Alþýðublaðið - 13.03.1986, Blaðsíða 4

alþýðu-
Lifiiir'j
Fimmtudagur 13. mars 1986
Alþýðublaðiö, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 81866, 81976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson og Ása Bjömsdóttir
Framkvaemdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Árraúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn
er 681866
INDIANAR HRAKTIR
AF VERNDARSVÆÐUNUM
Margir indíánar hafa varðveitt fornar menningarhefðir.
Hrakningum bandarískra indí-
ána er enn ekki lokið. Nú standa
fyrir dyrum nauðungarflutningar
11.000 Hopi- og Navajoindíána frá
Navajo- verndarsvæðinu í Arizona.
Þeir eiga að vera á brott þaðan í síð-
asta lagi þann 7. júlí nk. Astæðan er
sú að á svæðinu hefur fundist mikið
af kolum, olíu og úraníum í jarð-
lögum.
Þetta er aðeins eitt af mörgum
dæmum um samningsrof gagnvart
indíánum, sem fengu úthlutað sér-
stökum svæðum eftir langa og
grimmilega baráttu um yfirráðin á
landinu, þar sem þeir höfðu búið í
mörg þúsund ár. Þeirri baráttu lauk
að nafninu til fyrir u.þ.b. 100 árum
og munaði þá minnstu að þessir
frumbyggjar landsins hefðu verið
þurrkaðir út.
Þeir sem lifðu átökin af fengu
sérstök landsvæði til umráða, sem
voru mestan part grýtt og hrjóstrug
og illa fallin til ræktunar. í sárabæt-
ur fengu þeir fjárhagsaðstoð frá
ríkinu, sem er naumt skömmtuð
svo að flestir hafa þeir rétt til hnífs
og skeiðar.
Að sumu leyfi hafa verndarsvæð-
in þó komið indíánum til góða.
Þeirra vegna hafa þeir getað varð-
veitt forna siði og menningu sinna
forfeðra og einnig hafa þau veitt
þeim skjól gegn áreitni vegna kyn-
þáttafordóma, sem að sínu leyti
gera það að verkum að indíánar
reyna að afrná öll spor um uppruna
sinn. Á síðari árum hefur þó vakist
upp öflug hreyfing sem berst fyrir
því að halda í heiðri gamla, þjóð-
lega siði og gangast við uppruna
sínum kinnroðalaust.
Námuvinnsla
En nú fá indíánar ekki lengur að
vera í friði á verndarsvæðunum.
Komið hefur í Ijós að landið, sem
álitið var til einskis nýtt, geymir
mikil auðæfi í jörðu. Það táknar að
unnt sé að hagnast vel á vinnslu
jarðefna og þá er ekki verið að fást
um fáeina indíána eða forna menn-
ingararfleifð.
Indíánarnir hafa verið tregir til
að yfirgefa verndarsvæðin, en
námufélögin hafa fengið kjörna
fulltrúa fólksins til liðs við sig, e.t.v.
með loforðum um ágóðahlut, og
þeir sjá síðan um að fá fólkið til að
flytjast burt. Þannig er í pottinn bú-
ið á Navajoverndarsvæðinu. Stað-
arráðið gengur erinda námufélag-
anna og ríkisstjórnarinnar, en íbú-
arnir tregðast við að fara. Þeir
neyðast þó til þess um síðir, því að
þann 7. júlí verða allir að vera farn-
ir, nauðugir eða viljugir.
Stóra fjall
Hopi- og Navajoindíánar hafa
reynt að varðveita gamlar hefðir og
lifnaðarhætti indíána. Þeir lifa
flestir á kvikfjárrækt og maísrækt-
un. Á þessu svæði, sem deilt er um
í þetta sinn, er einnig fjallið „Big
Mountain“, en fyrir indíánum er
það heilagur staður. Þangað sækja
þeir lífskraftinn og þar vaxa jurtir
sem enn eru notaðar til að lækna
sjúka.
Ef indíánarnir sem þarna búa
neyðast til að flytja verða þeir að
setjast að í nærliggjandi þorpum
innan um „hvitu mennina“. Það
leiðir óhjákvæmilega til þess að
þeir tvístrast og menning þeirra
deyr út. Um það eru mörg dæmi
annars staðar frá. Þeir eru illa undir
það búnir að lifa við önnur skilyrði
en þeir hafa vanist. Fæstir þeirra
tala ensku, þeim gengur illa að fá
vinnu og margir verða áfengisböl-
inu að bráð. Sjálfsmorð hjá fyrrver-
andi íbúum verndarsvæðanna eru
tíð.
Hagnaðarvon
Það er námufélagið Peabody
Coal Company sem stendur að baki
aðgerðunum við Big Mountain.
Það hefur langa reynslu á þessu
sviði. Það er stærsti kolaframleið-
andi í Bandaríkjunum og starfræk-
ir nú þegar tvær kolanámur á
Navajo-verndarsvæðinu, sem hafa
kostað brottflutning á fólki og al-
gera eyðileggingu á jörðinni. Notuð
er sk. „strip mining“ aðferð, sem er
þannig að jarðveginum er flett burt
og málmgrýtið brotið upp ofan frá.
Eftir verða stór, flakandi sár í jörð-
ina, sem verður alveg ónothæf til
ræktunar. Námuvinnslan krefst
einnig mikils vatns svo að vatnsból-
in í næsta nágrenni eru við það að
þorna upp.
Námugröftur á þessum slóðum
er arðbær í besta lagi. Félagið greið-
ir fulltrúum verndarsvæðisins gjald
sem nemur 25 centum fyrir hvert
tonn af kolum sem unnið er. En
heildarhagnaður félagsins eru 50
dollarar á tonnið. Félagið nýtur
fulltingis stjórnvalda á þeim for-
sendum að þarna séu svo mikilvæg-
ir og auðunnir málmar í jörðu að
ekki sé verjandi að láta þá liggja
ónýtta.
En sú röksemd leysir ekki vanda
þeirra 11.000 indíána sem nú verða
að yfirgefa heimkynni sín, án þess
að séð hafi verið fyrir því að tryggja
þeim aðra bólfestu, þar sem þeir
gætu haldið hópinn svo lengi sem
þeir óska þess sjálfir.
Molar
Hvað á að nota í fyrir-
sögn?
„Það er spurningin“, svo vitnað sé
í allþekktan breskan skríbent!
Þetta er hið eilífa vandamál,
blaðamanna og fréttas tjóra á dag-
blöðum, að vísu mismikið vanda-
mál eftir eðli fréttarinnar sem
setja þarf fyrirsögn á. Stundum er
þetta meira að segja tiltölulega
auðvelt, eins og til dæmis að taka
þegar Þjóðviljinn birti í gær frétt
af ósannsögli borgarstjórans í
Reykjavík undir fyrirsögninni:
„Davíð sagði ósatt".
Nánar tiltekið var í þessari frétt
verið að fjalla um húsaleigu, mál
öryrkja í borginni, en Þjóðviljinn
hefur einmitt fjallað mikið um
það mál að undanförnu í tilefni af
því að borgin tók sig til og hækk-
aði húsaleigu þessa fólks um 67 %
á þeim tíma sem nýbúið var að
semja um að allir hlutir ættu að
lækka, eða a.m.k. standa í stað.
Sér til afbötunar greip borgar-
stjórinn til þess óyndisúrræðis að
halda því fram að rafmagn væri
innifalið í leigunni. Rannsóknar-
blaðamenn Þjóðviljans voru hins
vegar fljótir að komast að raun
um að þessi fyrirsláttur borgar-
stjórans myndi ekki stemma og
slógu þar af leiðandi upp í fyrir-
sögn að Davíð hefði sagt ósatt.
Og nú þykjumst við sjá að
Davíð megi fara að vara sig. Ef
hann heldur áfram að segja mjög
ósatt mjög oft, hættir það náttúr-
lega að vera fyrirsagnarefni. En
þá megum við kannski búast við
því að sjá einn góðan veðurdag
stóra forsíðufyrirsögn, svohljóð-
andi: „Davíð sagði satt“!
Besta lagið?
Nú harðnar á dalnum fyrir þeim
sem höfðu bundið vonir við að
þótt okkar hefði ekki lánast að
verða heimsmeistarar í handbolta
að þessu sinni, þá gætum við þó
a.m.k. orðið Evrópumeistarar í
slagarasöng. Flestir munu nefni-
lega hafa bundið nokkrar vonir
við „Vögguvísur", sem að margra
dómi var langlíklegast til þess að
komast á blað í Bergen.
Nú hefur hins vegar komið á
daginn að lagið er hreint ekki nýtt
af nálinni, heldur hefur það verið
flutt á leiksviði, í staðarútvarpi og
meira að segja á RT (Rás Tvö), auk
þess sem það var að hluta til leikið
í fréttatíma sjónvarpsins fyrir ári
síðan.
Laginu verður þess vegna vísað
úr keppni og er það flestra manna
mál að þar með hafi íslendingar
dæmt sjálfa sig úr leik í Bergen.
Þannig fara meistaradraumar
okkar íslendinga fyrir lítið, eins
og stundum hefur komið fyrir áð-
ur.
Svavar á annríkt
Það getur tæplega leikið nokkur
vafi á því að Svavar Gestsson,
leiðtogi Alþýðubandalagsins eigi
verulega annríkt þessa dagana.
A.m.k. ef hann ætlar sér að koma
á sáttum milli hinna stríðandi
fylkinga í flokki sínum.
í Alþýðubandalaginu skammar
nú hver annan. Forysta verkalýðs-
málaráðs flokksins, skammar
verkalýðsforystuna í flokknum og
verkalýðsforystan í flokknum
skammar Þjóðviljann. Reyndar
hefur þetta nú gengið svo langt að
forysta verkalýðsmálaráðs hefur
sagt sig úr flokknum og verka-
lýðsforysta flokksins hefur sagt
Þjóðviljanum upp. En kannski á
Svavari engu að síður eftir að tak-
ast að miðla málum einu sinni
enn. Hver veit?
„Baráttan um brauðið“
Hér koma svo fréttir af Vestfjörð-
um, en þar mun nú að sögn Vest-
firska fréttablaðsins standa yfir
barátta um brauð starfsfólks leik-
skóla. í VF segir:
Að bardagar liggi nú niðri í
þeirri borgarastyrjöld sem starfs-
fólk á dagheimili og leikskóla við
Eyrargötu hefur háð við bæjaryf-
irvöld. Sem kunnugt er hækkaði
bæjarráð fæðiskostnað starfs-
fólics úr 500 krónum í 1800 í síð-
asta mánuði. Starfsfólk brást
ókvæða við og hótaði uppsögn-
um yrði ákvörðun þessi ekki dreg-
in til baka. Bæjarstjóri sendi inn
gagntilboð þar sem boðist er til
þess að ákvörðun bæjarráðs verði
dregin til baka og fæðið lækkað á
ný úr 1800 í 600 krónur. Gildir
þessi ákvörðun þó aðeins fyrir
starfsfólk á dagheimilisdeildum,
sem borðar með börnunum en
ekki fyrir fólk sem vinnur á leik-
skóladeild.
Ekki munu allir starfsmenn við
stofnunina vera jafnsáttir við
þetta tilboð og talið víst að ein-
hverjar af uppsögnunum komi til
framkvæmda. Starfsfólkið hefur
ekki enn tekið afstöðu til þessara
tillagna en líklegt er talið að þær
verði samþykktar af flestum. Það
flækir málið enn frekar að starfs-
fólkið sem allt sagði sig úr fæði á
stofnuninni þegar hækkunin tók
gildi fékk um mánaðamótin rukk-
un um hálfsmánaðar fæði sam-
kvæmt fyrri hækkun þó að
ákvörðun bæjarráðs hefði í orði
kveðnu verið dregin til baka.