Alþýðublaðið - 23.07.1987, Síða 2

Fimmtudagur 23. júlí 1987
MÞifiUBMDIB
Simi: 681866
Útaefandi: Blað hf.
Ritstjóri:-; Ingólfur Margeirsson
Ritstjómarfulltrúi: Jón Danlelsson
Blaðamenn: Ása Björnsdóttir, Elínborg Kristln Kristjánsdóttii,
Kristján Þorvaldsson og Orn Bjarnason.
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Filmur og prent Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Sföumúla 12
Áskriftarsíminn er 681866
Hornrekur
skólakerfisins
r
I nýútkomnu tölublaöi af Nýjum menntamálum sem gefið
er út af Bandalagi kennarafélaga, er að finna merka umfjöll-
un um hornrekur skólakerfisins — nemendur sem orðið
hafaundir í námi og lent utan við almennaskólakerfið. Þess-
ari umfjöllun var gefinn gaumur (frétt sem birtist í Alþýðu-
blaðinu I gær um að ólæsi fyndist enn á íslandi en fram kom
að árlega leita einn eða tveir ólæsir einstaklingar til Náms-
flokkanna. Umfjöllun Nýrra menntamála nær til barna sem
heltust úr lestinni áður en skyldunámi lauk þegar fræðslu-
lögin frá 1946 voru f gildi og möguleika þeirra á að mennta
sig á ný sem fullorðið fólk I dag. Einnig er fjallaö um horn-
rekur skólakerfisins eftir að ný grunnskólalög tóku gildi
1974 og tíundaðar ástæður fyrir uppgjöf nemenda á skyldu-
námi og uppgjöf skólayfirvalda á þessum börnum. Guðrún
Halldórsdóttir, forstöðumaður Námsflokka Reykjavikur
segir m.a. i grein sem hún ritar i tímaritiö, að það sé ríkis-
valdsins að sjátil þessaöfólki með skammaskólagöngu sé
búin ódýr leið til náms: „Það er lágmarkskrafa til valdhafa,
að fólk sem hlaut stutt nám i æsku fái kennaralaun greidd
þegar það sækir i prófanám á fullorðinsaldri. Varla finnast
fúsari námsmenn en þetta fólk sem oft eru konur að koma
út ávinnumarkaðeftirað hafa komið börnum sínum á legg...
Komist fólkið ekki til fræðslunnar, þarf fræðslan að berast
fólkinu, þessvegnaþarf að efnatil öflugrarfjarfræðslu sem
fatlaðir, vaktavinnufólk og þeir sem afskekkt búa eiga fulla
kröfu til. En sfðast en ekki síst þarf að kveikja hjá fólkinu
kjark, löngun og trú á aö eftir einhverju sé að slægjast og
það geti náð því.“ Undir þessi ummæli skal heilshugar tek-
ið.
Guðrún Halldórsdóttir ræðirennfremur um hag ófaglærðs
starfsfólks og bendir réttilega á, að milli starfsfræðslukerf-
is ófaglærðraog hins almennafræöslukerfis ættu að liggja
leiðir þannig að hægt væri í báðum kerfunum að nota nám
í hinu kerfinu til launa eða eininga. Guðrún skrifar: „Ég er
sannfærð um að það varðar þjóðarhag að allir ófaglærðir fái
fræðslu I þeim störfum sem þeir fást við. Því menntaðri al-
menningur, þeim mun betri árangri nær þjóðin í vísindum,
listum, iðn og framleiðslu. Og þeim mun meiri ánægju getur
fólkið sjálft notið i frístundum sínum.“ Guðrún drepureinn-
ig á tómarúmiö og tilgangsleysið sem einkennir marga þá
nemendur sem lenda utan við skólakerfið: „Leið þeirra ligg-
uroft I illa launuð störf eöaí þaðsem er miklu verra — vlmu-
gjafa. Vímugjafarnireru raunaryfirleitt komnirtil sögunnar
áður en skólinn er kvaddur fyrir fullt og allt. Þáeru nemend-
urnir komnir í vftahring vonleysis, minnimáttarkenndar og
öryggisleysis, allt slævt af vimugjöfum og mannalátum."
Hildur Biering og Jóhanna Gestsdóttir kennarar fjalla um
sama mál í f róðlegri grein í Nýjum menntamálum. Þar segir
m.a.: „Flestir vita að þó nokkur hópur grunnskólanemenda
flosnar upp og hættir í skóla af einhverjum orsökum en
færri vita að illmögulegt er að fá staðfestar tölur um fjölda
þessara nemenda. Það hefur enn ekki verið ákveðið af þar
til bærum yfirvöldum og þess vegna er hann ekki til ( opin-
berum skýrslum... Við fullyröum að það er ekki vegna með-
fæddrar heimsku eða af greindarskorti að þessir nemendur
finna sig ekki ,í skólanámi. Einhverra hluta vegna höfðar
hinn almenni skóli ekki til þeirra áhugasviða og reynslu og
þeir ná sjaldnast nokkurri fótfestu i skólanum og gefast
loks upp eða skólinn gefst upp á þeim (oftast er þetta þó
gagnkvæm uppgjöf). Hildur og Jóhann gera einnig flokkun
hinna afburðagreindu nemenda að umtalsefni: „Þeir af-
burðagreindu eru valdir samkvæmt ábendingum kennara
og skólastjóra. Við gefum okkur þær forsendur að velgengi
í skóla ráðist af því að nemendur njóti uppörvunar og stuön-
ings i því sem þeir eru að fást við, innan sem utan skóla.
Hvað með barnið sem situr i skólastofunni með allan hug-
ann við það sem er að gerast heima? Hvað með börnin sem
búa við óreglu, afskiptaleysi, tilfinningalega upplausn?
Hvaða tækifæri fá þau til að sýna hæfileika sínar og gáfur?
Fá þau tækifæri að komast ( hóp hinna útvöldu — afburöa-
greindu?1'
'iá-kxÉi
Mikið er nú rœtt um
fjárhagsvanda Húsnœðis-
stofnunar ríkisins og
hvernig stofnunin hyggst
mœta þeim vanda. Eins
eru mjög skiptar skoðan-
ir um hvort rétt sé að
fjáröflun húsnœðiskerfis-
ins staðið. Um þetta og
fleira er rabbað við Pétur
Blöndal, formann Lands-
sambands lífeyrissjóða
hér á eftir.
„Það er nýbúið að samþykkja og
senda til fjármálaráðuneytisins
frumvarp að lögum um starfsemi
lífeyrissjóða. Það er svokölluð 17
manna nefnd eða endurskoðunar-
nefnd lífeyrissjóðanna sem samdi
það, og þar í er gert ráð fyrir því að
sjóðirnir verði loksins teknir út,
þ.e.a.s. að sá lífeyrir sem sjóðirnir
lofa verði að standast á við eignir og
væntanleg iðgjöld. Og þetta þýðir
mjög verulega skerðingu á lífeyri.
Og sú skerðing er þeim mun hærri
sem sjóðirnir fá lakari ávöxtun.
Þannig að nú standa menn frammi
fyrir því, og hafa reyndar alltaf
Pétur Blöndal, formaður Landssambands lífeyrissjóða:
„Lífeyrissjóðirnir eru ekki
húsnæðislánasjóðir"
Talað um skerðingu á lífeyri — reynslu af sölu spariskírteina
— markaðsvexti og lánsfé — hvernig lán eru gefin
— peningastreymi í eina átt — lögbrot svona eða hinsegin
— og íbúðaframleiðslu eftir þörfum.
gert, að ef þeir samþykkja lægri
ávöxtun á fé lífeyrissjóðanna, þá
getasjóðirnirekki borgað eins háan
lífeyri og alls ekki þann lífeyri sem
þeir lofa að borga í dag. Þannig að
fulltrúar lífeyrissjóðanna verða að
vera harðir á því að fá þá vexti sem
gefast á markaðinum í viðræðum
sínum við ríkið. Lífeyrissjóðirnir
hafa engin efni á því að gefa, hvorki
ríkisvaldinu né húsnæðiskerfinu
einhverja fjármuni, enda eru lífeyr-
issjóðirnir ekki húsnæðislánasjóðir
heldur lífeyrissjóðir. Þessir sjóðir
eiga fyrst og fremst að hugsa um líf-
eyrisþega, en alls ekki að hugsa um
húsnæðiskerfi, halla ríkissjóðs eða
áhyggjur einstakra ráðherra.
Þetta er vandinn sem við stönd-
um frammi fyrir og sú reynsla sem
við höfum t.d. af sölu spariskírteina
á Verðbréfaþingi íslands, sýnir að
vextir á þeim markaði eru um 8*% í
dag. Og það að ríkið lækkaði vext-
ina ofan í 6,5% hafði það eingöngu
i för með sér að spariskírteini seld-
ust ekki. Þannig að það er greinilegt
að það eru of lágir vextir sem þar
eru lagðir til grundvallar og þar af
leiðandi er sá grund völlur sem sjóð-
irnir hafa haft í vaxtaviðmiðun
alltof lágur. Og ég reikna með því
að sjóðirnir munu gera kröfu til
þess að fá töluverða hækkun, líka á
það sem samið var um fyrir árið
1988, nema þá að fáist enn hærri
vextir fyrir árið 1989.
— Telur þú að ríkið muni ganga
að þessum vaxtakjörum?
„Ég reikna með að ríkið muni
ganga að þessu og þá sérstaklega
með hliðsjón af því að ella standa
menn frammi fyrir því að þurfa að
skerða lífeyri. Og það held ég að sé
stjórmálamönnunum einnig ákaf-
lega lítið að skapi.
— Og hverjar eru þá ykkar
beinu kröfur?
„Okkar kröfur eru þær að við fá-
um þá markaðsvexti sem lánsfé gef-
ur af sér í dag. En það er tvennt í
þessu máli: í fyrsta lagi þá er verið
að tala um mjög stóran pakka af
peningum, sem ekki er endilega víst
að fáist svo háir vextir fyrir á mark-
aðinum, þetta eru það miklir pen-
ingar. Og í öðru lagi þá er verið að
tala um mjög langan lánstíma eða
tuttugu til þrjátíu ár. Þá þarf t.d. að
vega og meta hvaða trú menn hafa
á því að raunvextir haldist svo lengi
og þess vegna hef ég persónulega
fallist á að semja um eitthvað lægri
vexti heldur en skemmri tíma bréf
ganga á í dag. Þannig að þó að vext-
irnir á markaðinum í dag séu 8%
fyrir sex ára bréf, þá kemur vel til
greina að semja um 7% eða 7,5% til
svona langs tíma.
Svo er húsnæðiskerfið í heild dá-
lítið annar handleggur. Hvernig
menn ætla sér yfirleitt að fjár-
magna þessa niðurgreiðslu á vöxt-
um sem er skuggalega mikil. Þrjá-
tíu og tvö prósent af lánunum er
gefinn. Af tveggja milljón króna
láni þá eru það 640 þúsund, eða þar
um bil. Spurningarnar eru þá:
Hvernig ætla rnenn að fjármagna
þetta og svo hvernig-á að borga þetta
til baka? Ég hef aldrei séð neinar
áætlanir um það. Þannig að þegar
kemur að því að lífeyrissjóðirnir
þurfa á sínum peningum að halda,
sem verður eftir einhverja áratugi,
— hvað ætlar Byggingasjóður að
gera þá? Við verðum að athuga að
hingað til hefur Byggingasjóður og
allir þessir opinberu sjóðir aldrei
borgað krónu til baka. Lífeyrissjóð-
irnir hafa alltaf lánað heldur meira
en þeir hafa fengið til baka. Þetta
hefur fram að þessu verið einstefna
á peningum, þ.e. í Byggingasjóð. Ég
sting upp á því við þá sem halda því
fram að þessir sjóðir borgi til baka,
að þeir taki engin lán á næsta ári en
borgi hins vegar einungis til baka.
Það verður gaman að sjá hvernig
. þeir fara að því!
— Hvernig hefur gengið í þess-
um viðrœðum við ríkisvaldið?
„Það var mjög stuttur og óform-
legur fundur í júní ef ég man rétt, en
það var um það leyti sem Bygginga-
sjóður lenti í þessum vanda hvort
hann ætti að brjóta lögin svona eða
hinsegin. En Byggingasjóður lenti í
því að verða að velja á milli þess
annars vegar að hætta að gefa út
lánsloforð, sem er lagabrot því það
stendur i lögunum að það eigi að af-
greiða lánsloforð innan tveggja
mánaða en það hefur ekki verið
gert þannig að lögin eru brotin, eða
þá að fara að veita lán fram í tim-
ann, þ.e.a.s. 1989 sem ekki er búið
að semja um við lífeyrissjóðina.
Þeir lentu í þessum vanda og
ákváðu að brjóta lögin.
Á þeim tíma var rætt við lífeyris-
sjóðina, en þá var allt óljóst, bæði
með stjórnarmyndun og eins með
vexti, en þær viðræður urðu mjög
endasleppar. Líka vegna þess að
það á ekki að semja um vextina fyrr
en 1. október. Menn hafa sem sagt
tíma til að skoða málið þangað til.
— En húsnœðiskerfið í heild
sinni. Er eitthvað að segja um það á
þessu stigi?
„Það er auðvitað alveg sér
kapituli að ræða um húsnæðiskerf-
ið í heild. Og þeir annmarkar sem
ég benti á í upphafi, hafa allir kom-
ið fram og sumir meira að segja verr
heldur en ég hafði búist við. Til
dæmis það að lána hverjum sem er,
og jafnvel fólki sem er að minnka
við sig er della og eins það að vera
að lána mönnum aftur og aftur
stórlega niðurgreidda peninga. Það
er ákaflega hæpið. Þetta hefur auð-
vitað kallað á alveg stóraukna eftir-
spurn eftir þessum peningum, sem
svo aftur hefur hækkað verðið á
markaðinum, þvi það er ekki hægt
að framleiða íbúðir bara eftir þörf-
um, þannig að niðurstaðan er sú að
minnsta kosti fyrir yngra fólkið, að
íbúðarverðið hefur hækkað meira
en sem nemur lánunum, þannig að
einasta breytingin er hærri skuld
þessa fólks. “