Alþýðublaðið - 25.09.1987, Blaðsíða 2

MÞYBUBMBIB
S(mi: 681866
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Blaöamenn:
Ingólfur Margeirsson.
Jón Daníelsson.
Ingibjörg Árnadóttir og Kristján Þorvaldsson
Framkvæmdastjóh.
Skrifstofa:
Setning og umbrot:
Prentun:
Valdimar Jóhannesson.
Halldóra Jónsdóttir, Eva Guðmundsdóttir og
Þórdís Þórisdóttir.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
og Ólöf Heiður Þorsteinsdóttir
Filmur og prent, Ármúla 38.
Blaðaprent hf., Siðumúla 12.
Áskriftarsiminn er 681866.
Einar Gerhardsen
„Við verðum að standasaman," var það síðasta, sem Ein-
ar Gerhardsen sagði við Gro Harlem Brundtland, forsætis-
ráðherra Noregs, er hún heimsótti hann á banabeð. Þá var
þessi aldna kempa að ræða um samstarf norrænu þjóð-
anna, sem hann barðist fyrir og var honum hugleiknara en
flest annað á síðustu árum ævinnar.
Einar Gerhardsen verður borinn til grafar i dag. Hans verð-
ur ávallt minnst sem eins gagnmerkasta stjórnmálamanns
þessarar aldar, — manns, sem átti meiri þátt í því en nokkur
annar, að gera norsku verkalýðshreyfinguna að voldugu afli
og Verkamannaflokkinn að stærsta stjórnmálaflokki
Noregs. Það hefur verið sagt um Einar Gerhardsen, að eng-
inn maður hafi átt stærri þátt í því, að umbylta norsku sam-
félagi, brjóta af því f jötra fátæktar og vonleysis og gera það
að efnahagslegu stórveldi á grundvelli jafnaðar, samvinnu
og velferðar.
Einar Gerhardsen var fyrsti forsætisráðherra Norðmanna
eftir stríð, en hann var forsætisráðherra í 16 ár. Hann átti
verulegan þátt í mótun utanrikisstefnu Norðmanna, og
hvatti eindregið til aðildar landsins að Atlantshafsbanda-
laginu. Samstarf Norðurlandaþjóðanna var honum mjög
hjartfólgið, og íslendingum sýndi hann ávallt mikinn hlýhug
og vináttu.
Saga Einars Gerhardsens er stórbrotin og merkileg. Hann
varverkamaðurallt sitt lif. Þegarhann ungurhóf stjórnmála-
afskipti var hann mjög róttækur, enda skar fátækt og mis-
rétti i augu. Hann aðhylltist kommúnisma, og fór til Sovét-
rlkjanna til að kynnast byltingunni af eigin raun. En alræði
kommúnismans féll ekki að hugmyndum hans um frelsi og
réttlæti. Hann sveigðist að róttækri jafnaðarstefnu, og bar
fram til sigurs mörg helstu grundvallarstefnumið jafnaðar-
manna.
r
I öllu stjórnmálastarfi sínu ávann Einar Gerhardsen sér
virðingu og traust. Hann varótrúlegafljóturað greinakjarn-
ann frá hisminu. Leiðin að velferðarríki jafnaðarmanna var
skýr í hans huga. Hann var mikill málafylgjumaður, og lét
aldrei smáatriði eða aukaatriði trufla framtíðarsýnina.
Einar varð níræður i maí sl. og másegja, að hann hafi verið
virkur í norskum stjórnmálum allt til dauðadags. Hann var
óþreytandi við að koma á fundi og halda ræður, og á síðari
árum beindi hann athygli sinni að starfi unga fólksins i
Verkamannaflokknum. Hann brýndi fyrir ungdómnum, að
ekkert gæti komið i stað samstöðu og samstarfs. Án sam-
stöðu kæmist heimurinn ekki af.
r
A síðasta ári var Einari boðið til flokksþings Alþýðuflokks-
ins. Hann tók boðinu, þrátt fyrir viðvaranir læknis, en síð-
ustu árin þjáðist hann af hjartabilun. Einar veiktist hastar-
leganokkrum dögum fyrirflokksþingiö, og harmaði mjög að
getaekki komist til Islands. Hann sagði við leiðarahöfund,
að það væri verst hvað skrokkurinn væri orðinn lélegur; —
það væri svo margt sem hann vildi gera, segja og reyna að
hafa áhrif á.
Einar Gerhardsen lifði ávallt fábrotnu lífi. í hugum Norð-
manna var hann og veröur landsfaðirinn mikli, sem deildi
kjörum með hinu óbreyttu fólki og setti málstað þess áodd-
inn. í minningabók um Einar skrifaði aldraður verkamaður:
„Þakkirfráfulltrúafyrstu kynslóðarungraverkamanna, sem
hlaut menntun."
Stjórnmálastarf Einars Gerhardsens spannar langt tima-
bil; frá örbirgð hins norska verkamanns til hagsældar- og
velferðarsamfélags. Hann var mikill maður!
- ÁG -
/ * Föstuda*
* Föstudagur 25. september 1987
Jón Daníelsson skrifar
M)
F 00000000
5AMKVÆMT LÖGUM NR.IO
29 MARS 1961
SEÐLABANK!
ÍSLANDS
Fjármögnunarfjaðrafok
Fjármögnunarleigufyrirtækin
hafa allt í einu skotið upp kollinum
í umræðu síðustu daga, eftir að
hafa stundað viðskipti sín að mestu
í hljóði og án verulegrar athygli
fjölmiðla frá því að þau komu til
sögunnar.
Ástæðan er sú að á mánudaginn
taka gildi nýjar reglur um erlendar
lántökur sem munu draga nokkuð
úr möguleikum þessara fyrirtækja
til að koma höndum yfir erlent fjár-
magn til útleigu. Starf lánanefndar
sem verið hefur viðskiptaráðuneyt-
inu til ráðgjafar í sambandi við
lánsheimildir, verður endurskipu-
lagt á næstunni i tengslum við um-
bætur á framkvæmd lánsfjárlaga
og lánsfjáráætlunar og lánsheim-
ildir verða framvegis veittar eftir
ströngum reglum, sem meðal ann-
ars kveða á um að erlend lán séu
ekki notuð til að kosta meira en
70% heiidarverðs og ekki nema
60% þegar innlendar bankaábyrgð-
ir eru með í spilinu.
Þessi regla verður framvegis líka
látin gilda um hina almennu heim-
ild til erlendrar lántöku vegna inn-
flutnings á vélum og tækjum. Þessi
krafa um a.m.k. 30% innlenda fjár-
mögnun verður látin ná til allra að-
ila sem selja fjármuni á leigu í krafti
lánsfjár frá útlöndum.
Fjármöngunarfyrirtækin eru
nýtt fyrirbrigði á íslenskum pen-
ingamarkaði og umsvif þeirra hafa
aukist gífurlega á þessu ári miðað
við árið 1986. Það ár munu erlend
lán til starfsemi fjármögnunarfyr-
irtækjanna hafa numið um 740
milljónum króna en fyrstu 8 mán-
uði þessa árs hefur sú tala tvöfald-
ast og stefnir í það að erlendar lán-
tökur þessara fyrirtækja fari vel yf-
ir tvo milljarða á árinu.
Ummæli Jóns Baldvins Hanni-
balssonar, fjármálaráðherra, í
Morgunblaðinu í fyrradag, í þá
veru að samkvæmt nýjustu upplýs-
ingum hafi um 1 milljarður af þessu
fé farið til bílakaupa, hafa vakið
mikið fjaðrafok. Fjármögnunar-
fyrirtækin sendu frá sér stórorða
yfirlýsingu samdægurs. Sú yfirlýs-
ing er raunar birt hér neðar á síð-
unni. Þar er því harðlega mótmælt
að nokkrir útlendir peningar hafi
farið til bílakaupa, allt slíkt hafi
verið fjármagnað með lántökum á
innlendum fjármagnsmarkaði.
Fjármögnunarfyrirtækin munu
hafa keypt bíla fyrir hátt i 25% af
því fjármagni sem þau hafa leigt út
fram til þessa. Þetta er óneitanlega
talsvert hátt hlutfall en þó ekki
stærra en svo að innlenda lánsféð
dugar vel til. Samkvæmt reglum
þeim sem þessi viðskipti hafa farið
eftir, hefur ekki verið heimilt að
fjármagna bílakaupin með erlendu
lánsfé.
Ef allt innlent lánsfé fjármögn-
unarfyrirtækjanna fer til að fjár-
magna bílakaup og önnur þau kaup
sem ekki má fjármagna með út-
lendum peningum, gefur hins vegar
auga Ieið að önnur kaup eru fjár-
mögnuð með erlendu lánsfé ein-
vörðungu. Það virðist því byggt á
hæpnum forsendum þegar fullyrt
er að ákveðin vörutegund sé fjár-
mögnuð með innlendu láni en önn-
ur með erlendu.
Aðgerðir ríkisvaldsins nú munu
aftur á móti bitna á fjármögnunar-
fyrirtækjunum í fleiru en áður-
nefndum takmörkunum á erlend-
um lánsheimildum. í fréttatilkynn-
ingu sem fjármálaráðuneytið sendi
frá sér í gær, segir að fjármálaráð-
herra muni á næsta þingi flytja
frumvarp til breytinga á skattalög-
um, sem miði að því að tryggja
jöfnuð í skattalegri meðferð mis-
munandi fjármögnunarforma.
Ljóst er að slík jöfnun mun bitna á
fjármögnunarfyrirtækjunum, þótt
enn liggi ekki endanlega fyrir á
hvern hátt það muni verða. í áður-
nefndri fréttatilkynningu ráðuneyt-
isins, segir að fyrstu hugmyndir um
þetta geri ráð fyrir að leigumunir
skoðist eign leigutaka en ekki við-
komandi fjármögnunarfyrirtækis í
skattalegu tilliti.
Á blaðamannafundi í viðskipta-
ráðuneytinu í gær, þar sem Jón Sig-
urðsson viðskiptaráðherra kynnti
hinar nýju reglur um erlendar lán-
tökur, sagði hann m.a. að hann
reiknaði með að ásamt með öðrum
aðgerðum myndu nýju reglurnar
valda samdrætti í erlendum lántök-
um sem næmi einum og hálfum til
tveimur milljörðum króna.
Það er því ekki nema von að fjár-
mögnunarfyrirtækin snúist til
varnar.
Fjármögnunarfyrirtækin:
Fullyrðing fjármálaráðherra röng
Undirrituð fjármögnunarfyrir-
tæki vilja taka fram að fullyrðing
fjármálaráðherra í Morgunblaðinu
23. september um fjármögnun bif-
reiða með erlendu lánsfé á ekki við
rök að styðjast og er leitt til þess að
vita að rangar upplýsingar eru lagð-
ar til grundvallar ákvörðun stjórn-
valda. Samkvæmt reglugerðum
sem fyrirtækin starfa eftir er
óheimilt að fjármagna bifreiðar
með burðargetu undir 3 tonnum
með erlendu fé. Slíkar bifreiðar eru
því alfarið fjármagnaðar með inn-
lendu fé. Þess ber einnig að geta að
fyrirtækjunum er aðeins heimilt að
fjármagna tæki og búnað til at-
vinnurekstrar en ekki til einstakl-
inga utan atvinnurekstrar.
Fjármögnun bifreiða þ.e. vöru-
bifreiða, fólksflutningabifreiða,
sendibifreiða og annarra bifreiða til
atvinnurekstrar nemur 20%—25%
af verðmæti samninga hjá félögun-
um. Fjármögnun þessara atvinnu-
tækja er því aðeins hluti af starf-
semi fyrirtækjanna. Félögin eiga
nú viðskipti við allar atvinnugrein-
ar. Stór fyrirtæki jafnt sem smá,
opinber fyrirtæki og sveitarfélög.
Tækjabúnaður sem félögin fjár-
magna er einnig fjölbreyttur, svo
sem alls konar framleiðslutæki, vél-
búnaður, tölvubúnaður, jarðvinnu-
tæki, skipsbúnaður.
íslenskt atvinnulíf á í harðri sam-
keppni við erlend fyrirtæki, bæði
hér á innanlandsmarkaði og eins á
útflutningsmörkuðum. Hinir er-
lendu samkeppnisaðilar búa flestir
við frjálsari og fullkomnari fjár-
magnsmarkað en íslensk fyrirtæki.
Þessir aðilar hafa því betra tæki-
færi til að fjárfesta á hagkvæman
hátt í tæknilega vel búnum atvinnu-
tækjum og er samkeppnisaðstaða
íslensku fyrirtækjanna fyrir vikið
verri.
Á síðastliðnu ári var stigið skref
í frjálsræðisátt á hinum íslenska
fjármagnsmarkaði. Vonast var til
að þetta væri aðeins fyrsta skrefið
af mörgum í þessa átt, þannig að
innan tíðar yrði íslenski fjármagns-
markaðurinn eitthvað í líkingu við
fjármagnsmarkaði nágrannaland-
anna. Samkeppnisstaða íslensks at-
vinnulífs myndi því batna.
Þegar fjármögnunarleiga með
erlendu fé var leyfð á síðastliðnu ári
mátti búast við mikilli ásókn og ör-
um vexti fyrst í stað, því mikil ófull-
nægð eftirspurn eftir fjármagni til
fjárfestinga var til staðar í atvinnu-
lífinu. Þessari uppsöfnuðu eftir-
spurn hefur nú verið mætt og hefur
komist á meira jafnvægi eftir mitt
þetta ár. Endurgreiðslur vegna leigu
fara einnig að segja til sín með vax-
andi þunga og má gera ráð fyrir að
jafnvægi komist á afborgannir lána
og töku nýrra lána innan þriggja til
fjögurra ára. Þörfin fyrir erlendar
lántökur vegna þessarar starfsemi
kemur því til með að minnka hröð-
um skrefum.
Fjármögnunarfélögin harma að
stjórnvöld hafi ekki gert sér grein
fyrir á hvern hátt þessi breyting hef-
ur áhrif á erlendar lántökur, en telja
að ekki sé við félögin að sakast né
atvinnulífið þótt röng lánsfjáráætl-
un hafi verið gerð. Hafa ber þó í
huga að þótt þessi mistök í lánsfjár-
áætlun hafi átt sér stað er ekki
ástæða til að kippa að sér hendinni
og hverfa á vit hafta því eins og áður
er lýst fjara áhrifin á erlendar lán-
tökur fljótt út.
Vonast félögin því til að hinar
nýju reglur sem viðskiptaráðherra
hefur látið gera komi ekki til fram-
kvæmda. Slíkt yrði skref aftur-
ábak.
Féfang hf.
Glitnir hf.
Lind hf.
Lýsing hf.