Alþýðublaðið - 08.09.1984, Blaðsíða 3

Laugardagur 8. september 1984
3
■ RITSTJÓRNARGREIN'
Bankarnir loka
Fréttir hafa borist af erfiðri lausafjárstöðu
bankanna. Þeir munu nú margir hverjir hart
keyrðir eftir að hafa lifað gósentið fjölmargra
verðbólguára, þar sem afkoma þeirra blómstr-
aði með þeim afleiðingum, að bankakerfið
hreinlega sprakk út í þess orðs bókstaflegu
merkingu. Útibú risu eins og gorkúlur og
bankastofnanir spreðuðu peningum.
En nú sverfurað bankakerfinu eins og fleiri
þáttum þjóðlffs. Það er og enda gjörsamlega
óeðlilegt að bankastofnanir lifi gróðatíð á
sama tíma og kreppir að víðast hvar annars
staðar.
r
Astæður fyrir erfiðri stöðu bankanna um
þessar mundir munu vera þær, að þrátt fyrir
aukningu innlána umfram verðlag, þá hefur út-
lánaaukning verið enn meiri, auk þess sem lán
endurgreiðast treglega og vanskil eru meiri en
nokkru sinni fyrr.
í tilkynningu frá viðskiptabönkunum kemur
fram, að þeir hafa ákveðið að mæta þessari
stöðu með þvi að draga enn frekar úr útlánum,
en siðustu vikurnarhafa bankarnirmjög haldið
að sér höndum hvað útlán varðar. Og viðskipta-
bankarnir hafa ákveðið að halda enn áfram á
þeirri braut og fyrst um sinn verður nánast tek-
ið fyrir ný útlán, að undanskildum reglubundn-
um rekstrarlánum atvinnuveganna. Og sam-
hiiða mun verða hert mjög á hvers konar inn-
heimtuaðgerðum vegna vangoldinna lána, og
ekki unnt að semja um lengingu lána eins og
stundum hefurverið hægt.
Þessar aðgerðir bankanna munu óhjákvæmi-
lega hafa gífurleg áhrif. Ekki aðeins f atvinnulíf-
inu, heidurog ekki síðurhjáeinstaklingum. Al-
þýðublaðið hefur áður getiðþessað einstakl-
ingar eru langstærstu eigendur innistæðna f
bönkum f landinu, en þegar kemur að útlánum
þáfáþeiraðeins 10-15% af útlánum bankanna.
Vitað erað launafólk hefurneyðst til þess að
grípatil skammtímalánatil aðendarnái saman
í heimilisrekstrinum. Með aðgerðum bank-
anna verður algjörlega lokað fyrir það svigrúm.
Sömuleiðis hefurfólki gengið æði erfiðlegaað
standa við fjárskuldbindingar sinar, enda þró-
un liðinna mánaða verið á þann veg, að verðlag
hefur verið í uppsveiflu en launakjörin síversn-
andi.
Ef viðskiptabankamir standa fast á þessari
ákvörðun sinni og munu ekki sýna skilning á
erfiöum aðstæðum fólks, þá er fyrirliggjandi
að fjöldi launamanna mun missa eigur sfnar á
uppboðum. Þær afleiðingar eru óhjákvæmi-
legar.
Reikna má með þvf að þessar ákvarðanir
bankanna muni leiða til verðbréfabrasks og
okurlánastarfsemi í ríkari mæli. Eins og kunn-
ugt er af fréttum hafa verðbréf verið seld fjár-
sterkum einstaklingum á gífurlegum afföllum;
launafólk sem hefur slík bréf undir höndum
gerir allt til þess að breyta þeim í beinharða
peninga, jafnvel þótt það verði að selja þau á
undirverði. Á þessu hefur borið mjög síðustu
vikurnar og reikna má með því að slík viðskipti
færist mjög í aukana við lokun bankanna.
Hitt er fhugunarvert í stöðunni, hvort banka-
stofnanir hyggist ekki reyna að grípa til rekstr-
arsparnaöar nú þegar harðnað hefur á dalnum.
Mörgum hefur fundist sem lítið hafi fariö fyrir
slfkum ráðstöfunum f bankakerfinu á liðnum
árum og ekki hefur orðið vart slíkra tilhneig-
inga upp ásíðkastið, þótt erfiðleikar hafi steðj-
að að þessum stofnunum.
Umfram allt er Ijóst að þessar ákvarðanir
bankakerfisins munu hafagffurlegarafleiðing-
arf förmeð sér — meiri afleiðingaren menn sjá
fyrir. Hjói atvinnulífsins munu snúast hægar
og jafnvel stöðvast f ákveðnum tilvikum, mörg
heimili munu neyðast til þess að iýsa gjald-
þroti og víst er að íbúðakaupendur og hús-
byggjendur munu lenda f ómældum erfiðleik-
um.
—GÁS.
gamanleikaranum Jim Nabor og
hinar karlmannlegu hetjur, Cary
Grant og Radolph Scott, höfðu lát-
ið vígja sig leynilega í eina sæng.
Ekkert af þessu stenst, en þessi
orðrómur komst á kreik þegar ein-
hver gárungi í Hollywood sendi út
fölsk boðsbréf í brúðkaup þessara
aðila á miðjum sjöunda áratugn-
um. Enn þann dag í dag trúir fólk
samt þessu.
Hvernig dó Rudolph Valentino?
Þetta stærsta kyntákn sögunnar dó
ekki af matareitrun eftir að hafa
borðað mat, sem var borinn fram á
álspaða. Nei, Valentino dó af opnu
magasári, einsog svo margur annar,
og þar með er glansinn farinn af
þeirri sögu.
Máttur auglýsinganna
Við vitum öll að máttur auglýs-
inganna er mikill og við vitum að
framleiðendur notfæra sér öll
brögð til að selja vöru sína.
Hver þekkir ekki söguna um það
bragð kókakóla framleiðendanna
að klippa örstuttar myndir af kók-
flöskum inn í kvikmyndir. Klippin
eru svo stutt að heilinn nær ekki að
melta þau en hinsvegar safnast á-
hrifin af því fyrir inni í honum og
æsa upp í mönnum þorstann svo
þeir ryðjast fram í hléinu og slást í
röðum til að fá sér eina kalda kók.
Önnur svipuð saga er til um kex-
framleiðandann Ritz. Þeir hafa lát-
ið rita á pakka sína með ósýnilegu
letri töfraorðið „sex“. Það er gert til
að fólk velji pakkana ósjálfrátt í
staðinn fyrir einhver önnur vöru-
merki.
Þessar sögusagnir hafa ekki við
neitt annað að styðjast en ríkt
ímyndunarafl almennings.
Stundum er það óskhyggja al-
mennings, sem skapar þessar sögu-
sagnir. Undir það má flokka sög-
una um að finni maður koparpenny
frá 1943 og sendi það til Ford verk-
smiðjanna, þá fái maður nýjan bíl
frá þeim í staðinn.
Hreinar meyjar
Hreinar meyjar hafa alla tíð verið
vinsælt söguefni í þjóðtrúnni.
Þekkjum við mörg dæmi úr því, t.d.
í íslenskri þjóðtrú. Ýmiss konar
undralyf urðu ekki framleidd nema
í þeim væri hland hreinnar meyjar.
Reyndist oft erfitt að verða úti um
það og í einni sögunni heppnaðist
það ekki fyrr en áttræð afturbaka-
píka meig í glas fyrir skottulækn-
inn.
I dag er hægt að sjá hvort kona er
hrein mey eða ekki á því hvort henni
tekst að taka merkimiða af bjór-
flösku í heilu lagi. Auðvitað er þetta
hjátrú, því það er ekki meyjarhaftið
sem ræður neinu um það, heldur er
það fingrafimi og naglastærð sem
hefur úrslitavaldið um það.
Fyrir ofan innganginn á borgar-
bókasafninu í New York eru lauf-
blöð höggvin í steininn. Hjátrúin
segir að þau bauli einsog beljur ef
hrein mey gengur fram hjá inngang-
inum. Það fylgir líka sögunni að
þetta hafi ekki gerst í nokkra ára-
tugi.
Nútíma hrollvekja
Svona í lokin skulum við koma
með eina nútíma hrollvekju. Og
hún stendur gömlu hrollvekjunum
ekkert að baki.
Juan Peron, forseti Argentínu,
var giftur mjög merkilegri konu,
Evitu Peron. Segja margir að hún
hafi verið heilinn á bak við stjórn
hans. Hún var mjög dáð og virt af
þjóðinni og spunnust því ótal sögur
í kringum hana.. Hún lést af
krabbameini í blóma lífs síns. Öll
þjóðin syrgði hana og þó kannski
eiginmaður hennar mest.
Sorg hans var svo mikil að hann
gat ekki einusinni hugsað sér að
dauðinn gæti skilið þau að. Því eftir
að búið var að grafa hana lét Peron
grafa hana upp aftur og borðar sinn
hádegisverð daglega í félagsskap
löngu látinnar eiginkonu sinnar.
Þessi saga komst á kreik eftir að
forsetinn lét grafa upp Evitu og
senda til Madrid þar sem hann var
í útlegð. í eitt ár hafði hann Iík konu
sinnar í húsi sínu, en hins vegar er
það álitið vafamál að hann hafi lát-
ið hana sitja til borðs með sér.
Nú gerir Samvinnubankinn þér mögulegt
aö fú 26% úrsúvöxtunaf sparifé þínu
Hin nýju vaxtakjör Samvinnubankans hafa í för með sér betri ávöxtun sparifjár en áður.
Hér eru nokkur dæmi um breytingar á innlánsvöxtum frá 1. september 1984:
ÁÐUR NÚ
SPARIREIKNINGAR, MEÐ 3 MÁNAÐA UPPSÖGN: 19,9% 21,0%
ÁVÍSANAREIKNINGAR 7.0% 12,0%
HLAUPAREIKNINGAR 7.0% 9,0%
NÝ.HJNG' SPARIVELTUREIKNINGAR 17,0% 20%
SPARIREIKNINGAR, MEÐ 6 MÁNAÐA UPPSÖGN 26%
Samvinnubankinn