Alþýðublaðið - 25.07.1986, Síða 4

alþyðti'
blaóió
Föstudagur 25. iúlí 1986
Alþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 81976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson, Margrét Haraldsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn
er 681866
Molar
Minningarsjóður
Helgu Jónsdóttur og Sigurliða Kristjánssonar
Samkvæmt erfðaskrá Hjónanna
Helgu Jónsdóttur og Sigurliða
Kristjánssonar, kaupmanns, var
stofnaður sjóður til styrktar efni-
legum nemendum í verkfræði- og
raunvísindanámi.
Stofnfé sjóðsins var ákveðinn
hluti af eignum þeim er þau létu
eftir sig, en heimilt er skv. skipu-
lagsskrá að veita styrki af þeim
vöxtum sem sjóðurinn ber.
Nú er fyrirhugað að veita nokkra
styrki úr sjóðnum og hafa þeir ver-
ið auglýstir til umsóknar. Eyðu-
blöð vegna styrkumsókna fást á
aðalskrifstofu Háskóla Íslands og
ber jafnframt að skila umsóknum
þangað. Umsóknarfrestur er til 10.
september n.k. og er fyrirhugað að
tilkynna úthlutun fyrir 25. sama
mánaðar. Lágmarksupphæð hvers
styrks mun væntanlega nema kr.
75 þúsund.
Hlaðvarpinn
í myndlistarsal Hlaðvarpans að
Vesturgötu 3 getur nú að líta
batiksýningu sænsku listakon-
unnar Ednu Cers. Þar mun, næst-
komandi laugardag og sunnudag,
verða sett upp kaffihús þar sem
boðið verður upp á gómsætar
veitingar. Gestum gefst að hlýða á
tónleika gítarleikarans Kristins
Árnasonar, sem mun flytja
pavana eftir Luis Milan, prelúdíu
og fúgu úr Lútusvítu nr. 2 eftir J.
S. Bach og að síðustu Drei Tentos
eftir Hans Werner Henze.
Grilliö
Um þessar mundir er Afurðasal-
an að setja á markað frysta hálf-
skrokka af 1. flokks lambakjöti,
sérstaklega niðursagaða fyrir
grillið. Skrokkarnir eru í nýjum
og skemmtilegum umbúðum, þ. e.
kössum úr bylgjupappa, með
handfangi sem gerir þá sérstak-
lega meðfærilega og handhæga.
Eiga þeir eflaust eftir að mælast
vel fyrir hjá neytendum.
Nýjung þessi gefur neytendum
kost á að kaupa hæfilegt magn af
kjöti í einu, í þægilegum umbúð-
um og án þess að það komi veru-
lega mikið við pyngjuna eða taki
of mikið pláss í frystikistunni.
Meðalverðið er aðeins 236.40 kr.
pr. kg.
Bæjarstjórinn í Kolding í Dan-
mörku, hefur nú nýverið hrint aj
stað aðgerðum til að bjarga þessu
stöðuvatni sem er í mikilli hœttu
vegna fosfórmengunar. Sömu sögu
mun vera að segja um flestöll lítil
og grunn stöðuvötn í Danmörku.

Víða á Norðurlöndum vekur vax-
andi mengun í stöðuvötnum á-
hyggjur umhverfisverndarmanna
sem á síðustu árum hefur í auknum
mæli tekist að vekja athygli stjórn-
valda á þessu vandamáli. Danska
blaðið Aktuelt fjallaði um þessi
mál nýlega og ræddi þá m. a. við
fulltrúa umhverfismáiaráðs Dana
um mengun í litlum og grunnum
stöðuvötnum, en einmitt í þessum
vötnum er ástandið nú talið einna
alvarlegast i Danmörku.
Ástæðan er að stórum hluta sú
að athygli bæði umhverfisverndar-
manna og stjórnvalda hefur eink-
um beinst að stærri vötnunum en
Iitlu vötnin hafa gleymst. Carsten
Hunding, fulltrúi hjá danska um-
hverfismálaráðinu, segir í viðtalinu
við Aktuelt að hér sé um að ræða
flest minni stöðuvötn í Danmörku
og orsökin sé einkum mengun af
völdum fosfór. Að baki þessarar
fullyrðingar liggur m. a. rannsókn
sem staðið hefur undanfarin fjögur
ár á aðstæðum í litlu stöðuvatni ná-
lægt Kolding í Danmörku.
Stöðuvötn af þessari gerð, oftast
fremur lítil og mjög grunn, hafa til-
tölulega hratt inn- og útstreymi,
þannig að vatnið í þeim stendur
ekki lengi við. Þetta hefur í för með
Mengun stöðuvatna í Danmörku:
Fosfórmengun ruglar
fæðukeðjuna
sér að næringarsölt berast í vatnið
tiltölulega mjög hratt og í miklu
magni. Svifmyndunin er því ör og
þetta gerir það að verkum að vatnið
verður gruggugt. að sögn Hundings
er stöðuvatn það sem rannsakað
hefur verið undanfarin ár svo
gruggugt að sumri til að ekki sést
lengra niður í það en 30 cm.
Þegar vatnið verður svona grugg-
ugt eyðileggjast lífsmöguleikar rán-
fiskanna gersamlega þar sem þeir
koma ekki lengur auga á fórnardýr
sín, minni fiska og hvers konar smá-
dýr. Þetta leiðir af sér að fæðukeðj-
an í vatninu fer úr jafnvægi og hvers
konar svifverum fjölgar mjög ört,
sem aftur leiðir af sér að vatnið
verður enn gruggugra.
Að sögn Carstens Hundings er
ekki unnt að brjóta þennan víta-
hring með öðru móti en því að
minnka fosfórstreymi til stöðuvatn-
anna, en fósfórinn kemur einkum
úr skólpvatni og úr landbúnaðin-
um. Hann telur t. d. að varðveisla
og meðferð húsdýraáburðar í land-
búnaðinum sé allsendis ófullnægj-
andi og það eigi stóran þátt í fosfór-
myndun í stöðuvötnunum.
En þótt brugðist sé við þessari
mengun stöðuvatnanna með því að
minnka fosfórmengunina, getur
það tekið mörg ár að ná aftur eðli-
legu ástandi í vötnunum. Ástæð-
urnar fyrir þessu geta verið margar
og Carsten Hunding nefnir sem
dæmi að „syndir fortíðarinnar"
geti hafa leitt til þess að hluti af fos-
fórmenguninni liggur eftir á botni
vatnsins og leysist smám saman
upp. Þannig heldur fósfórmengun-
in í vatninu áfram, þótt lokað hafi
verið fyrir frekar fósfórstreymi út í
vatnið.
Þegar um stærri stöðuvötn er að
ræða, tekur gegnumstreymi vatns-
ins lengri tíma. Þetta á einkum við
um dýpri vötn, þar sem vatnið er
lagskipt og kalda vatnið liggur
dýpra. í slíkum tilvikum er það
heitara vatnið á yfirborðinu sem
streymir í gegn en kaldara vatnið á
botninumverður eftir.
— Lítil og grunn
stöðuvötn eru lang-
verst sett, enda hafa
þau gleymst að mestu
meðan athygli bœði
umhverfisverndar-
manna og stjórnvalda
hefur beinst að stóru
vötnunum.
Carsten Hunding nefnir einnig
að þeir fiskistofnar sem byggjast
upp í þessum fosfórmenguðu vötn-
um á löngum tíma, geta um nokk-
urra ára skeið komið í veg fyrir að
vatnið nái aftur eðlilegu ástandi.
Vissulega eru mörg stór stöðu-
vötn í Danmörku í mikilli hættu,
segir Carsten Hunding, en þótt að
sjálfsögðu verði að gera allt sem
unnt er til að bjarga þeim, má þó
ekki gleyma litlu stöðuvötnunum,
því í flestum tilvikum eru þau miklu
verr sett. Fram að þessu hafa þau
orðið útundan í hreinsunaraðgerð-
um stjórnvalda, sennilega einkum
vegna þess að athygli almennings og
umhverfisverndarsinna hefur ekki
beinst að þeim í nægilega miklum
mæli, voru lokaorð Carsten Hund-
ing, í viðtali við danska blaðið
Aktuelt.