Alþýðublaðið - 03.01.1985, Blaðsíða 2

2
Fimmtudagur 3. janúar 1985
'RITSTJÓRNARGREIH ' " ..
Vaxtahrærigrauturinn
Vaxtamálin hafa mikið verið til umræðu síð-
ustu misseri og ekki af ástæðulausu. Háir
raunvextir umfram verðtryggingu hafa kallað
fram ófremdarástand hjá lántakendum, þá sér-
staklega húsbyggjendum og íbúðakaupend-
um, sem eru hreinlega aö kikna undan vaxta-
og afborgunarbyrðinni. Þá á atvinnureksturinn
í landinu i gífurlegum erfiðleikum, m.a. vegna
vaxtastefnunnar. Á hinum vængnum eru aftur
sparifjáreigendur, sem vitanlega leggja fram
þá eðlilegu kröfu, að þeir fái sitt fjármagn úr
bönkum og innlánsstofnunum óskert. Þessi
sjónarmið ólikra hagsmuna verður að brúa
með sanngjörnum hætti. Með öllum tiltækum
ráðum verður að koma til móts við hart keyröa
íbúðakaupendur, þó án þess að ganga á hag
sparifjáreigenda, því enginn vill innleiða
ástand hinna neikvæðu vaxta, þegar lántak-
endur í óðaverðbóigu höfðu sitt á þurru.
Um þessi mál fór Jón Baldvin Hannibalsson
formaður Alþýðuflokksins nokkrum orðum í
grein nú um áramótin. Ástæða er til að drepa á
nokkur þau atriði, sem Jón Baldvin vekur máls
á. Hann sagði m.a.: „Það er Alþýðuflokkurinn
sem kom á verðtryggingu fjárskuldbindinga á
sínum tíma. Það geröum við til þess að: (1)
Stöðva bankarán á rosknu fólki (sparifjáreig-
endum) (2) stöðva eignatilfærslu frá almenn-
ingi til forréttindahópa kerfisins (3) skapa for-
sendur fyrir arðsemismati fjárfestingar með
því að afnot á peningum væru seld á réttu verði
og lánum ekki breytt f styrki til atvinnurekenda.
Með þessum hætti hefur Alþýðuflokkurinn
sýnt, að hann stendur vörð um hag sparifjár-
eigenda og innlenda sparifjármyndun.“
Og formaður Alþýðuflokksins sagði ennfrem-
ur: „Verðtryggingarpólitíkin varhinsvegareyöi-
lögð í framkvæmd af tveimur ríkisstjórnum
vegna þess að henni var ekki fylgt eftir með
lengingu lána og réttri efnahagsstefnu á öðr-
um sviðum. Ránvaxtapólitík Jóhannesar Nor-
dal og núverandi ríkisstjórnar er röng af tveim-
ur ástæðum: (1) Hækkun innlánsvaxta hefur
ekki leitt til aukinnar sparifjármyndunar. Al-
menningursem býrvið hungurlaun ánefnilega
ekkert eftir til að spara. Sparnaður er þess
vegna aóallega faliö fé skattsvikara sem er
ávaxtað fram hjá atvinnulífinu. Breytingar á
innlánsvöxtum valda þess vegna aðeins til-
færslum milli sparnaðarforma. (2) Hækkun út-
lánsvaxta nægir ekki til að minnka eftirspurn
og draga úr verðbólgu. Þvert á móti fer aukinn
fjármagnskostnaður beint út í verðlagið (eykur
verðbólgu) innanlands, en grefur undan sam-
keppnisaðstöðu útflutningsgreina og veldur
þrýstingi á gengið.“
Þá sagði Jón Baldvin: „Feillinn er sá að
Seðiabankinn hefuroftrú ávaxtatækinu. Því er
aðeins hægt að beita með árangri sem lið í
samræmdri efnahagsstefnu. En til þess að
koma henni á, þarf nýja ríkisstjórn í landinu.
Fyrsta verk nýrrar rikisstjórnar ætti að vera að
skipta um menn í brúnni í Seðlabankanum og
þjóðnýta Seðlabankabygginguna, eins og vió
höfum gert tillögur um. Því næst þarf að lækka
fjármagnskostnað atvinnulífsins, sem lið í
nýrri og samræmdri efnahagsstefnu. Ný og
fjöibreytileg sparnaðarform almennings, sem
fær laun fyrir vinnu sina sem hægt er að spara
af, á hins vegar að vera eitt af aðalsmerkjum
hinnar nýju efnahagsstefnu."
Vaxtastefna stjórnvalda er í einum hræri-
graut. Vitað er að stjórnarf lokkarnir, Sjálfstæð-
isflokkur og Framsóknarflokkur, eru mjög á
öndveröum meiði i þeim efnum. Formaður
Sjálfstæðisflokksins kallaði það tímamót (
peningapólitíkinni, þegar vaxtafrelsið var inn-
leitt að nafninu til á síðasta ári. Sú ákvörðun
kallaði fram röð vaxtahækkana, þar sem ein
bankastofnun elti aðra. Nú hins vegar verður
ekki annað séð, en að vaxtafrelsið svokallaða
sé fyrir bý, því Seðlabankinn hefur tekið að sér
málin að meira eða minna leyti á nýjan leik.
Tímamótaákvörðun Þorsteins Pálssonarog fé-
laga var aðeins ttmabundið hugarfóstur hans
og fóstbræðra.
Hitt er Ijóst að ómarkviss vaxtapólitík stjórn-
valda þarfnast gagngerrar endurskoðunar. Um
það hljóta allir að vera sammáia.
- GÁS
Fyrirtœki 1
taka, Iönaöarbankann, Smjörlíki/
Sól hf. og IBM.
A listanumm voru ein 10 fyrir-
tæki þar sent veltan jókst mjög
óverulega eöa undir 45%, sem er þá
samdráttur í raun miðað við verð-
bólgustigið. Þessi fyrirtæki eru
Sölusamband íslenskra fiskfram-
leiðenda (29% veltuaukning),
Hekla hf. (29,6%), Bílaborg
(18,8%), Veltir (0,6%), Bæjarút-
gerð Hafnarfjarðar (31,6%), Ishús-
félag ísfirðinga (28,2%), Nesskip-
ísskip (43,4%), Þorbjörn hf.,
Grindavík (31,5%), Sveinn Egilsson
(9,1%) og Fálkinn (27,2%).
I tímaritinu segir: „Samdráttur í
höfuðatvinnuveginum, fiskveiðum
og vinnslu sjávaraflans er enn mjög
vel merkjanlegur. Nú er svo komið
að voldug útgerðar- og fiskvinnslu-
fyrirtæki á landsbyggðinni hafa
mörg hver fallið í neðri sæti — sum
jafnvel alveg út af listanum.
Hins vegar hefur peningavaldið,
bankar og sparisjóðir, haldið áfram
„sigurgöngu“ sinni á listanum yfir
stærstu fyrirtæki landsins 1983“
Borið saman við eldri lista má sjá
að nokkur fyrirtæki hafa verið að
sækja í sig veðrið stöðugt síðustu
árin. Þar skal fyrst nefna íslenska
aðalverktaka, sem ekki voru á list-
anum 1980, stökk í 59. sæti árið
1981, í 24. sæti 1982 og síðan í 22.
sæti 1983. Flugleiðir voru í 8. sæti
árið 1980, en eftir 3 ár var fyrirtæk-
ið komið upp í 4. sæti. Á sama tíma
hefur Eimskip þokast upp á við úr
13. sæti í hið 10. Öðrum stórfyrir-
tækjum hefur ýmsum vegnað mið-
ur, eins og SÍF sem áður var í 4. sæti
en 1983 í 7. sæti og Mjólkursamsal-
an hefur fallið á þessum árum úr 11.
sæti í hið 19.
10 stærstu fyrirtæki landsins
1983 voru sem sé sem hér segir: 1.
SÍS, 2. Landsbankinn, 3. Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna, 4. Flug-
leiðir, 5. ÍSAL, 6. Olíufélagið-
ESSO, 7. SÍF, 8. KEA, 9. SHELL
og 10. Eimskip.
Loks má geta þess að af 25
stærstu fyrirtækjunum voru 10 úr
einkageiranum, 7 frá samvinnu-
veldinu og 8 opinber. Reyndar eru
sum fyrirtækin talsvert blönduð,
eins og t. d. íslenskir aðalverktakar
sem að hálfu leyti eru í höndum
einkaaðila, að fjórðungi í höndum
samvinnuveldisins og að fjórðungi í
höndum hins opinbera. Ennfrentur
myndu sumir sjálfsagt ekki vilja
hafa ÍSAL með á listanum, þar sem
fyrirtækið er erlent.
Tóbakið 1
mönnum reykingar á þeim stöðum
sem almenningur sækir þjónustu.
Á þeim stöðum þar sem tóbaks-
reykingar eru óheimilar skal það
gefið til kynna með merki eða á
annan greinilegan hátt. Það er því
óhætt að reykja alls staðar þar sem
slíkt merki er ekki.
í lögunum er talað um vissa staði
þar sem ekki má reykja. Það er t. d.
í afgreiðslum opinberra stofnana, í
grunnskólum, dagvistun barna og
húsakynnum, sem eru fyrst og
fremst ætluð börnum og ungling-
um undir 16 ára aldri til félags- og
tómstundastarfa. Einnig á opinber-
um samkomum innanhúss fyrir
börn og unglinga innan 16 ára. í
heilsugæslustöðvum og á sjúkra-
húsum, nema á tilteknum stöðum
þar sem reykingar eru ekki til
óþæginda fyrir þá sem ekki reykja.
Tóbaksreykingar eru líka óheimilar
í farþegarými almenningsfarar-
tækja sem rekin eru fyrir gjaldtöku
og það sama á við um innanlands-
flugið.
Tóbaksreykingabannið gildir
ekki fyrir veitinga- og skemmti-
staði. Á slíkum stöðum skulu vera
afmarkaður fjöldi borða fyrir þá
gesti sem ekki reykja og skulu þau
merkt þannig að það fari ekkert á
milli rnála að þar er bannað að
kveikja í tóbaki.
í millilandaflugi skulu reykingar
leyfðar í hluta farþegarýmisins og
þess gætt að óþægindi skapist ekki
fyrir hina reyklausu. Hvað skip
varðar skal samin sérreglugerð í
samráði við Siglingamálastofnun
um reykingar um borð í skipum.
Ekki er talað um hver viðurlögin
við brot á þessum lögum eru.
Markmið þessara laga er að
draga úr tóbaksneyslu og þar með
því heilsutjóni sem tóbaksneyslan
veldur, svo og að vernda þá sem
ekki reykja fyrir áhrifum tóbaks. Á
vegum tóbaksvarnarnefndar er ým-
islegt á döfinni í herferð í fjölmiðl-
um og skólum landsins gegn
tóbaksreykingum. Á að gefa út
bæklinga og prenta veggspjöld auk
þess sem merkimiðar verða fram-
leiddir, sem minna á hvar megi ekki
reykja.
Stjórnin 1
sjávarafla. Vióskiptahallinn við út-
lönd jókst á nýjan leik.“ Hann
nefnir þrjár ástæður fyrir þessu. í
fyrsta lagi var látið hjá líða að tak-
ast á við skipulagsvanda í sjávarút-
vegi og landbúnaði. í öðru lagi var
gengi krónunnar of lágt skráð. -
„Síðast en ekki síst hélt ríkissjóður
áfram að eyða um efni fram.“
Og hvað skyldi þá Víglundur Þor-
steinsson, formaður Félags ís-
lenskra iðnrekenda, hafa að segja
um frammistöðu ríkisstjórnarinn-
ar? Hvað varðar skattalækkunar-
leiðina margumtöluðu segir hann: -
„Þar birtist á nýjan leik það vilja-
og getuleysi þessarar ríkisstjórnar
til að taka á ríkisfjármálunum, sem
leitt hafa af sér þensluna, sem
sprengdi febrúarsamningana.“
Undir lok hugvekjunnar segir
hann orðrétt: „í ljósi þróunarinnar
á liðnu ári þykir mér ólíklegt að nú-
verandi ríkisstjórn takist að
óbreyttu að vinna að nýju þá tiltrú
með þjóðinni, sem henni er nauð-
synleg til að ná fram markmióinu
um stöðugleika í efnahagsmálum.
Annað tveggja verða núverandi
stjórnarflokkar að gera umtals-
verðar og trúverðugar breytingar á
ríkisstjórninni, eða geti þeir það
ekki, viðurkenna formlega það sem
þegar er orðin raunin á að ríkis-
stjórnin hefur gefist upp og er ekk-
ert annað en stefnulaus starfs-
stjórn, sem bíöur eftir því einu að
einhverjir leysi hana af hólmi.“
Það virðist því fokið i flest skjól
hjá Steingrími um þessar mundir og
ætli honum hafi ekki verið svipað
innanbrjósts og Cesari forðum og
hugsað: „Og þú líka Brútusí*
Ný sveitar-
stjórnarmál
Sveitarstjórnarmál 5. tbl. 1984
birtir m. a. grein um Vopnafjarðar-
hrepp eftir Kristján Magnússon, fv.
sveitarstjóra, samtal er við Georg
Hermannsson, varaoddvita og
hreppstjóra Haganeshrepps, undir
fyrirsögninni „Fljótahreppur“, og
Sturla Böðvarsson, sveitarstjóri,
skrifar um Stykkishólm árið 2004.
Félags- og tómstundastörf í
grunnskólum Reykjavíkur eru
kynnt í grein eltir Gunnar Örn
Jónsson, tómstundafulltrúa, sagt
er frá tilraunum Norðmanna með
þorskeldi í sjó í grein eftir Guð-
mund Val Stefánsson, og Björn
Friðfinnsson, formaður Sambands
íslenskra sveitarfélaga, kynnir í for-
ustugrein tillögur endurskoðunar-
nefndar sveitarstjórnarlaga. Jón
Böðvarsson, borgarskjalavörður, á
grein um framleiðslu embættis-
skjala, varðveislu og grisjun og Erla
Jónsdóttir, bæjarbókavörður, ritar
um samsteypubókasöfn. Þá eru í
þessu tölublaði greinar um tölvu-
væðingu í íslenskum skólum, um
stöðlun íþróttahúsa, um Iðnþróun-
arsjóð Suðurlands, Svæðisskipulag
Eyjafjarðar og sagt er frá aðalfund-
um landshlutasamtaka auk fastra
þátta, sem teknir hafa verið upp í
tímaritinu um ýmis efni.
Hækkun
húsaleigu
Samkvæmt ákvæðum í lögum nr.
62/1984 hækkar leiga fyrir íbúðar-
húsnæði og atvinnuhúsnæði, sem
lög þessi taka til, um 15,8% frá og
með janúarbyrjun 1985. Reiknast
hækkun þessi á þá leigu, sem er í
desember 1984. Janúarleigan helst
óbreytt tvo næstu mánuði, þ. e. í
febrúar og mars 1985.
Sérstök athygli er vakin á því, að
þessi tilkynning snertir aðeins húsa-
leigu, sem breytist samkvæmt
ákvæðum í fyrrnefndum lögum.
Það er því fyrirliggjandi að
kostnaður vegna húsaleigu kemur
til með að vega enn þyngra á fjöl-
mörgum leigjendum á næstu mán-
uðum en verið hefur, — þótti þó
flestum nóg um það sem fyrir var.
Magnús Þ. forseti
Hæstaréttar
Magnús Þ. Torfason hæstaréttar-
dómari hefur verið kjörinn forseti
Hæstaréttar frá 1. janúar 1985 að
telja til ársloka 1986. Sigurgeir
Jónsson hæstaréttardómari var
kjörinn varaforseti til sama tíma.
Stöðuhækkanir
Viðskiptaráðherra hefur skipað
Jónas G. Rafnar, fyrrverandi
bankastjóra, formann bankaráðs
Seðlabanka íslands til fjögurra ára
frá 1. janúar-1985 að telja.
Jafnframt hefur viðskiptaráð-
, herra skipað Davíð Aðalsteinsson,
alþingismann, varaformann banka-
ráðsins sama tímabil.
Það er nú eitt að ástunda ritskoðun, en annað að ráðast hreinlega á grund-
völlinn sjálfan — ritvélina. Myndin er af ónefndri ritstjórnarskrifstofu í
borginni — kannski frjálsri og óháðri?