Tíminn - 17.09.1967, Qupperneq 1

Tíminn - 17.09.1967, Qupperneq 1
BLAÐ II ÉG TEL ÞINGVELLl EKKI ÞJÓÐGARÐ EINS OG VERND ÞEIRRA HEFUR VERIÐ HÁTTAD ! Nátt'úruverndarmáli n eru efst á haiugi núna, og tii þess eru margar gildar ástæður. N’áttúru- verndarmál hefur valdið hörðum og langrinnum deilum og verið útkljáð með kænlegum laga- mannakrókum. Þessa dagana er Skaftafell afhent stjórnarvöldun- um í þvd skyni að þar verði þjóð- garður. Nláttúruverndarráð hefur snúið sér að liijum vallarins og friðlýst nokkrar þeirra. Náttúru- fræðingar hafa lýst yfir, að þeir telji gróðureyðingu meiri en landnóm jurta þessi árin á land- inu, og hin síðari ár hafi meiri náttúruspjöll verið unnin en í aiman tíma. Fleira mætti nefna til þess að athyglin beinist að náttúruverndinni. En ærnar hljóta þessar ástæður að teljast, tál þess að blaðamaður leiti á fund góðs náttúrufraeðings til stundarspjalls um þessi mál. Eyiþór Einarsson, mag. scienr,. varð fyrir vailinu í þetta sinn. Hann er deildarstjóri grasafi’æði- deildar Náttúruifræðistofnun- arinnar, einn kunnasti grasa- fræðingur landsins og á sæti í Nláttúruverndarráði og mun þar hafa beáJtt sér fyrir friðlýsingu nokkurra fágœtra plantna og er þar stigið nýtt spor í náttúru- vernd. En náttúrufræðingar eru eins og flær á skinni — og oft- ast úti í Surtsey þessi missirin, og þar var Eyfþór einmitt, þegar ég ætlaði að grípa hann. En þeg- ar hann kom heim tók hann kvabhi minu vel — og hér kem- ur spjaiilið. — Mývatnssveit er efst í huga núaa, Eyþór, og ýmsir telja, að deilan, sem risið hefur um veg- arstæðið þar og únslit hennar, sýni gerla, að náttúruverndarlög- in séu ekki haldkvæm, og vald- svið Náttúnuverndarráðs ekki nógu skýrt markað. Hvað vilt þú segja um það, Eyþór? — Það er auðvitað rétt, að þetta dæmi varpar skörpu ljósi á málið. Ég þarf auðvitað ekki að talka það fram, að ég tel þessa vegarlagningu hin mestu náttúruspjöll og skal ekki endur taka þau náttúruverndar- rok, sem við höfum bor-1 ið fram. Þau eru alkunn. Og þessi lögfræðilegi úrskurður breytir að sjálfsögðu ekki nokkr- am sköpuðum hlut í því efni. Náttúnuverndarsjónarmiðið og. ilit okkar sem ráðgjafa er að engu haft. Þecta mál er aðeins glöggt dæmi um annmarka þeirra laga- bálka, sem hér er unnið eftir. Náttúruverndarlögin voru sett 1956, og þau eru fyrstu allsnerj- «r náttúruvemdarlög hér á landi. Það er eðlilegt, að reynsla síð tsta áratugs leiði í ljós, að ýms- am ájkvæðum þurfi að brevta, bæði vegna þess, sem reynstan tcennir, og ekki síður vegna þess '18 ný viðhorf koma til, ný sæki og nýjar hættur á náttúruspjöll- >.m. Ég vM til dæmis nefna eitt atr- ði, sem reynslan hefur kennt, að íatur má fara. Lögin gera ráð ?jTÍr náttúruverndarnefndum í óllum sýslum og kaupstöðum landsins. Þessar héraðsnefndir eiga að fý^WpiJ'6f^5«Jn»éftaa' á hættu á nátturuspjöllum og nauðsyn verndar. En flestar þess ar nefndir hafa lítið gert, og Náttúruverndarráði því verið lít- ið hald í þeim. Þó eru auðvitað heiðarlegar undantekningar frá þessu. í lögunum er áikveðið, að formenn slikra nefnda skuli vera sýslumenn og bæjarfógetar á hverjum stað. En nú er hvort tveggja, að undir hæl er lagt, hvort þeir hafa nokkurn áhuga á náttúruvernd, þó að svo geti verið, og eins hitt, að þeir geta stundum, vegna stöðu sinnar orð ið gagnaðilar. Þessu þyrfti að breyta og búa svo um, að ör- uggt sé, að í þessar nefndir velj- ist menn með áhuga á náttúru- vernd. — En hvernig á að afstýra árekstrum milli aðila til dæmis milli náttúruverndarráðs og skipu lagsaðila, oig koma í veg fyrir, að úr verði skorið með svipuð- um hætti og nú? — Til iþess þarf auðvitað skýr- ari lagaákivæði og betri sámvihnu í þessu samibandi er vert að geta þess, að Evrópuráðið hefur það beinliinis í stefnuskrá sinni, að koma ákvæðum um það inn í skipuLagslög aðildarríkja sinna, að eðlilegt tillit sé tekið til nótt- úruverndaraðila og náttúruvernd arsjónarmiða. Hér vantar sliika samræmingu, og er brýn þörf á henni, líklega bæði með breyt- ingu á náttúruverndarlögunum, og skipulagslögunum. Þessi lög og vafalaust fleiri bálka þarf að Eyþór Einarsson, mag. scient. - segir íyþór Einarsson nátt- úrufræSingur í viStali við Tímann um ísL náttúruvernd búa þannig úr garði, og sam- ræma þau svo, að um samvinnu þessara aðila sé að ræða, og þar sé greið leið til eðlilegm úrslita og skynsamlegrar niðurstöðu. Ég vona, að úr rætist með þessum hætti. En um náttúmverndarmál al- mennt og árangur í þeim er það að segja, að ég held að þar verði almenningsálitið þyngst á metum Ef það leggst á sveif náttúru- verndar, er sigur vís, og ég ber mikið tmust til þess. Mér virðist það sífellt fara batnandi og með fræðsLu, áróðri og kynnum mun fólk skilja æ betur hina ríku þörf og miklu ábyrgð, sem á því hvílir og mynda þá varðstöðu, sem ein dugir til náttúruverndar. — En svo við víkjun enn að Mývatni. Stafar ekki náttúrunni þar hætta af fleiru en veginum? — Jú, áreiðanlega, og sú hætta vex að sjálfsögðu með fjölgandi fóLki og umsvifum þar. En jafn- framt ætti þessi hætta að verða mönnurn ljósari og því að mynd- ast betri skilyrði til raunhæfrar náttúruverndar og aðgerða, sem að haldi koma. Vatninu stafar mest hætta af mengun lífrænna efna frá mannabyggð, og því er t.d. brýnt að búa svo um, að frá- rennsli frá þéttbýli þar komist ekki í vatnið, og ég held, að full- ur skilningur sé á þvi hjá þeim aðilum, sem standa að bygging- um í tengsium við kísilverksmiðj una. Ég held t.d. að hin óskipu- lega byggð, sem komin var í Reykjahlíðarhverfinu, fari miklu verr í landsLaginu þar en nýja verksmiðjuiþorpið. Þá hafa stór- auknar mannaferðir við vatnið og um það mikla hættu i för með sér, ekki sízt mikil vélbáta- umferð, og hætta á olíumengun er ætíð yfirvofandi, sé fyllstu var úðar ekki gætt. Annars má geta þess, að í mörgium löndum eru að koma eða komnar strangar reglur um byggð og umgengni á vatnsbökk- um og sjávarströndum. Vel má vera, að slíkar regLur fari að verða nauðsynlegar hér. —En eru ástæður til þess að gera Mývatnssveit að þjóðgarði eða friðlýsa hana með einhverj- um hætti? — Ég held, að það sé ekki hægt að gera han.a að aigerum þjóðgarði eftir þeim skilningi, sem lagður er 1 það heiti. Hins vegar tel ég að stefna eigi að þvi að koma þar á friðun og vernd, sem samræmzt geti byggð- inni þar, og verði sú vernd ein- hvers konar millistig milli þjóð- garðs og alveg ófriðaðs svæðis. Ég tel til dæmis fráleitt að leggja nýjan fullkominn veg á sama vegarstæði og nú sunnan og ausí- an vatnsins. AðaLLeiðina til Aust- i urlands þarf að tengja norðan vatnsins eða fram hjá því með eimhverjum hætti. Gamli vegur- inn er góður eins og er fyrir fólk, sem vill aka hægt meðtfram vatninu og njóta þess, sem þar er að sjá og skoða. En þar að auki þarf að leggja og merkja stíga um ýmsa staði við vatnið og gera þannig tvennt í einiu að beina ferðafólki á hina fegurstu staði og hlífa náttúrunni við á- gangi. Einnig þarf að sjá um, að ýmsar sérkennilegar nóttúru- myndanir séu ©kki skemmdar. Ef til vill hæfði bezt að setja upp í Mývatnssveit náttúrufræði- stöð bæði tU rannsókna og þjólfunar stúdenta, og gætu starfsmenn slikrar stöðvar verið náttúruverndarverðir Mývatns- sveitar. En það kemur auðvitað ekki til móla að gera neitt þessu líkt með utanaðkomandi valdlboði, nema allt um þrjóti, heldur á að koma viðhlítandi náttúruvernd í Mývatnssveit á, í samráði við Mývetniniga, og ég held, að þeir muni fúsir til góðrar samvinnu. Augljóst er, að Mývatnssveit þarf sérstaikar reiglur um byggð, rækt- un, efnistöku, vegagerð, frá- rennsld og fledra, þar sem fullt tillit er tekið til náttúruverndar- sjónarmiðs og sénstöðu sveitar- innar. Þetta ætti að vera hægt, án þess að þrengja kosti sveit- arbúa um of. Þessar reglur verða þeir líka að setja sér sjálfir og ráða þeim í samvinnu við nátt- úruverndaraðila. — En hvað er að segja um sjóimn við strönd Landsins og fjömmar? Þarf náttúrwverndin ekki að láta þar að sér kveða? — Jú, óneitanlega. Satt að segja virðist gUda hér á landi það álit, að fleygja megi öUu' í sjóinn. Við erum smátt og smátt að 1-æra að umgangast landið og fleygjum æ minna rusli á viða- vangi en jafnvel bæir og þorp víða um land fleygja öllu sorpi í sjó eða fyrir björg. Fjarain ber þessu ljótt vitni. Með öðrum þjóð um er víða bannað að fleygja sorpi í sjó. Við verðum að bæta ráð okkar stórlega í þessum efn- um. — Þið hafið nýlega stigið nýtt skref í náttúruvernd hér á landi — fríðlýst allmargar plöntur. — Já, þetta hefur verið tU um- ræðu um sinn, og sumir jafnvel verið í ofurlitlum vafa um, hivort það yrði tU gagns eða ógagns, jafnvel haldið fram, að slík frið- lýsing og auglýsing á fágæti þess- ara jurta gæti orðið til þess að safnendur seildust fremur eftir þeim. En ég tel að við verðum að tek,a þá áhættu og höfða til ábyrgðar manna í þessum efnum. Ýmislegt i náttúrunni hefur ver ið friðlýst um árabil, svo sem smáfuglar allir og margar aðrar fuglategundir. Frá okkar sjónar- miðd er einnig nauðsynlegt að friðlýsa ýmsar þlöntur. Flóra landsins er ekki of fjöiskrúSug, og hér eru ailm.'irgar mjög sjald- gæfar p’öntur, og mikili FarrUiald á bls. 17

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.