Alþýðublaðið - 07.01.1987, Blaðsíða 4

Alþýðublaðiö, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaöamenn: Örn Bjarnason, Ása Björnsdóttir, Kristján Þor-
valdsson og Jón Daníelsson
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir ojg Eva Guömundsdóttir
...... , Setning og umbrot Alprent hf., Ármúla 38
MlOVlkudagur 7. janúar 1987 Prentun: Blaðaprent hf„ Siðumúla 12
alþýöu
Áskriftarsíminn
er 681866
Síðasti
kondórinn
Kaliforníukondórinn hefur glœsilegt þriggja metra vœnghaf.
Þegar AC3 dó grétu lífverðir
hans fögrum tárum. Þeir höfðu
handsamað þennan risafugl, einn
af fáum eftirlifandi Kaliforníu-
kondórum, rannsakað hann og
hjúkrað honum. En árangurslaust.
Sjúklingurinn gaf upp öndina og
banameinið var haglkúla úr blýi,
sem hann hafði gleypt með matn-
um. Fleiri högl fundust í skrokk
fuglsins, úr byssu einhvers veiði-
mannsins, en ekki var talið að þau
hefðu dregið hann til dauða. (AC er
stytting úr Adult Condor og þýðir
fullvaxinn kondór (gammur).)
Nú er aðeins vitað um þrjá
kondóra sem lifa villtir í fjöllunum
norður af Los Angeles og þar að
auki eitthvað á annan tug fugla í
dýragörðum víðs vegar. Eitt sinn
lifði kondórinn, sem er stærsti
landfugl Norður-Ameríku, um alla
vesturströnd Bandaríkjanna. Um
aldamótin var það ennþá algeng
sjón að sjá þá svifa um fjallaskörð-
in á heimleið úr daglegum ferðum,
sem gátu orðið allt að 250 km lang-
ar.
En eftir því sem menningunni
fleygði fram, hnignaði stofninum.
Sauðfjár- og alifuglabændur sem
vildu verja bústofn sinn, skutu fugl-
ana, fældu þá í burt og eitruðu fyrir
þá. Ný og ný svæði voru lögð undir
mannabústaði, vegir voru lagðir og
fuglarnir höfðu sífellt minna svæði
til umráða og minna til lifsviður-
væris.
Baráttan fyrir verndun
Við talningu á kondórum árið
1932, reyndust þeir vera 100 talsins.
En árið 1979 voru aðeins 30 fuglar
eftir. Með ærnum tilkostnaði og
fyrirhöfn hafa líffræðingar og nátt-
úruverndarmenn handsamað
nokkra þeirra, merkt þá og komið
fyrir á þeim örsmáu senditækjum
til að geta fylgst með ferðum þeirra.
Árið 1984 voru aðeins 15 kondórar
í Sierra Nevada-fjöllunum, þar af
fimm pör með unga.
Kondórinn er hrææta og það
hefur e.t.v. meira en nokkuð annað
stuðlað að útrýmingu stofnsins.
Þegar skortur er á betri fæðu, nær-
ast fuglarnir á hræjum dýra sem
hafa e.t.v. drepist af blýeitrun eða
plöntueitri. Kondórinn hefur til-
tölulega lítið mótstöðuafl gegn eit-
urefnum og þolir ekki þessa fæðu.
Vorið 1985 fannst eitt kondórpar
sem var að unga út eggjum og vakti
það miklar vonir hjá náttúruunn-
endum. En sú von varð að engu, því
eggið í hreiðrinu var alltof lítið,
skurnin þunn og hnökrótt. Enginn
ungi kom úr egginu, sem reyndist
vera hlaðið DDT. Örlög kondórsins
eru vissulega ráðin ef ekkert er að
gert.
Dýraverndarmenn í Norður-
Ameríku deila nú innbyrðis, því
þeir geta ekki komið sér saman um
aðferðir til að bjarga þessum risa-
fugli frá útrýmingu. Líffræðingur-
inn Mike Vallace, sem vinnur við
áætlun um verndun villtra dýra,
þ.á.m. kondórsins, vill ná þessum
þremur fuglum sem vitað er að enn
lifa og láta þá æxlast með fuglum úr
dýragörðum. Hann telur að með
því móti megi rækta upp 60—100
fugla fyrir árið 2000 og þá sé hægt
að sleppa þeim á ný. Hugmyndir
hans hafa fengið mikinn hljóm-
grunn meðal náttúruverndarsam-
taka, samtaka skógræktarmanna
og veiðimanna.
Að deyja með sæmd
Á hinn bóginn berjast áhrifamik-
il samtök, National Audubon
Society (NAS) fyrir frelsi síðustu
kondóranna. Talsmenn þeirra segja
að ekki megi grípa inn í náttúruleg-
ar lífsvenjur fuglanna og þeir eigi
að hafa leyfi til að „deyja með
sæmd“.
En það lítur út fyrir að ráðagerð-
ir Mike Wallace muni geta heppn-
ast. í dýragarðinum í San Diego
hefur eggjum kondóra verið klakið
út árum saman. Þar eru tólf full-
vaxnir kondórar sem koma úr eggj-
um sem tekin hafa verið úr hreiðr-
um villtra fugla. Sex þeirra eru af-
komendur AC3.
Þessi aðferð eykur ekki á útrým-
ingarhættu fuglanna. Að vísu verp-
ir kvenfuglinn aðeins einu eggi ann-
að hvert ár, en ef eggið misferst hef-
ur fuglinn vísi að öðru eggi tilbúinn
og verpir þá aftur. Uppeldi ung-
anna er erfitt og tekur langan tíma.
Það þarf að fæða þá í tvö ár og þeir
verða ekki kynþroska fyrr en 6 ára.
í dýragarðinum í San Diego er
þess vandlega gætt að fuglarnir
hænist ekki um of að mönnum.
Ungarnir eru fóðraðir með hönsk-
um sem líkjast klóm kondórsins og
áhorfendur verða að skoða fuglana
úr 275 m fjarlægð minnst. Fuglun-
um virðist líða vel, en þeir eru nokk-
Framhald á bls. 2
JARÐARBUUM
FJÖLGAR UM
2—3 Á SEKÚNDU
Fjórir nýir einstaklingar fæðast á
hverri sekúndu einhvers staóar í
heiminum. Þessi fæðingartíóni
leiðir til þess að jarðarbúum fjölgar
í 6,2 milljarða fram til ársins 2000,
eftir því sem segir í skýrslu frá
bandarísku rannsóknastofnuninni
Census Bureau.
Á næstu 15 árum mun jarðarbú-
um sem sé fjölga um 1,3 þrátt fyrir
að dánarhlutfall sé víða mjög hátt.
Fólki fjölgar um tvo til þrjá á hverri
sekúndu, segir í skýrslunni.
Forstöðumaður stofnunarinnar,
Werner Fornos, segir að þessar töl-
ur sýni svo ekki verður um villst að
brýna nauðsyn beri til að endur-
skoða allar áætlanir um hjálpar-
starf í þriðja heiminum. Áætlanir
um takmörkun barneigna eru ekki
síður mikilvægar en áætlanir um
orku- og atvinnumál, segir hann.
Census-skýrslan kemur í kjölfar
annarrar skýrslu, frá rannsókna-
stofnuninni The Worldwatch
Institute, en í niðurstöðum hennar
segir að í mörgum löndum þriðja
heimsins sé allt á heljarþröm og lít-
ill tími til stefnu til að snúa við
þeirri öfugþróun sem þar hefur
orðið.
— Vegna hinnar öru fólksfjölg-
unar eru mörg fátækustu löndin
komin í vítahring þar sem fólkinu
fjölgar jafnt og þétt um leið og auð-
lindir fara þverrandi. Fleiri og fleiri
lönd verða að velja milli þess að
taka upp harða fjölskylduáætlun
eða sjá fram á síversnandi lífskjör
öðrum kosti, segir talsmaður
Worldwatch-stofnunarinnar.
Census-skýrslan sýnir að fjöldi
jarðarbúa hefur nærri því tvöfald-
ast síðan árið 1950, en þá voru þeir
2,6 milljarðar. Síðan hefur bæði
fæðingar- og dánartíðni farið
lækkandi, en dánartíðni lækkar
meira en fæðingartíðni.
í löndunum sunnan Sahara er
fólksfjölgun mest eða um þrjú
prósent á ári. Verði fólksfjölgunin
þar jafn ör og verið hefur má búast
við að íbúafjöldinn á þessu svæði
tvöfaldist á 23 árum, segir í skýrsl-
unni.
Næstmesta aukningin er í lönd-
unum fyrir botni Miðjarðarhafs og
Norður-Afríku, eða 2,7% á ári. í
Suður-Ameríku er fjölgunin um
2,3%, í Asíu um 1,5%, í Eyjaálfu
um 1,2%, Norður-Ameríku 0,9%,
Evrópa og Sovétríkin 0,5%. Um
helmingur jarðarbúa býr í fjórum
fólkflestu ríkjum heims, Kína, Ind-
landi, Sovétríkjunum og Banda-
ríkjunum. En fyrir árið 2035 verður
Nígería komin í þriðja sæti úr því
níunda og Indland verður sennilega
komið framúr Kína, að því er segir
í skýrslunni.