Alþýðublaðið - 19.06.1986, Blaðsíða 4

Alþýöublaöið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 81976
Úlgefandi: Blaö hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaöamenn: Jón Daníelsson og Ása Björnsdóttir
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guömundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Fimmtudagur 19. júní 1986 Prentun: Blaöaprent hf„ Síðumúla 12
alþýöu
Askriftarsíminn
er 681866
Hver eru áhrif
Robert Hahn, sœnskur lœknir, útskýrir í stórum dráttum áhrif geislunar
á líkamann.
Hvað gerist í líkamanum þegar
menn fá á sig geislavirkt ryk, anda
því að sér eða fá það í líkamann
með mat?
Þessar spurningar hafa verið of-
Hafnfirðingar
eignast nýja
slökkvibifreið
Hafnarfjarðarbær hefur keypt nýj-
an slökkvibíl af M.A.N. gerð, sem
yfirbyggður er hjá H.F. Nielsen í
Danmörku. Kaupverð bílsins er
tæpar 5 milij. króna.
Bifreiðin er þýsk af gerðinni
M.A.N. 12.192 F. Bíllinn er 12 tonn
með 192 DiN Hö. dieselvél. Gír-
kassi er sjálskiptur með aflúrtaki
fyrir dælu. Dæla bílsins er sænsk
„Ruberg“. og afköst hennar eru
3000 ltr./mín. Vatnstankurinn tek-
ur 2000 ltr. og einnig er 80 ltr.
froðugeymir á bílnum, sem tengja
má dælunni og með einu handtaki
að hleypa froðu í slöngur.
Á bílnum er ýmis búnaður til
slökkvi- og björgunarstarfa s. s. 490
m. af slöngum, reykköfunartæki,
útdreginn stigi, stökkpúði, rafstöð,
ljós, reykblásari, björgunartjakkur
og mótorsög.
Hús bílsins er gert fyrir 5 menn
og er við það miðað að fjölgað
verði á vöktum slökkviliðsins.
Um yfirbyggingu bílsins sá fyrir-
tækið H.F. Nielsen’s maskinfabrik
A/S í Danmörku. Umboðsmenn
eru Kraftur hf„ Reykjavík.
Nýi slökkvibíllinn verður 1. bíll í
útköllum, og er skáparými hans
nægjanlegt fyrir þann búnað, sem
honum er ætlað að flytja.
Þessi nýi björgunar- og slökkvi-
bíll kemur til með að leysa 2 bíla af
hólmi, tækjabíl og gamlan dælubíl.
Slökkvilið Hafnarfjarðar sér um
brunavarnir í Hafnarfirði, Garða-
bæ og Bessastaðahreppi. Slökkvi-
liðið á nú 3 dælubíla, vatnsbíl og
hefur afnot af körfubíl. Á stöðinni
eru einnig reknir tveir sjúkrabílar.
arlega í hugum margra síðustu vik-
urnar, ekki síst á svæðum þar sem
geislavirkni mælist éðlilega mikil.
Sænski læknirinn Robert Hahn
gefur svör við nokkrum algengustu
spurningunum.
Sums staðar í Svíþjóð hefur
mælst 10 sinnum meiri geislavirkni
í loftinu en eðlilegt er. Þar sem efn-
isagnir safnast saman, t. d. í af-
rennslislausu vatni, hefur geisla-
virkni mælst allt að 200 sinnum
meiri en það er venjulega. Með tím-
anum minnkar geislavirknin, síast
niður i jörðina með regnvatni.
Mikil orka
Geislunin dreifist með efnisögn-
um sem berast með vindum frá
Sovétríkjunum og kallast jónískar.
Þær eru hlaðnar mikilli orku og
geta valdið rafhleðslu í öreindum
sem þær komast í snertinu við. Þeg-
ar menn verða fyrir geislun vekur
það mestan ótta að upp komi s. k.
óháð efnahvörf, sem geta t. d. orðið
með klofningu vatns í frumunum.
Nýju efnasamböndin geta valdið
truflun á eðlilegri starfsemi frum-
anna.
Geislun getur haft áhrif á erfða-
eiginleika og stuðlað að myndun
krabbameins. Við rannsókn á
frumukjörnum hefur komið í ljós
að litningarnir missa nokkuð af
hreyfihæfni sinni strax og geislunar
verður vart. Við stærri skammta af
geislun verða litningarnir undarleg-
ir útlits og viðkomu. Sams konar
breytingar má sjá í sumum tegund-
um krabbameins, t. d. húðkrabba.
Miklu skiptir hvort geislunin sem
menn verða fyrir er mikil eða lítil,
en hve stóra skammta þarf til að
skaðast vita sérfræðingar ekki með
vissu. Ástæðan er sú að þær breyt-
ingar sem geislun veldur á litning-
um og erfðaeiginleikum eru ekki
óalgengar, þótt engin geislun hafi
átt sér stað.
Fósturlát
Erfðagallar konm oft ekki í ljós
fyrr en í annan eða priðja ættlið eða
jafnvel síðar. Af þeim sökum er erf-
itt að gera sér nákvæma grein fyrir
orsökum þeirra eða sanna ótvírætt
hver áhrif tiltekinn skammtur hef-
ur, jafnvel þótt hann sé mun stærri
en sú geislun sem menn verða fyrir
frá umhverfi sínu dags daglega.
Hins vegar er það vitað að fóstrið
er viðkvæmt fyrir geislun i upphafi
meðgöngutímans. Fósturlát og/eða
truflanir á eðlilegri meðgöngu urðu
eftir Hirosimasprenginguna mestar
hjá mæðrum sem urðu fyrir geislun
áður en 17 vikna meðgöngutíma
var náð. Þessum tilfellum fjölgaði
verulega þar sem geislunin reyndist
100 sinnum meiri en ársskammtur
af geislun, miðað við venjulegar að-
stæður.
Sú geislun sem hefur mælst und-
anfarið, eftir slysið í Chernobyl,
mun að líkindum vaida aukinni
tíðni krabbameins, en á það ber að
líta að geislunin minnkar þegar frá
líður og það dregur úr hættunni á
heilsutjóni.
Hvítu blóðkornin eyðast
Sá sem verður skyndilega fyrir
geislun, svo mikilli að nemur u. þ. b.
þrjúþúsundföldum meðalárs-
skammti, fær einkenni og sjúkdóm
sem rekja má beint til geislunarinn-
ar. Eftir hálfan sólarhring minnkar
matarlystin og ýmiss konar vanlíð-
an gerir vart við sig. Áhrifanna gæt-
ir fyrst í frumum sem skipta sér ört.
Hvítu blóðkornunum fækkar og
við það lamast sýkingavarnir lík-
amans. Truflanir verða í starfsemi
meltingarfæranna og óstöðvandi
blæðingar sem geta leitt til dauða á
fáeinum dögum. Við enn meiri
geislun skaðast miðtaugakerfið og
það leiðir einnig oftast til dauða
innan skamms.
Börnin viðkvæmust
Geislavirkni hefur mest áhrif á
frumur sem eru í vexti. Þess vegna
eru börn viðkvæmari fyriráhrifum
hennar en fullorðið fólk. Að sjálf-
sögðu leggst hún einnig þungt á alla
þá sem eru veikir fyrir af einhverj-
um ástæðum. Mest áberandi er
aukningin á brjósta- og lungna-
krabbameini og húðkrabbameini.
Joð töflur eru helsta vörnin, sem
vitað er um. Þær draga úr hættunni
á að geislunin nái að þrengja sér inn
í frumur líkamans.
Miklar líkur eru á að þeir sem
voru í námunda við kjarnorkuverið
í Chernobyl þegar slysið varð, hafi
fengið banvænan skammt af geisl-
un. Hve margir þeir eru er ekki vit-
að, né heldur hver verða langtíma-
áhrif slyssins.
Molar
Samtök sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu hafa að undan-
förnu látið vinna litprentaðan
kynningarbækling á ensku um
höfuðborgarsvæðið, til dreifingar
erlendis.
í þessu riti er að finna margvís-
legar upplýsingar um höfuðborg-
arsvæðið, svo sem atvinnumál og
aðstöðu til atvinnurekstrar, þjón-
ustukerfi, íbúa, fyrirtæki, ráð-
stefnuaðstöðu og margt fleira,
auk nánari upplýsinga um ýmsa
þætti er tengjast atvinnulífi svæð-
isins.
Trimmdagar
Trimmdagar í Hafnarfirði dagana
20, 21 og 22. júní undir kjörorð-
inu „Heilbrigt líf — Hagur allra“:
20. júní — Dagur leikfiminnar —
í íþróttahúsi Víðistaðaskóla
hefst leikfimi kl. 16.00 og sjá
leiðbeinendur frá fimleikafé-
laginu Björk um tilsögn, sem
hefst á hálftíma fresti til kl.
18.00. Engin þátttökugjöld.
21. júní — Dagur sundsins —
Sundhöllin verður opin frá
kl. 7.00 til kl. 16.00. Leiðbein-
endur verða frá Sundfélagi
Hafnarfjarðar. Engin lág-
marks vegalengd. Aðgangur
ókeypis þennan dag.
22. júní — Dagur skokks og
gönguferða —
Skokkað verður í miðbæn-
um. Safnast verður saman við
Sparisjóðinn kl. 10.00 f.h.
Lúðrasveit Hafnarfjarðar
spilar. Skokkiðhefst kl. 10.30
f.h., vegalengdir við allra
hæfi. Þátttakendur fá Svala.
Frjálsíþróttadeild F.H. sér um
skokkið.
GÖNGUFERÐ: Gengið
verður frá Höskuldarvöllum
um Sog að Djúpavatni og
komið niður á Lækjarvelli.
Rútuferðir frá íþróttahúsinu
v/Strandgötu kl. 13.15. Leið-
sögumenn verða með í ferð-
inni. Þetta er kjörin fjöl-
skylduferð. Ferðin er ókeypis.
Ferðafélag íslands sér um
ferðina. Munið að klæðast
með tilliti til veðurs. Allir
þátttakendur í Trimmdögum
fá viðurkenningu.
Reiðhjól í Svíþjóð
Þann 1. apríl sl. gengu í'gildi í
Svíþjóð nýjar reglur um öryggis-
búnað reiðhjóla. Svíar krefjast
þess nú að á öllum reiðhjólum sé
svokallað teinaglit, sem tryggir að
hjólið sést frá hlið í allnokkurri
fjarlægð.
Þá varð einnig skylda, að hafa
framan á hjólum hvítt glitmerki
með þríhliða endurskini, rétt neð-
an við ljósið.
Mikil umræða hefur verið þar í
landi um notkun öryggishjálma
fyrir börn. Staðreynd er að höfuð-
þungi barna er hlutfallslega miklu
meiri en fullorðinna, sem veldur
því að meiri hætta er á að þau
slasist á höfði.
•
Frimerki
Póst- og símamálastofnunin
gefur út tvö ný frímerki í tilefni
aldarafmælis Landsbanka ís-
lands. Ennfremur er á þessu ári
ein öld liðin frá því íslenskir pen-
ingaseðlar voru fyrst gefnir út.
Það voru seðlar Landssjóðs. —
Landsbankinn var stofnaður með
lögum, sem staðfest voru 18.
september 1885 og reglugerð fyrir
bankann var gefin út 5. júní 1886.
Hinn 1. júlí 1886 hóf bankinn
starfsemi sína í tveimur herbergj-
um í húsi Sigurðar Kristjánsson-
ar, bóksala, við Bakarastíg í
Reykjavík. Gatan var síðan kennd
við bankann og nefnd Banka-
stræti og ber hún enn það nafn.
Landsbankinn hefur nú starfað
í 100 ár, og rekur 42 afgreiðslur
víðsvegar um landið. Hlutverk
bankans hefur frá upphafi verið
„að greiða fyrir peningaviðskipt-
um í landinu og styðja að fram-
förum atvinnuveganna", eins og
segir í lögum frá 1885.
Frímerkið, að verðgildi 13
krónur, sýnir mynd af bankahús-
inu í Austurstræti 11 í Reykjavík.
Smíði hússins lauk í febrúar 1924
og var það tekið í notkun 1. mars
það ár. Húsið teiknaði Guðjón
Samúelsson, arkitekt, og var á
þeim tíma talið „vandaðasta og
fallegasta hús sem nokkru sinni
hefur verið reist hér á landi“ eins
og sagði í blaðinu Óðni frá 1924.
■ » » ■ »"■'» m rr» » ■ »■¥"« » »
iiuimm
í afgreiðslusal er veggmynd eftir
Jón Stefánsson, listmálara, sem
sýnir sveitabúskap þess tíma og á
annarri hæð eru veggmálverk eft-
ir Jóhannes Kjarval, listmálara,
sem sýna sjávarútveg frá þeim
tíma.
Frímerkið, að verðgildi 250
krónur, sýnir bakhlið 5 krónu seð-
ils úr fyrstu seðlaútgáfu Lands-
banka íslands samkvæmt lögum
nr. 10, 15. apríl 1928. Á þessari
hlið er mynd af fálka, sem var
skjaldarmerki íslands frá árinu
1903 til 1.12.1918.
Seðilinn teiknaði danski list-
málarinn Gerhard Heilmann og
annaðist prentsmiðjan H.H.
Thiele í Kaupmannahöfn prent-
un. Sömu aðilar höfðu áður séð
um teiknun og prentun seðla fyrir
Landssjóð íslands.
.....................