Tíminn - 18.10.1967, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 18. október 1967.
Bréf frá Harrisburg
Ef ísland hefði
verið selt 1870?
Maður, að nafoá Wlilllianl
Henry Seward, var utanríkis-
ráðiherra í stjórnum þeirra
Albrahams Linootns og And-
rew Johnsons á árunum 1860—
1869. Seward þessi var mairigra
hluta vegna merkur maður, en
bezt er munað eftir honum
vegma trumkvæðis hans í kaup-
um Bandaríkjanna á Alaska.
Kaupin íóru fraim árið 1867
og voru Bússum borgaðir
$ 7.200.000 fytrir skagann. Eru
þeir líklega oft búnir að naga
sig í handabökin vegna þess
arar óðagotssölu. Á þeim tím-
um horfiði þetta náttúruiega
öðru vísi við en nú, og jafnvel
margir Ameríkanar voru á
móti kaupunum. KöUuðu þeir
þau „Vitieysuna bans Sew-
ards‘ og kaupsamningurinm
náði naumu samþykki í Banda-
ríkjaþingi, og þá ekki fyrr en
á miðju ári 1868.
Ég hefi einhvers staðar les-
ið um það, að Seward hafi, í
stjórnartíö sinni, lagt til, að
Bandaríkin keyptu bæði Græn
land og ísland af Dönum. Það
væri gaman að velta því fyrir
sór, hver heifði orðið íslandssag-
an, ef ísland hefði verdð selt
Bamdaníkjamönnum um 18T70.
í»ið segið nú kannske sem svo,
að Daniir hefðu aldred gengið
svo langt að selja okkur með
húð og hári, eftir allt, sem á
undan var gengið. Þessu má
svara á þá lund að í stór-
pólitík og milliríkjaskiptum
getur aMt gerzt. Damdr seldu
jú Vdrgimíu-eyjar til Banda-
níkjanna árd'ð 1917, og fenigu
fiyrir einar 25 mffljónir doll-
ara.
Þegar Alaska var seit, vor-u
íbúarnir ekki nema um 30.000
og þeir flestir eskimóar. Nú
eru fbúarnir heldiur fleiri en á
fslandi, eða rúmlega 200.000 og
flestir hvítir. Um 1870 voru
íslendingar um 70.000 að tölu.
Þegar Danir seldu Vinginíu-eyj-
ar, voru íbúar þeirra 32.000.
Ef ísland hefði venið sedt
1870, myrndi staða landsims nú
vera eitthvað af þessu þnemnu:
a) Sjáifstæðisharáttunni hefði
verið haldið áfram og við vær-
um nú sjálfstætt ríki. Ástand-
ið hefði samt verið mdkið
breytt frá því, sem nú er.
Sjálfstæði hefði varla unnizt
fyrr, en raun varð á fná Döm-
um, og á rúmlega 70 ána yfir-
ráðatíma Ameríkana, hefðum
við orðið fyrir lanigvanandd á-
hnifum fná þeim. b) Við værum
hjálenda með takmarkaða
sjáiffstjóm eins og Virgimáu-
eyjar eða Puerto Rico. c) ís-
land væri sjálfstætt fylki inn-
an Bandaríkjanna, eins og
Alaska eða Hawadi urðu.
Ef dæma má eftir því, hvað
íbúar Alaska og Hawaii kusu,
þá getum við svona _ rétt til
gamans ályktað, að íslending-
ar hefðu kosið fylkisrétt inn-
an Bandarríkjanna íram yffir
algert sjálfstæði. Hér bið ég
íslendinga með óvenju sterkar
sjiáMstœðishvatir að hailda sér í
stóLbríkurnar, og Leyfa mér k
að halda áfram með ímynduin-
arþráðinn.
Hivað hefði orðið um þjóð-
erni íslendinga og tungu? í-
búar Puerto Rioo hafa haddið
þjóðareinkennum sínum, sdð-
an Landið komst undir yfirráð
Bandaríkjanna 1898. Öll
kenns'la í skólum landsins fer
fram á spænsku, en enska er
kennd sem tungumál númer
tvö. Puertoríkanar hafa meira
að segja samíLagazt illa, jafn-
vel þegar þeir hafa fLutzt til
meginlandsms, en það hafa
þeir gert í stórhópum. Lög-
reglumenn, sem gæta laga og
réttar I hverfum Puertoríkana
í New York verða a@ kunma
spænsku!
íslendingar vænu þanniig
enn þá íslendingar og myndu
tala Menzku. En hvað með
imnflutning á meginlands-
Amerdikiönum og lútflutning á
Ísílendingum? Það er viðbúið,
að bandarískir emibættis-
menn og kaupmenn hefðu
ílengzt á Islandi líkt og dansk-
Lr kollegar þeirra gerðu. Hinn-
miikli mannfjöildi, sem hópað-
ist til Alaska á sdnum tíma,
kom þangað aðaillega í guil-
leit. Ég held, að ekkert þaö,
hafi gerzt á ísLaindi síðan 1870
sem hænt hefði getað mikið af
útlendingum til landsins ís-
lendingar hefðu ef til vffl fluitzt
í stærri stíl til Bandaríkj-
anna en þeir gerðu, ef þedr
hefðu hafft þar ful borgararétt
indi. íbúafjöldi landsins og
samsetning hans væri líiklega
ekki mjög mikið breytt frá
því sem nú er.
En það hefðu orðið aðrar breyt
ingar sumar til batnaðar aðrar
ekki. Bandarísku fjármagnd
hefði verið dælt inn í landið.
Eiskiðnaðurinn væri nú í hönd
um bandarí-skra stórfyrirtækja.
Annar iðnaður væri meiri en
nú. Toliamúrar væru engir
mffli landanna, og grænd, góði
dollarinn værí í hvers manns
vasa. íslenzkur fiskur væri í
betri samkeppnisaðstöðu en
nú er, og bandarískar vörur
væru miklu ódýrari í íslandi,
en þær eru í dag. Amerískir
bíiar myndu kosta þriðjung ai
þvff, sem nú er, heimilistæki
lækkuðu um helming, og aðr-
ar vörur eftir því.
Værum við hjálenda, myndu
laun lægri en hér tíðkast á
meginlandinu, ef dæma má
af Puerto Rico. Væri landið
aftur ý. móti fyiki, myndu
glda ' lög um Lágmarkslaun,
sem nú eru um kr. 50.00 á
tffmuann. Skattar væru lægri en
nú er á íslandi, enda þyrftum
við ekki að halda úti utanríkis
þjónustu og þesis háttar. Al-
miannatryggingar, bamsmeð-
lög, sjúkrasamlag og fleird
lýðbætur væru mun minmi, en
nú tíðkast á okkar kæra iandi.
Ríki og kirkja væru aðskilin,
eins og als staðar hér'. Auð-
vitað myndu Landsbúar flcstir
enn vera lúthemskir, en lítffl
vafi er á því, að fleiri trúar-
flókkar myndu eiga fytlgi að
fagna.
Ef við værum fylki í Banda-
rífcjunum, myndu um 500 ung
ir landar berjast í Víetnam,
og einin fsffendingur myndi
falla á mámuði og 4—5 særast,
ef dæma má af mamnfailstöi-
unum þetta veifið. Ég veit, að
þið gætuð bætt miklu við
þennan ófullkomna saman-
burð minn, og í þvi samlbandi
bið ég ykkur ekki gleyma einu
mikdlvægu atriði: Þið mynduð
fá að horfa á Keflaivikursjón-
varpið!
Þórir S. Gröndal.
HESTAR OG MENN
Um 1830 skrifaði franska
skáildið Eugéne Sue ævisögu
hests þess, er hamn vissi hafa
ratað í fjölbreyttust ævintýri.
Þó að höfundurinn hafi að
einhverju leyti hlýðnazt í
myndunarafli sínu, þá er víst,
að hann hefir stuðzt við aiiar
þær sanmsötgulegar heimildir,
sem kostur var á, og hvergi
brotið í bága við þær. Er sag-
an þvi sönn í aðalatriðum. Fer
hér á eftir úrdráttur úr henni.
Þar er þá fyrst að t’aka,
að kvekari nokkur frá Eng-
landi var staddur í París. Átti
hann eina dóttur barna, og
edgnaðist hún son um þessar
mumdir. Var@ hann svo giað-
ur, er hann vissi, að bamið
var sonur, en ekki dóttir, að
hann afréð að sýna þafcldæti
sitt við forsjónina, með því
að vinna eitthvert kærleiks-
verk þann sama dag. Þetta
var í janúarmánuði 1734. Var
veður kalt og frjósaindd. Seint
um kvöldið var hamn á gamgi
um borgina, og kom þá þar
að, er mammþyrping hafði safn
azt saman um vagnhest, er lá
failinn ,á götunni, fyrir þungu
viöarhlassi, og gat ekki staðið
upp vegna hálku á götunni og
þreytu. Hesturimn var mjög
magur og aðþrengdur, en eigi
að siður lamdi ökumaðurinn
hann, tl að kmýja hann til
ítrustu tilraunar að standa upp
Englendingurinn taidd, að
þarna væri komið tækifærið
til að vimna kærleiksverkið,
og baiuð ökumattninum 15
Louisdora (guilpeninga) fyrir
hestinn, vagninn og hlassið.
Ökumaiðurinn gekk að tilboð-
inu, og var hesturinn þegar
leystur frá vagninum og á-
þjánimni. Að kaupunum af-
stöðnum sagði ökumaðurinn
kvekaramum, að hesturimn
væri einstakur að Mækjum og
að hamn hefði ekki getað haid-
ið honum í skefjum, nema
með þvff að láta harnn standa
fyrir vagnimum nótt og dag,
en til væri maður, sem gæti
stjónna® honum. Það vœri
Mlári, og hefði það tvenmt sér
tl ágætis, að vera heynnar-
Laus og eiga kött, sem hann
skldi aldrei við sig. Þessi
maður héldi sig altaf svo
nærri hestinum, að hann vissi,
hvað honum liði. Hestinn
kvaðst hann hafa keypt fyrir
láitið verð af ökumamni kon-
ungs, en hamm hefði þegið
hestinn a@ gjöf úr hesthúsi
bonungs.
Þegar Englendingurinn
hafði femgið að vita þessi skii
á hestinum, vldi hanm endi-
Lega fá að vita meira. Hann
gat svo gnafið það upp, að
hesturinin hét Sehan og var
ednn af 8 graðhestum, sem
höfðinginn af Tunis hafði sent
Lúðvíki XV. árið 1731, í tl-
efni af því, að verzlunarsamn-
ingur milli ‘ríkjanma var und-
irsbrifaður. Heyrnanlausi Mlár-
inn með köttinm hafði fylgt
hestunum, því að hann hafði
áður svarið þess dýran eið,
að fylgja Sehan, hvert sem
hann færi og vita ætíð, hvern
ig honum Uði, hvort sem hlut-
skipti hans yrði upphefð eða
niðurlæging.
Að sönmu vakti göffgi og
fegurð Arabahesta almikla at-
hygli á FrakMandi, en um
þessar muindir voru Frakkar
vanir Norman<Jj-bestunum,
bæði i hemaði og veiðiferð-
um, en þeir voru miMu stœrri
en Arabahestar, svo að þessir
göfugu gestir hlutu allt ann-
að en fulla viðurkenning sem
reiðhestar í Frakkiandi. Hilut-
skipti Sehans varð að draga
lutningsvagn mffli Parisar og
Versala, en hann feldi sig
ekki við þá atvimnu og gerð-
ist svo óstýrlátur, að ákveð-
ið var að seílja hann, en er
emginm fékkst kaupendinn, var
hanin loks gefinn einum öku-
mannanna, en hamn seldi við-
arkaupmanninum, sem kvek-
arinn hitti. Englendingnum
þóttu þessi ævintýri hestsins
svo einkennileg, að hann tók
hann með sér til Englamds,
ásamt Máranum, sem hét
Agiba, og kettinum, sem fylgdi
honum, og nú fékk Márinn
að hirða Sehan og hlynma að
honum eftir vild.
Kvekarinn átti stórbýli
skammt frá Lumdúmum, og
þar náði Sehan sér fljótt við
aiðhlynndngiu Márans, ep þessi
eyðimerkursonur vldi ekki
temjast, heldur en fyrr, og
ekM p.ðra nærri sér en Agba
og köttinn, og varð því hænd-
ari að þeim, sem lengur á leið.
Enginn gat riðið honum nema
Márinn, og bæri svo við, að
aðrir voguðu sér á bak á Se-
han, varð það ætíð að slysi
Kvekarinn uppgafst því á þess
um félögum og seldi hestinn
gestgjafa nokkrum i Gylleni
við Charing Cross. Márinn
,fékk ekM að fylgja Sehán, þvff
' að kaupandinn kenndi það
göldnim hans, hvernig hestur-
inrn væri, og fyrirbauð Agba
algeriega að koma nokkru
sinni í húsið tl Sehan. í ör-
væntinigu sinni reyndi Márinn
að svfkjast að næturlagi í hús-
ið tl Sehans, en var staðinm
a@ tilrauninini og honum varp-
að í fangeisi. Komst þá saga
hestsins. Márans ag kattarins
á hvers manns varir og barst
þvff bráðlega tl eyrna jarlsins
af Godolphín. Sá hann aumur
á bessum þremur vinum,
keypti hestinn, en leysti Már-
ann úr varðhaidi, og sendi þá
svo alla heim til sín, til Gog-
magog-halar, óvitandi þess,
hvaða gersemar þetta voru,
sem ekM mátti aðsklja.
Á hrossabúi jarlsins var um
þessar mundir ágætur grað-
hestur. sem hét Hobgoblin.
Komu svo góð hross út af
honum, að fáar hryssur þóttu
honum fulkosta, og því keypti
jarlinn mjög nafnkennda
hryssu, er Raxana hét, fyrir
600 gimeur (12000 gulkrónur)
sem áður var óheyrt verð, tí
þess að fá afburðahross und-
an hennd og Hobgoblin. Rax-
ama vldi ékki þýðast Hobgob-
In, en svaraði ætíð, ef hún
heyrði Sehan hneggja. Einn
dag, er Raxana og Hobgoblin
voru ein í réttinni. fyrir fram-
an hesthúsim og samdi ekM,
sá Márimm sér færi, er eng-
inn maður annar var við, Oig
opnaði fyrir Sehan. Réðst
hann þegar að Hobgobiin og
sló nann um kol, ag stteri
sér svo að Raxönu, en haiin
Framhaltí ð 15 siSu