Alþýðublaðið - 02.06.1987, Qupperneq 2

Þriöjudagur 2. júní 1987
MÞYBVBLMIÐ
öimi: 681866
Útqefandi: Blað hf.
Ritstjóri:: Ingólfur Margeirsson
Ritstjórnarfulltrúi: Jón Daníelsson
Blaöamenn: Orn Bjarnason, Asa Björnsdóttii og
Kristján Þorvaldsson
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Filmur og prent Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síöumúla 12
Áskriftarsíminn er 681866
Virðing og ábyrgð
stjórnmálamanna
Þriðja lotan í formlegum stjórnarmyndunarviðræð-
um er rétt að hefjast. Fimm vikur rúmar eru liðnar frá
kosningum og enn er þjóðin án rikisstjórnar. Hingað
til hefur umboð forseta til stjórnarmyndunar verið í
höndum Steingrlms Hermannssonarformanns Fram-
sóknarflokksins og Þorsteins Pálssonar, formanns
Sjálfstæöisflokksins. Formenn fráfarandi stjórnar-
flokka hafa báðir skilað af sér umboðinu eftir árang-
urslausartilraunirtil myndunar þriggjaflokkastjórna,
og reyndar hefur formaður Sjálfstæðisflokksins lýst
því yfir að Sjálfstæðisflokkurinn muni ekki taka þátt
í myndun fjögurra flokka ríkisstjórnar. Um hríð virtist
svo, að takast mundi að koma saman ríkisstjórn Sjálf-
stæöisflokks, Alþýðuflokks og Kvennalista undir for-
sæti Þorsteins Pálssonar. Hins vegar fór svo að
óhagganleg krafa Kvennalistans um lögbindingu lág-
markslauna og stirðleiki Sjálfstæðisflokksins varð-
andi fyrstu aðgerðir, ollu þvi að viðræðurnar sigldu i
strand.
Meðan timinn liður án þess að rikisstjórn komist á
laggirnar, hrannast margvísleg vandamál upp í þjóðfé-
laginu, sem kalla á úrlausnir. Mikill fjárlagahalli, vax-
andi verðbólguspá og ólga á launamarkaði eru nokkur
teikn um þau hættumerki sem við blasa. Það er þvi
bráð nauðsyn að starfshæf rikisstjórn sé mynduð hið
bráöasta. í forystugrein Morgunblaðsins s.l. laugar-
dag var staðhæft, að óþolinmæði og áreitni i garð við-
mælenda ( stjórnarmyndunarviðræðum einkenndu
málflutning Alþýðuflokksins og að engu sé Ifkara en
að talsmenn flokksins séu enn I kosningaskapi. Það
er rétt hjá leiðarahöfundi Morgunblaðsins að ákveð-
innar óþolinmæði er farið að gæta hjá Alþýðuflokkn-
um. Alþýðuflokkurinngerirsérgreinfyrirþeirri ábyrgð
sem hvilir á stjórnmálamönnum. Þeir eru lýðræðis-
lega kosnir á þing til að móta löggjafann og úr þeirra
röðum veljast að öllu jöfnu menn sem mynda rikis-
stjórnir. Þeim er með öðrum orðum falið að stjórna.
Þvi er ekki að neita að mikill timi hefur farið til spillis
og stjórnmálaflokkar þeir sem setið hafa við stjórnar-
myndun hafa ekki sýnt þann vilja og frumkvæði sem
til þarf við raunsæja könnun á snertiflötum flokka til
myndunar samsteyþustjórnar. Allt of miklum tíma
hefur verið varið í ófrjósamar viðræður og fastheldni
í kröfur einstakra flokka i stað einlægs vilja til mynd-
unar starfshæfrar ríkisstjórnar. Ummæli einstakra
stjórnmálamanna I garð hvers annars eru einnig fyrir
neöan virðingu þingmanna. Móðganir og barnaleg
skeyti eru ekki til að vekja traust eða virðingu á störf-
um manna ( þingsölum eða i ráöuneytum. Slík um-
mæli eru heldur ekki til að efla traust manna eða trú
á ábyrgum tökum þingmanna á þjóðmálum eins og
við myndun rikisstjórnar.
Persónuleg pólitík hefur ávallt verið stunduð á ís-
landioggeturveriðskemmtilegur útúrdúr i heitri kosn-
ingabaráttu. Þegar kemur að ábyrgum aðgerðum I
þjóðmálum og myndun rikisstjórnar til að takast á við
þann vanda sem við blasir, er hins vegar ekki viðeig-
andi að stjórnmálamenn haldi áfram skotárásum
gegnum fréttaglaða fjölmiðla. V/anvirðingu þing-
manna fyrir sjálfum sér er varla bætandi á upplausn-
ina i þjóðfélaginu.
Mikil umræða hefur verið í gangi
síðustu vikur um stöðu fiskvinsl-
unnar hér á iandi vegna aukins út-
flutnings á óunnum fiski. Sitt sýnist
hverjum, en öllu þessu vant virðast
þó forsvarsmenn fiskverkafólks og
eigendur fiskvinnslustöðva geta
verið sammála, sammála um að
aukin ferskfiskútflutningur vinni
gegn hagsmunum beggja. Sjómenn
og útgerðarmenn standa hins vegar
utan við og njóta yfirleitt góðs af,
þegar um er að ræða hærra verð
fyrir fiskinn á erlendum ferskfisk-
mörkuðum og þar af leiðandi
hærra skiptaverðmæti.
Á aðalfundum S.H. og S.Í.F. sem
haldnir voru fyrir skömmu kom
fram mjög hörð gagnrýni forsvars-
manna á núverandi skipan mála. í
því sambandi vöktu m.a. orð Magn-
úsar Gunnarssonar forstjóra SÍF
mikla athygli, en hann benti á að í
sumum tilfellum væru íslendingar
að halda lífinu í fiskvinnslu erlend-
is, á sama tíma og þrengt væri að
heima og víða vantaði fisk til
vinnslu.
Magnús benti á að ýmsar
Evrópuþjóðir sem höfðu gengið of
nálægt sínum fiskauðlindum og
væru nær fisklausar, héldu lífinu í
staðbundinni fiskvinnslu hjá sér
með fiski frá íslandi. í ræðu sinni
sagði Magnús m.a.: „Með því mikla
magni, sem flutt er út af óunnum
fiski erum við ekki eingöngu að
halda lífinu í þeirri fiskvinnslu, sem
til skamms tíma var að leggja upp
laupana í Hull og Cuxhaven, heldur
verðum við alvarlega varir við það,
að þeir aðilar sem voru búnir að
leggja fiskvinnslu á hilluna og ein-
göngu farnir að stunda verslun með
fiskafurðir eru búnir að dusta rykið
af flaka- og flatningsvélum sínum
og byrjaðir að vinna fisk á ný, m.a.
til að selja í samkeppni við annan
íslenskan fisk á unnum fiskmörk-
uðum. Má þar nefna dæmi, sem
koma beint við íslenska saltfisk-
framleiðendur, eins og aukin söltun
á ufsaflökum í Þýskalandi og sölt-
un á Spáni, Englandi og Frakk-
landi“
Magnús sagði ennfremur að það
væri ekki furða þótt forsvarsmenn
borganna Hull, Grimsby, Cuxhaven
og Bremerhaven komi í hópferðum
til íslands og lýsi því yfir fjálglega í
fjölmiðlum að íslenski fiskurinn sé
eins og lífsblóð fyrir fiskvinnslu
þessara borga. Magnús bendir á að
þetta gerist á sama tíma og fjöldi
fólks undirbýr flutning úr íslensk-
um sjávarplássum vegna samdrátt-
ar í atvinnu. Auk þess segir Magnús
að þetta séu einmitt þær þjóðir sem
harðast berjast gegn íslendingum í
tolla og magntakmörkunum á salt-
fiski og öðrum unnum sjávarafurð-
um hjá Evrópubandalaginu.
Á sambandsfundi Verkamanna-
sambands íslands sem haldinn var
um helgina var sömu sjónarmiðum
haldið á lofti og fram komu í ræðu
Magnúsar. Fundarmenn lýstu yfir
miklum áhyggjum sínum vegna
þeirrar byggðaröskunar sem fram
væri að koma. Guðmundur J. Guð-
mundsson formaður Verkamanna-
sambandsins segir t.d. að um 50%
bolfiskafla í Vestmannaeyjum sé
fluttur út í gámum. Guðmundur
segir að um 200 manns muni flytj-
ast frá Eyjum í sumar vegna minnk-
andi tekna.
Fyrrihluta maímánaðar var í
Verðlagsráði sjávarútvegsins þrátt-
að um frjálst fiskverð. Líkast til
hefur aldrei verið svo nærri komist
því takmarki að gefa fiskverð
frjálst. Það sem á strandaði var hins
vegar ágreiningur um stöðu inn-
lendu fiskvinnslunnar gagnvart út-
flutningi á ferskfiski. Kaupendur,
fiskverkendur, voru ekki tilbúnir að
gefa fiskverð algjörlega frjálst en
buðu sjómönnum og útgerðar-
mönnum að í gildi yrði frjálst fisk-
verð með ákveðnu lágmarksverði,
sem fæli þannig í sér ákveðna trygg-
ingu fyrir sjómennina, en sett yrði
jöfnunargjald á ferskfiskinn sem
færi til útflutnings. Forsvarsmenn
fiskvinnslunnar telja óeðlilegt að
ferski fiskurinn sé án nokkurrar
skattlagningar á sama tíma og salt-
fiskframleiðslan og frystiiðnaður-
inn þurfa að greiða verulegar upp-
hæðir í verðjöfnunarsjóð, á góðum
árum. Saltfiskvinnslan hefur t.d.
þurft að greiða verulegar upphæðir
upp á síðkastið og allt stefnir í að
frystingin geri það líka, vegna verð-
hækkana á erlendum mörkuðum.
Um þetta sagði Friðrik Pálsson for-
stjóri S.H. meðal annars í samtali
við Alþýðublaðið: „Það er algjör
Iágmarkskrafa að fiskvinnslan i
landinu hafi jafnan rétt á við er-
lenda fiskkaupendur til að sækja í
þann afla sem kemur frá íslands-
miðum. Við erum nánast að niður-
greiða íslenskan fisk til erlendra
vinnslustöðva með þessum hætti.“
Það er því ljóst að forsvarsmenn ís-
lenskra fiskframleiðenda og fisk-
vinnslufólk ætlar ekki að una nú-
verandi skipan mála öllu lengur.
Það eru þó ekki allir á sama máli
og þessir hagsmunaaðilar. Þeir eru
til sem leiða getum að því að kerfis-
bundið séu forvígismenn þeirra að
knýja stjórnvöld til aðgerða til að
sporna gegn þróun sem í allan stað
sé óeðlileg. Síðustu vikur hafa mál
einnig þróast í þá átt að auðveldlega
má fá á tilfinninguna að verið sé
kerfisbundið „að þrýsta“. Magnús
Gunnarsson og Friðrik Pálsson
hafa komið fram í fjölmiðlum og
lagt fram sjónarmið og staðhæfing-
ar sem sannarlega hafa náð athygli
fjölmiðla.
í Morgunblaðinu um helgina er
síðan settur punkturinn yfir i—ið
þar sem vitnað er til Magnúsar
Gústafssonar forstjóra Coldwater
Seafood í Bandaríkjunum og talað
um neyðarástand vegna birgðastöð-
unnar sem aldrei hefur verið jafn
slæm. Magnús segir að Coldwater
hafi nú þurft að tilkynna umboðs-
mönnum sínum að fyrirtækið hafi
engin þorskflök til afgreiðslu á al-
mennum markaði í júnimánuði.
Magnús undirstrikar að þorskflök-
in hafi verið einkenni fyrirtækisins
í gegnum tíðina vegna áreiðanleika
í gæðum og þjónustu.
í leiðara í DV fyrir helgi segir
Jónas Kristjánsson ritstjóri, að um-
ræður um stöðu fiskvinnslunnar
séu að verða jafn vonlausar og um-
ræður um hinn hefðbundna land-
búnað. „Talsmenn fiskvinnslunnar
endurtaka bara í síbylju gömlu slag-
orðin um hráefni og fullvinnslu,
þegar þeir berjast gegn frjálsu fisk-.
verði, fiskmarkaði og gámafiski“,
segir Jónas, sem kallaði leiðara sinn
„Síbylju í sífurtóni“. Jónas segir
einnig að „sífrað" sé um efnahags-
legt sjálfstæði þjóðarinnar í voða,
ef útgerðarmenn og sjómenn græða
stórfé á að selja verðmætan fisk til
landa Evrópubandalagsins, í stað
þess að selja hann á lágu verði til
v fiskvinnslu, svo þar megi varðveita
' vítahring lága kaupsins. í leiðaran-
um segir ennfremur að eðlilegt sé að
hlutdeild ferska fisksins í útflutn-
ingnum fari vaxandi með auknu
áliti erlendra neytenda á ferskum
fiski og tilsvarandi hækkun á verði
hans, og ekki sé fráleitt að stefna að
um það bil helmingi útflutningsins.
Sjónarmið Jónasar eiga auðvitað
alveg rétt á sér í umræðunni þessa
dagana. Það verður líkast til að líta
á leiðarann sem andsvar við sjónar-
miðum hagsmunaaðilanna og sem
þann ásetning DV ritstjórans að
skapa umræðu um málið utan
hagsmunahópanna. Umræður um
undirstöðuatvinnuvegina hafa því
miður fyrst og fremst farið fram hjá
sérstökum málpípum og blaðafull-
trúum og oft út úr veruleika og
heildarmynd þjóðfélagsins. Von-
andi munu einnig stjórnmálamenn
ræða málið og taka ákvarðanir um
framtíðarskipan þeirra óháð sér-
stakri kortleggingu beinna hags-
munaaðila. Þetta með þjóðarhag-
inn getur nefnilega reynst snúnara
en við fyrstu sýn.