönnunar.
í upphafi viðreisnartímabils-
ins eða í árslok 1959 námu af-
urðavíxlar, keyptir af Seðlabank
anum, 857 millj. króna. í sein-
ustu árslok námu endurkeyptir
afurðavíxlar hjá Seðlabankan-
um 1310 millj. kr. Aukningin
er 53%. Á sama tíma hefur
rekstrarkostnaður allur miklu
meira en tvöfaldazt, jafnvel
þrí- og fjórfaldazt í mörgum til-
fellum. Þetta sýnir : bezt, hve
stórlega hefur dregið úr þjón-
ustu Seðlabankans við atvinnu-
vegina.
En þetta er ekki öll sagan. I
árslok 1959 skulduðu viðskipta-
þankarnir Seðlabankanum 52,6
millj. kr. Um seinustu áramót
áttu viðskiptabankarnir hins
vegar 1811 millj. kr. í Seðlabank
anum vegna sparifjárbindingar
innar. Með sparifjárfrystingunni
hefur geta viðskiptabankanna
til að veita atvinnuvegunum
og þjónustu við útlönd 350 millj.
kr. Samt hélzt gjaldeyris-
sjóðurinn nær óbreyttur. Ástæð
an var sú, að lántökur ríkis-
sjóðs og einkafyrirtækja um-
fram greiddar skuldir, námu h.
u. b. sömu upphæð eða 350
millj. kr.
Segja má, að allur gjaldeyris-
sjóðurinn, sem var talinn
1915 millj. kr. um áramótin, sé
þannig tilkominn. Erlendar
skuldir ríkisins og einkaaðila
hafa raunar hækkað meira sein
ustu árin en gjaldeyrissjóði
bankanna nemur. Gjaldeyris-
sjóðurinn er því til orðinn vegna
skuldasöfnunar en ekki vegna
sparnaðar. Það er hörmuleg út-
komaMá tímabili, þegar gjaldeyr
istekjurnar hafa orðið meiri en
mokkru sinni fyrr.
Af þessu er jafnframt ljóst,
áð gjaldeyrissjóðurinn er ekki
til orðinn vegna sparifjárbind-
ingarinnar, eins og stundum er
haldið fram. Hann er til orðinn
vegna skuldasöfnunar erlendís.
Án hennar væri gjaldeyrisinn-
eign bankanna nú engin. Stjórn
arflokkarnir þegja vandlega um
þetta, þegar þéir eru að guma
af gjaldeyrissjóðnum sem helzta
skrauttolómi þeirra.