Alþýðublaðið - 03.01.1985, Blaðsíða 4

alþýðu-
■ H FT'TT'M
Fimmtudagur 3. janúar 1985
Útgefandi: Blað h.f.
Stjórnmálaritstjóri og ábm.: Guðmundur Árni Stefánsson.
Ritstjórn: Friðrik Þór Guömundsson og Sigurður Á. Friðþjófsson.
Skrifstofa: Helgi Gunnlaugsson og Halldóra Jónsdóttir.
Auglýsingar: Eva Guðmundsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Rvík, 3. hæð.
Simi:81866.
Setning og umbrot: Alprent h.f., Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Siðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Streitu-skýrsla:
Gerið lífið
mannlegt
Alþjóða vinnumálastofnunin
(ILO), sem er stofnun á vegum
Sameinuðu þjóðanna, sendir reglu-
lega frá sér fréttabréf. í desember-
hefti ILOinformation er sagt frá
skýrslu, sem ILO lét gera um streitu
á vinnustöðum. 1 greininni segir, að
streita geti oft valdið vinnuslysum,
en það sé fyrst núna að menn séu
farnir að viðurkenna þá hættu, sem
stafi af henni, hingað til hafi verið
litið á hana sem eðlilegan hlut, jaf n-
vel merki um heilbrigði þess sem i
hlut á.
Nú hafa augu manna hins vegar
opnast fyrir því að afleiðing streitu
er oft dýru verði keypt, og er þá
bæði átt við í beinum peningum,
svo og í vellíðan og heilbrigði
þeirra, sem vinna á staðnum.
Umhverfið á vinnustaðnum hef-
ur mismikil áhrif á einstaklingana,
en sumir vinnustaðir bjóða upp á
meiri streitu þeirra sem vinna á
staðnum. Þeir sem eiga erfitt með
að aðlagast á vinnustaðnum eiga á
hættu að fá ýmsa fylgikvilla streit-
unnar, t. d. höfuðverk, svefnleysi,
offramleiðslu á magasýrum, sem
leiðir af sér magasár, ofnæmi og
nýrnatruflanir. Sá fylgikvilli, sem
flestir óttast þó mest, er hjartaáfall
og blóðtappi.
Margar ástæður streitu.
Undirmaður, sem hefur betri
skipulagshæfileika en yfirmaður
hans finnur oft fyrir streitu og sama
er að segja um yfirmanninn verði
hann var við þetta.
Sé eðli vinnunnar þannig að ein-
staklingurinn hafi engin áhrif á
hvernig hún skuli framkvæmd, eða
þá ef vinnan er mjög einhæf og ein-
staklingurinn framkvæmir sama
handtakið daginn út og daginn inn,
á hann á hættu að finna fyrir sterk-
um streituáhrifum.
Ekki bætir það úr skák ef hann
nær ekki að slappa af í samveru-
stundum sínum með fjölskyldunni,
heldur verður fyrir enn meira álagi,
sem eykur þá byrði sem hann verður
að bera. Bara það að keyra heim í
mikilli umferð eftir erfiðan vinnu-
dag getur haft áhrif á streituna.
Ofan á þetta bætast öll persónu-
leg vandamál, sem eru mjög breyti-
leg eftir einstaklingum, en eiga það
þó sameiginlegt að hvert og eitt ætti
að nægja til að gera útaf við við-
komandi — óöryggi um vinnuna,
yfirvofandi atvinnuleysi, sambúð-
arvandamál, reikningar sem fljóta
inn um póstrifuna einsog stórfljót,
áhyggjur af uppeldi barnanna og
svona væri hægt að halda áfram að
telja upp i það óendanlega.
Streitu-valdar.
Aðal streitu-valdurinn vill oft
gleymast þegar rætt er um streitu,
en það er umhverfið á vinnustaðn-
um. Samt hefur umhverfið mjög
mikil áhrif bæði líkamleg og and-
leg. Lykt, raki, slæm lýsing, hávaði
og hitastig geta haft streitu í för
með sér. Framkoma vinnuveitenda
hefur Iíka mikil áhrif. Einnig ef
launþegann grunar vinnuveitanda
sinn um að hafa ekki upplýst sig um
allar hættur sem kunna að leynast
við vinnuna, t. d. hættuna af eitur-
efnum, geislun eða vanbúnum
vinnuvélum.
Aðrir mikilvægir streitu-valdar
eru:
Of mikiö vinnuálag. Ástæðan
fyrir því getur verið of mikil eftir-
vinna, kapphlaup við tímann, ein-
hæf vinna sem er vöktuð af yfir-
manni.
Lítið hvetjandi vinna. Vinna þar
sem viðkomandi þarf ekki að beita
sköpunargáfu sinni neitt til að leysa
vandamálin sem upp geta komið.
Auk þess spilar vantraust yfir-
manna á undirmönnum sínum oft
inn í.
Vöntun á stjórn yfir eigin vinnu,
bæði hvað varðar hraðann sem
unnið er á og hvernig vinnan er
framkvæmd.
Vöntun á stuðningi, mannlegum
og félagslegum frá fjölskyldu og
vinnufélögum.
Samkvæmt skýrslunni er höfuð-
valdur streitu mismunurinn á kröf-
um og hæfileikum viðkomandi
annars vegar og möguleikum og
kröfum sem umhverfið býður upp á
hins vegar.
Ofneysla vímugjafa.
Ofneysla vímugjafa er fylgikvilli
streitunnar, t. d. ofneysla á tóbaki
og áfengi. Hættan á neyslu tauga-
pilla og svefnlyfja er líka fyrir
hendi.
Verst er þegar sá sem þjáist af
streitu fer að nota taugapillur og
áfengi saman. Þá er heilsu viðkom-
andi stefnt í mikla hættu.
En hvað er til ráða? Skilningur
umhverfisins á vandamálinu getur
verið til hjálpar við að koma ein-
staklingnum yfir þetta. Vingjarn-
legar samræður yfirmanns við
þann sem stríðir við vandann geta
oft haft jákvæð áhrif. En sam-
kvæmt skýrslunni er þó þeim, sem
þjáist af streitu ráðlagt að stunda
einhverjar íþróttir eða líkamlega
áreynslu, til að komast fyrir sjúk-
dóminn.
Samfélagsvandamál.
Samkvæmt skýrslunni er streita
samfélagsvandamál. Vissulega get-
ur fólk gert ýmislegt til að bæta um-
hverfi sitt og losa það við streitu-
valda, en það er samt ómögulegt að
aðskilja hina svokölluðu vinnu-
staða-streitu og tilveru-streituna.
Ástæðan fyrir tilveru-streitunni
er uppbygging samfélagsins.
Skýrslan mælir því með að ríkis-
stjórnir taki þetta vandamál til
gaumgæfilegrar athugunar og móti
stefnu, sem hafi það markmið að
borgurum samfélagsins líði betur
og eigi auðveldara með að þroskast
og láta drauma sína rætast.
Það er skylda samfélagsins að
gera lífið þess virði að því sé lifað.
Það er ekki bara atvinnulífið sem
þarf að verða mannlegt heldur ekki
síður lífið í það heila tekið.
MOLAR
Frakkar búsa mest.
Áfengisvarnarráð hefur sent
frá sér lista yfir mestu drykkju-
þjóðir heims, ef svo má að (hic)
orði komast. Af 37 upptöldum
þjóðum lentu íslendingar í neðsta
sæti og hana nú. Samtals nam
neyslan á hvern íslending árið
1982 um 3,1 lítra miðað við 100%
áfengi (um 4,3 litrar miðað við 15
ára og eldri). Á þremur árum tald-
ist neyslan hér á landi hafa minnk-
að um nær 5%.
Mörgum finnst sjálfsagt 3,1
lítri talsvert magn, en hvað má þá
segja um þjóðir Suður-Evrópu?
Samsvarandi tala hjá Frökkum er
13,3 lítrar og 13 lítrar hjá ítölum,
12,7 lítrar hjá Spánverjum. Þessar
þjóðir drekka sem sé meira en
fjórfalt magn á við Frónbúa.
Meðalneyslan hjá 6 þjóðum S-
Evrópu var 10,4 lítrar, hjá 7 þjóð-
um Norður-Evrópu 9,3 Iítrar, í
Bandaríkjunum og Kanada 8,7
lítrar, í löndum Austur-Evrópu og
Sovétríkjunum 8,15 lítrar, á Norð-
urlöndunum 5,8 lítrar og ýmsum
öðrum löndum 6,6 lítrar.
Hvað drekka menn?
Það er auðvitað misjafnt hvað
mennirnir drekka, t. d. er enginn
bjór drukkinn á íslandi, eins og
menn vita, að minnsta kosti segir
svo í CAN-rapport ’84. Af sterk-
um drykkjum drekka íslendingar
2,1 lítra á mann, en mest af slíku
drekka Ungverjar og Austur-
Þjóðverjar, 4,8 lítra á mann.
Mestu léttvínsþjóðirnar eru Ítalía
(91,4 lítrar), Frakkland (86),
Portúgal (78,4) og Argentína
(73,8), en íslendingar voru aðeins
með 6,8 lítra og létt vín virðast alls
ekki eiga upp á pallborðið hjá
þjóðum eins og Japan, Perú og
Venesúela, magnið þar undir Iítra
á mann.
Vestur-Þjóðverjar drekka mest
allra af bjór eða nær 148 lítra að
meðaltali á ári, en Tékkar eru litlu
minni menn á því sviði, með rúma
146 lítra.
Misjafnt á Norður-
löndum.
Frá 1979 til 1982 var þróunin í
drykkjunni mjög misjöfn á Norð-
urlöndunum. Danir drekka þess-
ara þjóða mest og á þessu tímabili
jókst neyslan þar um 7,6% og
svipuð þróun átti sér stað í Fær-
eyjum. Óveruleg aukning varð í
Finnlandi, en neyslan minnkaði í
Svíþjóð (um 9,6%), í Noregi
(14,5%) og sem áður segir á ís-
landi um nær 5%. 1982 drukku
Danir nær þrefalt meira en við ís-
lendingar miðað við hvern íbúa 15
ára og eldri.
1 samantekt Áfengisvarnarráðs
er þess einnig getið að drykkja
sænskra unglinga hafi minnkað
stórum eftir að bannað var að
framleiða og selja milliöl þar í
landi á miðju sumri 1977, í 6. og 9.
bekk grunnskóla telst hún hafa
minnkað um 20—39% og neysla
fullorðinna minnkað um 8%.
Valtarabjalla.
Gamla fólksvagnsbjallan hefur
löngum þótt gera það gott. Þó
Þjóðverjar séu hættir að fram-
ieiða bílinn, er hann enn fram-
leiddur í Brasilíu og er hann flutt-
ur mikið út þaðan, m. a. til Þýska-
lands, þar sem vinsældir bjöll-
unnar hafa aukist mikið nú að
undanförnu. í síðasta fréttabréfi
frá Heklu er sagt frá þessari bjöllu
sem myndin er af. Eftir að hafa
skrölt um þjóðvegi Evrópu í 15 ár
var hjólunum kippt undan farar-
tækinu og tunnur tengdar við aft-
uröxulinn. Þannig útbúin þjónar
nú bjallan því hlutverki að slétta
íþróttavöll I Sviss, svo þarlendir
fótboltakappar hnjóti ekki um
þúfur og aðrar misfellur, sem eiga
það til að myndast þar sem mikið
er sparkað.