Tíminn - 08.09.1967, Síða 7

FÖSTIJDAGUR 8. sept. 1967.
TÍMINN
■ZIIXŒEMMH
BJARNISVEINSSON
Fæddur 7. júní 1886.
„Ekkert manniegt er
mér óviSkomandi"
Síðasta viðtalið við Ilja Ehrenburg
— þó að það séu þolnir menn
þeir koma bráðum að —
Gr. m
Bjarni Sveinsson frá Borgarfirði
eyetra andaðist á sjúkrahúsinu á
Norðfirði, en Iþar hafði hann dval
ið tæp tvö s. 1. ár, fardnn að
heilsu, en sjaldnast mikið þjáð-
ur. Hafði heiisu hans farið linign
andi hin síðari ár heima, en þar
naut hann þá umönnunar sinnar
ágætu konu. Bjarni Sveinsson
var fæddur að B'árðarstöðum í
Loðmundarfirði, elztur barna
hjónanna Sveins Bjarnasonar og
Sigríðar Ámadóttur. Vom þau
bæði af góðum og traustum aust
firzkum ættum, þrekmikil og
glæsileg í sjón og raun, vel gefið
manndómsfólk, og þótti Sigríður
engin eftirbátur bónda síns í
þeim efnurn. Börn Sveins og
Sigríðar vom fimm, þrír drengir
og tvær dætur og líktust þau for
eldrum sínum um allt atgervi. Þeg
ar Bjarni var 10 ára fluttist fjöl
skyldan frá Loðmundarfirði til
Hiúsarvíkur við Borgarfjörð og það
an til Borgarfjarðar nokkrum ár
um síðar. Sveinn og Sigríður voru
þá eins og flestir aðrir í byggðum
Borgarfjarðar, félítil og því ekki
megnug þess að sjá sínum vel
gefnu bömum fyrir meiri fræðslu
en krafizt var til fermingar, enda
þá ekki margra kosta völ í þeim
efnum. Yngri systirin, Arnbjörg,
gekk þó síðar í Kvennaskólann í
Reykjavík og þótti ágæt náms-
kona og yngsti bróðirinn Jón
réðist í langskólanám og varð
hann síðar þekktur maður sem
bæjarstjóri á Akureyri um fjölda
ára. Eldri börnin urðu hinsvegar,
eins og flestir jafnaldrar þeirra,
að láta sér nægja hina almennu
fermingarfræðslu og þess, sem
Dáínn 30. ágúst 1967.
þau gátu aflað sér með sjálfs-
námi og lestri góðra bóka.
Bjarni vár snemma hæglátur og
dulur í skapi og fjarri því að
vilja láta á sér bera, eða að
ryðja sér til rúms í samfélaginu,
sem jafnaldrar hans og félagar
viðurkenndu að hann væri borinn
til, vegna mannkosta og hæfi-
leika. En menn komust ekki hjá
því að veita athygli hinni skörpu
dómgreind hans og óhlutdrægni
í ályktunum um menn og mál-
efni. \fi!di hann gjaman halda
sig við sína niðurslöðu, en þó
manna fúsastur til að laka til
greina rök annarra, ef honum
fundust þau styojast við stað-
reyndir. Það hlaut því að fara
svo sem varð að ýmsir framá-
menn í Borgarfjarðarhreppi, sér-
staklega hinir framsýnni og
frjálslyndari, fengu smátt og
smátt áhuga á starfshæfni
Bjarna og völdu hann til ýmissa
Kramhalrl a ms \y
1 fréttabréfi frá Moiskvu
2. september segir, að frétta-
stofnanir hafi nú flutt fregn-
ina um dauða Ilja Bhrenbuig
um víða veröld. Hann hafi
til hins síðasta verið reiðubú-
inn að gera skyldu sína. í frétta
bréfinu segir, að fréttaritari
APN, Inna Vasilkova, hafi
verið síðasti blaðamaðurinn,
sem ræddi við hinn 76 ára
gamla rithöfund. Um þennan
fund sinn með Ehrenburg seg-
ir Inna Vasilkova:
Fyrir mjög skömmu síðan íheim
sótti ég, ásamt brazilískum fé
iaga minum, Ilja Ehrenburg
í íbúð hans í Moskvu. þar sem
við áttum við hann tveggja
klukkustunda viðtal. í samræð
unum komum við fljótlega að
heilsufari skáldsins og við
spurðum, hvernig honurn liði
yfirleilt.
— Mér líður líkt og búast
má við á mínum aldri, ekki
oetur og ekki verr En fyrir
því getið þér ekki gert yður
grein, því að það er svo langt
þangað til þér komizt á minn
aldur.
— Að hverju vinnið þér um
Dessar mundir?
— Sjöunda bindi endurminn
inga minna, sem nær yfir árin
1954—1964.
— Getið þér sagt nokkuð
frá efni þessa bindis?
— Ég er dálítið hjátrúar-
fullur og vil helzt ekki tala
um það, sem ég ekki er búinn
með.
Samtalið tók að snúast frekar
um vinnuaðferðir Ehrenburgs.
Hann kaus helzt að vinna reglu
lega yfir daginn og sofa á næt-
urnar ein.s og annað fólk. Hann
skrifaði alltaf á ritvél — því
að, eins og hann sagði sjálfur:
Rithönd mín er ómöguleg. Oft
get ég ekki einu sinni sjálfur
kdmizt í gegn um það. sem ég
hef skrifað.
Við spurðum Ehrenburg,
hvað hann vildi segja um sjálf-
an sig sem rithöfund.
— Ef ég á að svara í stuttu
máli, vil ég segja, að ég álít
mig vera í meðallagi góðan
rithöfund.
Það leit ekki út fyrir að
Ghrenburg segði þetta af tómri
hæversku. Á bak við þetta virt
ist fremur liggja, að hann gerði
mjög miklar kröfur til sjálfs
sín og verka sinna. Þetta sama
virtist einnig gægjast fram, er
nann sagði. að hann myndi
ekki nú kæra sig um að setja
nafn sitt undir allt, sem hann
hefði látið frá sér fara í öll
þessi ár.
Mikili hluti ritstarfa Ehren
burgs flokkast undir blaða-
mennsku, og það liggur í aug-
am uppi, að með köflum a.m.k.
hlýtur hann að hafa lesið mik-
ið af blöðum.
— Hvaða blöð lesið þér dag-
lega nú?
— Einungis Pravda og
franska blaðið Le Monde.
Hverjum hafið þér mest
álit á af vestrænum rifhöfund-
um?
- Stendhal, Eluard. Joyce,
Hemingway og Steinbeck. Varð
andi Steinbeck vil ég þó í þessu
sambandi fúslega taka fram,
að afstaða hans til stríðsins í
Vietnam hefur valdið mér ákaf
legá mikilli gremju og undrun.
Ég dái hann mjög sem rithöf
und. En mér virðist það, sem
hann gerir. vera í frekleeri
mótsögn við það, sem kann
skrifar.
— Takið þér stöðugt beinsn
þatt í starfi heimsfriðarráðs-
ins?
— Já, það geri ég, og ég tek
hka þátt í starfi ýmissa annarra
alþjóðlegra ráða og stofnana,
t.d. má þar nefna ..Hringborð
Evrópu“. Þýðingarmesta starfs-
svið mitt á opinberum vett-
vangi er þó staða mín sem
meðlimur Æðsta ráðsins.
— Þér fáið væntanlega mörg
bréf. Um hvað skrifar fólk
yður?
— Ég fæ eitthvað um 30 bréf
daglega, og venjulega er helm-
ingur þeirra frá fólki, sem hef-
ur lesið eitthvað af því. sem
ag hef skrifað, og finnur hjá
sér hvöt til að skýra frá áliti
sínu. sem er ýmist lof eða
gagnrýni. Svo kemur fjöldi
bréfa frá ungum rithöfundum
og allmörg frá kjósendunum
í kjördæmi mínu. Loks kemur
alltaf talsvert af bréfum frá
fólki sem þjáist af ritræpu og
getur ekki stillt sig um að
skrifá, stundum nánast á sjúk-
iegan hátt um allt mögulegt.
Með undantekningu að því er
varðar þessi síðastnefndu bréf,
svara ég alltaf bréfunum.
— Er ekki erfitt að vera
svona frægur?
— Jú, að sjálfsögðu. Það er
einungis á meðan maður er
ungur, sem maður er hreykinn
Framhald a bls 12
Ættfræðin sieppir ekki þeim, sem
eitt sinn hefur sökkt sér niður í hana
Stutt spjall við Jóhann Eiríksson, ættfræðing,
sem sent hefur frá sér fyrra bindi um Fremra-
Hálsætt í Kjós.
Niýlega er komið út stórt ætt-
frœðirit á vegum LeiftuTs, og
nefnist það Fremra-Háls-ætt i
Kjós, eða niðjatal Jóns Árna-
sonar bónda á Fremra-Hálsi ár
in 1733—1751. Rit þetta hefur
Jóhann Eiríksson, ættfræðing-
ur, tekið saman. Þó að ritið
sé á sjötta hundrað blaðsiðna,
er þetta aðeins fyrra bindi.
Timinn ‘hitti Jóhann Eiríks-
son að máli fyrir nokkrum dög
um og spurði hann um efni og
tiildrög bókarinnar, svo og önn
ur ættfræðistörf hans og út-
gáfu' slíkra bóka frá hans hendi.
— Þetta rit er niðjatal frá
þeim Jóni Árnasyni á Fremra-
Hálsi og Guðrúnu Magnúsdótt-
ur, konu hans, en þau áttu 13
börn og hafa orðið mjög kyn-
sæl, svo að út af þeim er kom-
inn mikill fjöldi fólks dreifð-
ur um Borgarfjörð, Gullbringu'
og Kjósarsýslu, Reykjavík og
Suðurland einkum, en að sjálf
sögðu er ættboginn um allt
land.
— Hver er ástæða þess, að
þú fónst að taka saman þessar
ættarskrár, Jóhann?
— Ástæðurnar eru að sjálf-
sögðu margar, en fcannski sú
helzta sé, að ég er kominn af
þessum hjónum, og ég byrjaði
fyrir alilöngu að rekja þessar
slóðir.
— Eru einhver sérstök og
skýr ættareinkenni sterk í
þessari ætt?
— Ekki get ég sagt það, en
þetta er yfirleitt dugmikið
myndarfólk.
— Þú hefur lengi lagt stund
á ættfræði, Jóhann?
— Já, áhuginn lifnaði nokk-
uð snemma, og hefur farið
vaxandi með aldrinum, eins og
títt er. Ég á einum manni sér
staklega mikið að þakka í þess
um efnum, en það var Hannes
Þorsteinsson. Hann opnaði
mjög augu mín fyrir góðum
vinnubrögðum í ættfræði, og
hann benti mér á mjög mikil-
vægar heimildir einmitt um
þær ættir, sem þessi bók fjall-
ar um.
— Er ekki aðstaða ættfræð-
inga alltaf að batna?
— Jú, hún hefur batnað
mjög á síðustu árum. Kemur
þar einkum til útgá'fa ættfræði-
rita með nafnaskrám og að-
gengilegri niðurskipan, og einn
ig hitt, hve allar upplýsingar
er nú hægt að fá fljótt og greið
lega frá þjóðskránni.
— Hve margra manna er get
ið í þessu' síðasta riti þlnu?
— Nöfnin munu vera 7—8
þúsund. Síðara bindið er að
mestu tilbúið frá minni hendi,
og vonandi kemur það fljótlega.
— Hvaða ættfræðirit önnur
hefur þú tekið saman og gefið
út, Jóhann?
Jóhann Eiríksson
— Þessi rit munu vera fimm
en þrjú þeirra fjölrituð. Má
fyrst nefna Niðjatal Kjartans
Jónssonar í Króki, síðan Niðja-
tal Gísla Helgasonar frá Reykj
um og Sifjaskrá Einars Þor-
steinssonar, skipstjóra frá Eyri
í Skötufirði. Fjórða bókin var
prentuð og kom út fyrir tveim
ur árum, allmikið rit um Vig-
fús Árnason, lögréttumann ag
afkomendur hans, en Vigfús
var hál'fbróðir Jóns Árnasonar
á Fremra-Hálsi svo að þessi tvö
rit eru raunar tvær greinar á
sama stofni.
— Þetta er aðeins tómstunda
starf, Jóhann?
— Já, svo hefur það verið.
Ég vinn enn fullan vinnudag,
svo að stundirnar vcrða slitrótt
ar.
— Heldurðu, að ættfræðin
falli í dá með næstu kynslóð-
um?
— Nei, áreiðanlega eaki.
Þetta fræðaefni tekur hugi ís-
lendinga sífellt fangna, og
jafnvel ungir menn eru til
meðal þeirra, sem þessu sinna.
Hitt er þó tíðara, eins og eðli-
legt er, að álhugi á ættfræði
aukist með aldri, og svo mun
enn verða.