Alþýðublaðið - 24.01.1985, Blaðsíða 4

alþýðu-
blaðið
Fimmtudagur 24. janúar 1985
Útgefandi: Blað h.f.
Stjórnmáiaritstjóri og ábm.: Guðmundur Árni Stefánsson.
Ritstjórn: Friörik Þór Guðmundsson og Sigurður Á. Friðþjófsson.
Skrifstofa: Helgi Gunnlaugsson og Halldóra Jónsdóttir.
Auglýsingar: Eva Guðmundsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru aö Ármúla 38, Rvík, 3. hæö.
Sími:81866.
Setning og umbrot: Alprent h.f., Ármúla 38.
Prentun: Blaöaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Án fjölmiðla er
ekkert lýðræði
í síðasta tölublaði Nordisk kontakt á árinu 1984, er
fjallað mjög ítarlega um fjölmiðlun á Norðurlöndum.
Eiður Guðnason, alþingismaður og formaður Menn-
ingamálanefndar Norðurlandaráðs, á grein í tímaritinu,
sem hann nefnir „Án fjölmiðla er ekkert lýðrœði“. Þar
sem fjölmiðlamálin hafa verið mikið í umrœðunni að
undanförnu og þá einkum og sér í lagi vegna nýs út-
varpslagafrumvarps, ákváðum við að snara þessari
grein Eiðs yfir á íslensku.
Eflaust verður þetta tœki orðið úrelt þegar þessi litli maður er vaxinn úr
grasi.
Það er auðvitað alltaf skemmtilegt
að velta því fyrir sér hvað framtíðin
beri í skauti sér. Yfirleitt hafa slíkar
vangaveltur lítið raunhæft gildi,
einkum þegar það er stjórnmála-
maður, sem á nógu erfitt með að
gera sér grein fyrir atburðum
morgundagsins, sem í hlut á. En
sem blaðamaður stenst ég ekki
freistinguna að gerast þátttakandi í
þeim hugsanaleik um framtíðar-
þróun fjölmiðlunar á Norðurlönd-
unum, sem Nordisk Kontakt hefur
boðið mér að gerast þátttakandi í.
Framtíðin byrjar nú
En framtíðin byrjar í nútíman-
um.Fyrit nokkru var mánaðarlangt
verkfall meðal opinberra starfs-
manna á íslandi og fékk það mjög
ítarlega umfjöllun í fjölmiðlum á
Norðurlöndunum. Þegar verkfallið
hófst voru bókagerðarmenn í verk-
falli og komu því engin dagblöð út.
Þegar verkfall opinberra starfs-
manna skall á kom sú staða upp að
engir fjölmiðlar voru starfandi. Ég
held að flestir íslendingar hafi þá
snarlega gert sér grein fyrir því
hversu mikla þýðingu fjölmiðlar
hafa í nútíma þjóðfélagi. Engin
dagblöð, ekkert útvarp, ekkert
sjónvarp. Engar fréttir. Margir
fundu fyrir öryggisleysi. Fólki
fannst það einangrað. Það vissi
ekki hvað var að gerast í kringum
það. Samfélagið var gjörólíkt því
sem það átti að venjast. Þá kom í
ljós hvað er mikilvægast í þessu
sambandi: Nefnilega að fjölmiðl-
arnir eru sá vefur, sem hnýtir nú-
tímaþjóðfélag saman. Án fjölmiðl-
Eiður Guðnason.
anna ríkir ekkert lýðræði i nútíma-
þjóðfélagi.
En hver verður framtíð fjölmiðl-
anna á íslandi? Við stöndum á
þröskuldi upplýsingasamfélagsins,
þar sem margt verður öðru vísi en
við eigum að venjast. Nú koma út
fimm dagblöð á íslandi. Þeim kem-
ur eflaust til með að fækka. Hlut-
verk þeirra munu breytast. Sem
gamall blaðamaður efast ég samt
um að dagblöðin, í núverandi mynd
sinni, muni algjörlega hverfa. Samt
mun sjónvarpsskermurinn, mynd-
böndin, eða hvað þetta nýja upplýs-
ingakerfi nú kallast, þjóna mörgum
af núverandi hlutverkum dagblað-
anna.
Bókin lifir
Þrátt fyrir að myndböndin ryðji
sér til rúms, mun bókin halda sessi
sínum. Þegar sjópnvarpið hóf inn-
reið sína á íslandi var því spáð að
bókin ætti erfiða tíma fyrir hönd-
um. En hún hefur staðist áhlaupið;
já, og það bara með ágætum. Auð-
vitað mun notkun myndbanda auk-
ast mikið í framtíðinni. Mynd-
bandaefnið verður fjölbreyttara,
auðveldara að útvega sér og ódýr-
ara. Það verður notað mun meira til
upplýsinga og menntunar en nú er.
Auðvitað mun tækninni fleyta
fram og ýmsar nýjungar, sem við
höfum ekki hugmynd um nú, sjá
dagsins ljós. Það má kannski tjá
það svo að auk þeirra tækninýj-
unga sem koma munu, verður sá
tækniútbúnaður, sem við þekkjum
í dag, afkastameiri, minni í sniðum,
fjölbreyttari og ódýrari.
Tölvur og fjölmiðlar
Það verður að hafa töivutæknina
með í myndinni, því það er ekki
langt í land með að á sérhverju
heimili verði tölva til einkanota (Nú
þegar er þetta orðið ótrúlega al-
gengt á íslandi og tölvueignin eykst
dag frá degi). Að öllum líkindum
verður þróunin sú að heimilistölv-
an, sjónvarpið og fjarritinn verða
að einu og sama tækinu. Tölvan
með öllum sínum möguleikum að
tengjast öðrum tölvum og upplýs-
ingabönkum verður ekki sá þáttur í
fjölmiðlum komandi ára, sem er
hvað minnst áhugaverður, auk þess
sem hún verður hornsteinn undir
nýtt menntunarkerfi.
Á Islandi er nú verið að breyta
gömlum og úreltum útvarpslögum.
Einokun ríkisins tilheyrir sögunni
vegna tækniþróunarinnar og verð-
ur aldrei aftur innleidd. Það er ekki
langt í að héraðsútvörp rísa víðs-
vegar á íslandi og munu þau ein-
beita sér að því að þjóna ibúum við-
komandi svæðis.
Tœknin ekki aðalatriðið
Auk þess munu héraðssjónvarps-
stöðvar rísa þar sem annaðhvort
verður notaður kapall eða truflaðar
sendingar til að koma skemmtiefni
og upplýsingum til og frá notend-
um. Hægt verður að senda efni frá
innlendum sjónvarpsstöðvum, frá
erlendum stöðvum, innlendum
myndbönkum, Norrænum sjón-
varpsgervihnöttum, þar sem mögu-
leiki á að velja milli sjónvarpsefnis
frá öllum Norðurlöndunum skap-
ast, og einnig en ekki síst verður
hægt að ná inn sjónvarpsefni frá
Ekki er langt í að heimilistölvan
verði komin inn á sérhvert heimili.
alþjóðlegum miðlunarstöðvum í
geimnum. Það verður sem sé nóg að
velja um. En þrátt fyrir það verður
tæknin aldrei aðalatriðið. Það sem
hefur mesta þýðingu eru gæði
sjónvarpsendisins. Hvernig við get-
um notfært okkur þessa mögu-
leika, sem hin nýja tækni í upplýs-
ingasamfélaginu býður okkur uppá
í okkar daglega lífi.
Ný fjölmiðlun og ný tækni mun
breyta daglegu lífi okkar á margan
hátt. Margt verður léttara. Einstaka
hlutir verða eflaust flóknari. Ny
tegund afbrota-tölvuglæpir- færist
eflaust í aukana. Hvort sem okkur
líkar betur eða verr, krefst þessi
nýja tækni mun flóknari lagasetn-
inga en þekkist í dag um ýmis atriði,
lagasetninga sem hafa það mark-
mið að vernda einstaklinginn, rétt
hans og frelsi, einsog við skilgrein-
um hann í dag og framtíðin mun
skilgreina hann.
Hlutur Norðurlandanna
í sambandi við fjölmiðlun næstu
ára bind ég miklar vonir við að
Norðurlöndunum takist að koma á
samstarfi á sjónvarpssviðinu, fyrst
á tæknisviðinu, sem er skilyrði fyrir
að samvinna geti átt sér stað. Én í
kjölfar þess verður fleira að koma
til, sem ekki skiptir minna máli.
Sérhvert land á Norðurlöndun-
um verður að sjá til að framleiðsla
innlendra kvikmynda og sjónvarps-
þátta verði efld og þannig stuðla að
varðveislu og eflingu eigin menn-
ingararfs og menningar. Norður-
löndin ættu að auka samvinnuna á
kvikmynda- og sjónvarpssviðinu.
Ekki bara með samvinnu á milli
ríkisreknu sjónvarpsstöðvanna,
heldur einnig milli óháðra félaga og
einstaklinga og stofnana sem vinna
á þessu sviði. Það væri tilvalið að
næsta stórátak í menningarsam-
vinnu Norðurlandanna ætti sér
stað á þessu sviði.
MOLAR
Þorateinn Ptlsaon, rttati6H Vtsla:
„Sé aldrei
Vikuna "
„Ég sé aldrei Vikuna, ekki einu
sinni hjá rakaranum mínum —
Hvað les Steini?
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði í út-
varpinu um daginn að hann læsi
aldrei Alþýðublaðið, „það litla
blaðý mælti hann af hroka og
mikilmennsku. Baldur Kristjáns-
son á NT hefur stimplað þann tón
sem þarna hljómaði hjá Steina
sem vott um fasísk viðhorf.
Útlit er fyrir að mörg hin síðari
ár hafi Steini formaður aðeins les-
ið þau blöð sem honum eru þókn-
anleg. Eftirfarandi úrklippa er úr
tímaritinu Vikunni frá því í nóv.
1978, þar sem hann segist aldrei
sjá Vikuna. En hvernig er það,
hvað skyldi Þorsteinn nú lesa þeg-
ar sjálfur Mogginn er farinn að
snupra skrautfjöðrina frá síðasta
landsfundi sjálfstæðismanna?
Brækur með setgeira í
í Molum segir frá bók útkom-
inni í Svíþjóð þar sem greint er frá
1000 furðulegum staðreyndum.
Ein er sú frá Islandi, að fyrr á tim-
um gátu eiginmenn sótt um skiln-
að ef eiginkonan klæddist buxum
undir pilsunum. Þykir hinum
sænska höfundi þetta nánast öf-
ugmæli og ætti frekar á hinn veg
að vera. Ékki kemur þetta þó ís-
lenskum jafn spánskt fyrir sjónir
því svo er frá sagt í Laxdælu.
Það var einn dag er þau riðu yf-
ir Bláskógaheiði — var á veður
gott — þá mælti Guðrún: „Hvort
er það satt, Þórður, að Auður
kona þín, er jafnan í brókum, og
setgeiri í, en vafið spjörum mjög í
skóa niður?“
Hann kvaðst ekki hafa til þess
fundið.
„Lítið bragð mun þá aðý segir
Guðrún, „ef þú finnur eigi, og
fyrir hvað skal hún þá heita Brók-
ar-Auður?“
. . . Einn dag spurði Þórður
Ingunnarson Guðrúnu, hvað
konu varðaði, ef hún væri í brók-
um jafnan svo sem karlar.
Guðrún svarar: „Slíkt víti á
konum að skapa fyrir það á sitt
hóf sem karlmanni, ef hann hefur
höfuðsmátt svo mikla að sjái geir-
vörtur hans berar, brautgangssök
hvorttveggja“
Þá mælti Þórður: „Hvort ræð-
ur þú mér, að ég segi skilið við
Auði hér á þingi eða í héraði og
geri það við fleiri manna ráð, því
að menn eru skapstórir, þeir er sér
þykja misboðið“
Guðrún svarar stundu síðar:
„Aftans bíður óframa sök“
Þá spratt Þórður þegar upp og
gekk til Lögbergs og nefndi sér
votta, að hann segir skilið við
Auði, og fann það til saka, að hún
skarst (klæddist) í setbrækur sem
karlkonur.
Hve lengi slík viðurlög hafa gilt
við umræddum klæðaburði
kvenna vitum við eigi, en hið
„löglega" klæðisplagg mun hafa
þekkst og verið í notkun allt til
síðustu aldamóta, en þá heldur fá-
títt.
Alheimurinn er flatur
Ekki ætlum við hér á molum að
fara að útskýra afstæðiskenningu
Einsteins eða röksemdir hans fyr-
ir þeirri kenningu að alheimurinn
væri í beygjum og bogum (kúrv-
um). Eitt helsta vandamál afstæð-
iskenningarinnar var að enginn
mælikvarði er til um orku þyngd-
araflsins.
En ef sovésku vísindamennirnir
Logunov og Mestvirishvili telja
sig hafa fundið lausnina. Þeir
telja sjálfa kenningu Einsteins og
vinnu vísindamanna út frá henni
staðfesta sína uppgötvun, að
eiginlega sé alheimurinn flatur og
að falinn sé augum manna massi
sólkerfa. Kenningum félaganna
hefur ekki verið vel tekið í hópi
sannfærðra Einsteinssinna.
I