Alþýðublaðið - 08.01.1987, Qupperneq 4

alþyöu-
bladiö
Fimmtudagur 8. ianúar 1987
Alþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Örn Bjamason, Ása Björnsdóttir, Kristján Þor-
valdsson og Jón Danielsson
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóttannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot Alprent hf., Armúla 38
PrentmK Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn
er 681866
Mexíkó á
barmi
gjaldþrots
Mexíkó á í alvarlegum efnahags-
erfiðleikum núna. Það miklum að
kunnugir líkja ástandinu við tíma-
sprengju sem springur að líkindum
innan 12—18 mánaða. í þetta skipti
eru það ekki erlendu skuldirnar
sem eru þyngstar á metunum, þótt
þær nemi um 100 milljörðum doll-
ara. Það eru skuldir innanlands sem
eru að sliga efnahag landsins og
geta fyrr en varir valdið hruni.
Kreppan nær aftur til þess ör-
lagaríka árs 1982, þegar ríkið yfir-
tók mexíkönsku bankana. Það var
gert til að stöðva fjárstreymið úr
landinu, en það varð einnig til þess
að rýra tiltrú fjármagnseigenda á
Mexíkó árin þar á eftir.
Á þeim tíma skarst Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn (IMF) í leikinn
og um leið urðu forsetaskipti í Iand-
inu; Miguel de la Madrid tók við
embætti af Lopez Portilla IMF
lagði til að fjármagnseigendur yrðu
lokkaðir til að hafa fé sitt áfram
innan landamæra landsins, með því
að hækka innlánsvexti bankanna
meira en sem verðbólgunni nam.
Árið 1986 varð verðbólgan kring-
um 110%, eða mun meiri en árið
1985, en þá var hún sögð 64%.
Vaxtagrunnurinn fyrir skammtíma-
lán til ríkisbankanna er 90%; á árs-
grundvelli eru vextir 150% af upp-
haflegri lánsupphæð.
Hinir háu innlánsvextir voru sett-
ir til að útvega fjármagn sem brýn
nauðsyn var á að fá, ekki síst eftir
að olíuverðið fór að Iækka. Og
verði vextir lækkaðir, þá mun fjár-
streymi hefjast á ný út úr landinu,
að áiiti hagfræðinga og fjármála-
spekinga.
AHt í vaxtagreiðstur
Vaxtagreiðslur ríkisstjórnarinnar
fyrir árið 1986 nema 95% af öllum
Milljónir manna i Mexíkó eru háðar fátækrahjálp ríkisins. Og verðbólgan eykst.
tekjum ríkisins. Á síðari hluta árs^
ins var staðan ennþá verri eða 115%
vaxtagreiðslur miðað við ríkis-
greiðslur. Qg aðeins fimmti hluti
þessara vaxtagreiðslna fer til að.
greiða niður erlendar skuldir. Af-
gangurinn fer í vexti af skuldum
innanlands.
Það bætir lítið úr skák þótt dreg-
ið sé úr ríkisútgjöldum að kröfu
IMF, t.d. dregið úr fátækrahjálp
sem milljónir Mexíkóbúa eru alger-
lega háðir. Fargjöld með lestum
sem milljónir manna nota hvern
einasta dag, hækkuðu um 200%
fyrr á þessu ári og aigengustu mat-
vörur hækkuðu einnig margfalt í
verði.
Þótt aðgerðir sem þessar kunni
að bæta stöðu ríjcisins eitthvað, þá
stuðla þær jafnframt að aukinni
verðbólgu. Og með aukinni verð-
bólgu hækkar vaxtaprósentan og
innlendar skuldir aukast í sama
hlutfalli.
Ef einhver Iausn er til á þessu
máli, þá er hún a.m.k. ekki t sjón-
máli. Það eina sem er öruggt er að
fátækljngar munu líða skort, ríkis-
stjórnin fær höfuðverk af heila-
brotum og alþjóðalánastofnanir fá
ekki þær greiðslur sem þær krefj-
ast.
Ný lög um skipti á dánarbúum og félagsbúum:
Mikil réttarbót fyrir
fólk í óvígðri sambúð
Nú um áramótin tóku giidi ný lög
um breytingu á lögum um skipti á
dánarbúum og félagsbúum. Lög
þessi tryggja betur en áður réttar-
stöðu fólks í óvígðri sambúð að því
er snertir fjármálauppgjör við sam-
búðarslit. Við slík uppgjör hefur
komið fram mikið misrétti og oft
risið vandasöm mál þar eð alla laga-
vernd skortir við slit á óvígðri sam-
búð. Þessi lög taka nú gildi í fram-
haldi af frumvarpi, sem Jóhanna
Sigurðardóttir og fleiri fluttu á
þinginu 1985—86 og var samþykkt.
Til fróðleiks birtum við frum-
varpið, eins og það var samþykkt,
svo og greinargerðina.
1. gr.
90. gr. laganna orðist svo:
Um skipti á öðrum búum en dán-
arbúum, t.a.m. samlagsbúum, er
hrökkva fyrir skuldum, og búum
sambýlisfólks við slit á óvígðri sam-
búð eða við andlát annars aðilans,
fer sem um opinber skipti á dánar-
búum með þeim breytingum sem
leiðir af eðli þeirra. Svo skal einnig
við skipti á þrotabúum, sem ekki
eru dánarbú, fara eftir fyrirmælum
8. kap. sem og öðrum ákvörðunum
í Iögum þessum með þeim breyting-
um sem nauðsynlegar eru.
Það telst óvígð sambúð samkv. 1.
mgr. ef karl og kona stofna til sam-
búðar og hafa átt barn saman eða
kona er þunguð af hans völdum eða
ef sambúðin hefur varað samfleytt
í a.m.k. tvö ár.
2. gr.
Lög þessi öðlist gildi I. janúar
1987 og skal þeim beitt við skipti á
búum þeirra er slitið hafa sambúð
og ekki hafa komið sér saman um
eignaskipti, enda hafi þá ekki þegar
verið höfðað mál fyrir almennum
dómstóli vegna eignaskiptanna.
Greinargerð
Markmið þessa frumvarps er að
tryggja réttarstöðu fólks í óvígðri
sambúð að því er snertir fjármála-
uppgjör við sambúðarslit. Marg-
sinnis hefur komið fram mikið mis-
rétti við slíkt uppgjör og oft risið
upp vandasöm mál sem mörg ár
hefur tekið að leysa vegna þess að
alla lagavernd vantar við slit á
óvígðri sambúð. Eignamyndun er
oftast sameiginlegt framlag beggja
sambúðaraðila, ýmist beint, t.d.
þegar bæði hafa haft atvinnutekj-
ur, eða þá óbeint þegar kona vinnur
á heimili og stuðlar þannig að
bættri aðstöðu karlmannsins til
tekjuöflunar.
Nefna má að stundum stendur
sambúð svo áratugum skiptir og
allar eignir búsins hafa orðið til á
þeim tíma. Ef um eignamyndun í
húsnæði er að ræða á sambúðar-
tímanum geta risið upp mikil
vandamál við sambúðarslit þegar
aðeins annar aðilinn er skráður eig-
andi fasteigna. í hæstaréttardóm-
um má sjá að oft hefur verið farin
sú leið, til að draga úr mesta órétt-
lætinu, að dæma konunni þóknun
fyrir störf hennar í þágu heimilis-
ins. Það liggur þó í augum uppi, ef
eignamyndun hefur verið mikil á
sambúðartímanum, að slík þóknun
getur verið hverfandi í samanburði
við eignirnar. Hin síðari ár hefur þó
niðurstaða dómstóla um slit óvígðr-
ar sambúðar í auknum mæli verið
sú til að koma í veg fyrir ósann-
gjarna niðurstöðu, að farið er að
dæma um hlutdeild í eignamyndun
á sambúðartímanum eða viður-
kenna sameign aðila. Með þeirri
stefnubreytingu er að nokkru Ieyti
tekið tillit til framlags beggja til
eignamyndunar sem orðið hefur á
sambúðartímanum. Ljóst er þó að
dómstólaleiðin er bæði erfið, dýr
og oft seinvirk. Það getur því tekið
nokkur ár að fá niðurstöðu um
fjárskipti við slit á óvígðri sambúð.
Með þeirri leið, sem hér er lögð til í
þessu frumvarpi — að skiptarétti
verði heimilt að skipta búi sambúð-
arfólks, — yrði komið í veg fyrir
löng og erfið málaferli fyrir al-
mennum dómstólum.
í þessu sambandi er rétt að benda
á athyglisverðar upplýsingar sem
komu fram í erindi sem Guðrún Er-
lendsdóttir dósent flutti á fundi
Dómarafélags Islands 25. október
1984 og sýna ljóslega hve brýnt er
að tryggja réttarstöðu fólks í
óvígðri sambúð við sambúðarslit
að því er varðar fjármálauppgjör.
Þar kemur fram að þingfest mál
varðandi fjárskipti við slit óvígðrar
sambúðar í bæjarþingi Reykjavíkur
voru milli 80—90 árið 1982, en á
milli 90—100 á árinu 1983.
Sú breyting, sem hér er lögð til
um skipti á dánarbúum og félags-
búum, mundi tvímælalaust gera
fjármálauppgjör við slit á óvígðri
sambúð auðveldara viðfangs og
koma í veg fyrir fjárhagstjón ann-
ars aðilans sem því miður hefur
orðið raunin á undanförnum árum.
Ljóst er að fjöldi þeirra, sem búa
í óvígðri sambúð, hefur vaxið ár frá
ári. Samkvæmt upplýsingum, sem
fram koma í Hagtíðindum í janúar
1985, er fjöldi þeirra, sem eru í
óvígðri sambúð, 10.594. Börn for-
eldra, sem búa í óvígðri sambúð,
eru 5.147. Sennilegt er að fjöldi
þeirra, sem búa í óvígðri sambúð, sé
mun meiri en upplýsing'ar eru um
hjá Hagstofu.
Á það skal bent að Alþingi lét
þetta mál til sín taka á árinú 1980,
en þá var lögð fram þingsályktun-
artillaga frá þingmönnum Alþýðu-
flokksins um réttarstöðu fólks í
óvígðri sambúð. Þessi þingsálykt-
unartillaga var samþykkt 17. febrú-
ar 1981 og hljóðaði svo:
„Alþingi ályktar að skora á ríkis-
stjórnina að láta nú þegar fara fram
könnun á réttarstöðu fólks í óvígðri
sambúð. í því skyni skipi viðkom-
andi ráðherra nefnd er geri tillögur
um hvernig réttindum þess verði
best fyrir komið, sérstaklega með
tilliti til eigna og eignarréttar.
Nefndin skal hraða störfum svo
sem kostur er og skila álitsgerð og
tillögum áður en næsta reglulegt
Alþingi kemur samaní1
Þó að á 5. ár sé liðið frá sam-
þykkt þessarar tillögu situr allt við
það sama í þessu hagsmunamáli
fólks í óvígðri sambúð. Réttarstaða
fólks í óvígðri sambúð, einkum
Sjöundu áskriftartónleikar Sin-
fóníuhljómsveitarinnar í vetur og
hinir næst síóustu á fyrra misseri
starfsársins veróa í Háskólabíói á
fimmtudagskvöldiö kemur, 8. janú-
ar. Flutt verða þrjú verk, eftir Jón
Leifs, Karol Szymanowski og Alex-
ander Borodin. Einleikari verður
pólski píanóleikarinn Elzbieta Zaj-
ac-Wiedner og stjórnandi Páll P.
Pálsson.
Fyrst á efnisskránni verða Þrjú
óhlutræn málverk, eftir Jón Leifs.
Verk þetta samdi tónskáldið á árun-
um 1955 til 1960.
Annað verkið er Symphonie
Concertante fyrir píanó og hljóm-
sveit, op. 60 eftir Karol Szyman-
owski, en þetta verk tileinkaði tón-
skáldið vini sínum, píanósnillingn-
um Arthur Rubinstein. Einleikari í
þessu verki verður pólski píanóleik-
arinn Elzbieta Zajac-Wiedner. Hún
er nú kennari við Tónlistarháskól-
ann í Vínarborg og hefur hlotið
efnahagsleg, einkennist því áfram
af öryggisleysi og óvissu við slit
sambúðar. — Allt að einu liggur þó
fyrir vilji Alþingis um að tryggja
beri réttarstöðu þessa fólks með til-
liti til eignar- og erfðaréttar.
Það er skoðun flutningsmanna
þessa frumvarps að mikið sé í húfi
og að Alþingi eigi að taka þegar af
skarið til að tryggja eignarrétt í
óvígðri sambúð. Verði skiptarétti
heimilt að skipta búi sambúðar-
fólks yiði hvorttveggja i senn hægt
að koma í veg fyrir tímafrekan
málarekstur við slit á óvígðri sam-
búð og — það sem ekki er minna
um vert — að hindra að annar sam-
búðaraðilinn bíði mikið fjárhags-
legt tjón þegar upp úr sambúð slitn-
ar.
Norrænar sifjalaganefndir, bæði
í Danmörku og Noregi, hafa lagt til
að þessi leið verði farin og í Svíþjóð
liggur fyrir frumvarp þar um.
margvíslega viðurkenningu fyrir
píanóleik sinn.
Síðasta verkið á efnisskrá Sin-
fóníunnar að þessu sinni er Sin-
fónía nr. 2 í h-moll eftir rússneska
tónskáldið Alexander Borodin.
Þessi sinfónía er meðal þekktustu
verka tónskáldsins og það verka
hans sem oftast er flutt á Vestur-
löndum.
Stjórnandi Sinfóníuhljómsveit-
arinnar að þessu sinni verður Páll P.
Pálsson. Páll er fæddur í Austur-
ríki, en hefur fyrir löngu öðlast ís-
lenskan ríkisborgararétt og er ís-
lenskt tónskáld og hljómsveitar-
stjóri. Hann lauk kornungur námi
við Tónlistarskólann í Graz og
fluttist hingað til Iands rúmlega tví-
tugur. Frá 1971 hefur hann verið
fastráðinn stjórnandi Sinfóníunnar
og hefur stjórnað að jafnaði tvenn-
um eða þrennum áskriftartónlcik-
um í Reykjavík á hverju starfsári,
auk margra skólatónleika.
Sinfónían af stað
eftir jólaleyfi