Alþýðublaðið - 11.08.1988, Blaðsíða 8

MMBUBLOIB
Fimmtudagur 11. ágúst 1988
Skipaútgerð ríkisins undir smásjána
STUÐNINGUR RÍKISINS BREYTIST
í SAMRÆMI VIÐ FLUTNINGATÆKNI
— segir m.a. i bráðabirgðaskýrslu Byggðastofnunar um ríkisstyrkta
strandflutninga.
Skipaútgerð ríkisins er i
mikium vanda stödd. Rekstr-
artap fyrirtækisins á árunum
1981—1987 nam 259 milljón-
um króna á sama tíma og
fjárlög gerðu ráð fyrir 120
milljón króna hagnaði. Heild-
arskuldir Skipaútgerðarinnar
eru nú 630 milljónir, sem er
tæpum 113 milljónum króna
umfram eignir.
Matthías Á. Mathiesen
samgönguráðherra hefur
falið ráðgjafarfyrirtækinu
Stuðli að framkvæma athug-
un á rekstri Skipaútgerðar
ríkisins með það fyrir augum
að kanna hvort og að hve
miklu leyti sé unnt að draga
úr tilkostnaði ríkissjóðs
vegna rekstrar fyrirtækisins,
miðað við mismunandi
rekstrarforsendur.
Athugun Stuðuls er hluti af
heildarúttekt á skipulagi og
rekstri strandsiglinga sem nú
stendur yfir í samgönguráðu-
neytinu. í sama skyni hefur
Byggðastofnun verið að
vinna að könnun á flutning-
um um landið, samkvæmt
beiðni samgönguráðuneytis-
ins.
AD JAFNA STÖDU
BYGGÐARLAGA
í bréfi til Byggðastofnunar
frá ráðuneytinu er m.a. farið
fram á að kannað verði flutn-
ingsmagn til einstakra lands-
hluta og flutningarnir sundur-
greindir eftir tegundum flutn-
ingatækja og tegund flutn-
ings. Þá er farið fram á að
könnuð verði þörfin fyrir
þjónustu Skipaútgerðarinnar
og annarra strandsiglinga
sem njóta ríkisstyrkja, og
metið hvaða staðir á landinu
Skipaútgerð ríkisins
rekur þrjú skip sem
sigla reglulega til 36
hafna á landinu.
Esjan er eitt þessara
skipa og hér sést
hún á siglingu um
Eyjafjörðinn.
komist ekki af án sjóflutn-
inga, en ekki sé líklegt að
veröi sinnt án ríkisstyrkja eöa
annarrar opinberrar aðstoðar.
Þar er fyrst og fremst átt við
staði á Vestfjörðum og á
Norður- og Austurlandi.
Byggðastofnun var einnig
falið að spá um þróun þess-
ara flutninga í náinni framtíð
og meta áhrif bættra land-
samgangna þar á.
Byggðastofnun hefur sent
frá sér bráðabirgðaskýrslu
um málið og þar segir meðal
annars, að framkvæmdir und-
anfarinna ára til að bæta
vegakerfi landsins hafi orðið
til þess að landið hafi
skroppið saman. Síðan segir
orðrétt:
„Svo mikið átak sem nú
stendur yfir i varanlegri vega-
gerð hlýtur að bæta rekstrar-
skilyrði landflutninga miðað
við sjóflutninga. Með því að
hið opinbera styrkir hluta sjó-
flutningaen skattleggur
landflutninga er ekki óeðli-
legt að náið sé fylgst með
því hvort framlög hins opin-
bera jafna aðstöðu byggðar-
laga á hagkvæman og áhrifa-
ríkan hátt. Forsenda þess að
ríkið rekur strandflutninga-
fyrirtæki og styrkir önnur er
sú að jafna aðstöðu byggðar-
laga sem annars fengju ekki
aðflutninga nema meó afar-
kjörum. Ef einhverjar þær
breytingar verða á flutninga-
tækni og öðrum samgöngum
að þær breyti þessari að-
stöðu er mjög mikilvægt að
stuðningur ríkisvaldsins
breytist til samræmis."
HVAÐ EF...?
í þeim kafla skýrslunnar
sem fjallar um flutningakerfi
landsins kemur fram að það
eru einkum þrír aðilar sem
stunda vöruflutninga á sjó
hér á landi, Skipaútgerð ríkis-
ins, Eimskipafélag íslands og
Skipadeild sambandsins. Á
nokkrum stöðum eru reknir
sjóflutningar þar sem öðru
verður ekki viö komið, eins
og til Vestmannaeyja og Hrís-
eyjar, og þangað er siglt á
Herjólfi og Hríseyjarferjunni.
Vöruflutningar á landi eru
stundaðir af á fimmta tug
fyrirtækja á þeim stöðum
sem könnunin náði til. Lang-
flest fyrirtækjanna eru rekin
á þéttbýlisstöðum lands-
byggðarinnar og í flestum til-
vikum er um sjálfstæðan
rekstur að ræða. Kaupfélögin
úti um landið reka þó einnig
eigin landflutningafyrirtæki.
Um flutningsþörfina segir
bráðabirgðaskýrsla Byggða-
stofnunar að hún mótist
annars vegar af þörfum at-
vinnulífsins á hverjum stað
og hins vegar af þörfum íbú-
anna sjálfra.
„Hið opinbera hefur á und-
anförnum áratugum talið sér
skylt að reka strandflutninga-
þjónustu. Ástæður til þess
eru að nauðsynlegt er talið
að tryggja hverjum þéttbýlis-
stað nauðsynlegar rekstrar-
vörur og almennar neyslu-
vörur. Á þeim tíma hafa átt
sér stað ýmsar breytingar á
því umhverfi sem þjónustan
er rekin í. Landsamgöngur
hafa batnað verulega, enda
þótt enn sé alllangt í land
með að gera vegakerfið full-
komið. Strandsiglingar á
vegum einkaaðila hafa aukist
enda þótt það flutningafram-
boð frá höfuöborgarsvæðinu
til þéttbýlisstaða landsbyggð-
arinnar sem þannig hefur
orðiö til sé ef til vill ekki full-
nýtt. Við umfjöllun um hlut
einkaaðila í samgönguþjón-
ustu við landsbyggöina verð-
ur að taka tillit til þess að
hann hefur þróast til hliðar
við þjónustu hins opinbera
ög því er ekki hægt að segja
fyrir um hvernig þjónustan
mundi verða ef ríkisrekstur-
inn væri ekki,“ segir í skýrsl-
unni.
HORN í SÍÐU
Helstu niöurstöður
könnunarinnar eru eftirfar-
andi:
1. Flutningar þeir sem fram
fara með ströndum lands-
ins eru mest til og frá
höfuðborgarsvæðinu, og
þaðan kemur langmestur
hluti þeirrar vöru sem flutt
er út um landið, jafnvel
þótt hún sé erlend. Út-
flutningsvörum þjóðarinn-
ar er einnig að miklu leyti
umskipað á höfuðborgar-
svæðinu.
2. Flutningar á landi eru að
taka við af sjóflutningum
innanlands og fer sá hluti
landsins stækkandi sem
það gildir um. Það á við
um þjónustu frá höfuð-
borgarsvæðinu við Suður-
land og vestur á Snæfells-
nes og hluta Norðurlands
vestra. Bætt vegakerfi og
notkun frystigáma á þar
stóran hlut aö máli. Hraði
i flutningum og tíðni ferða
skipta æ meira máli og
eftir því sem atvinnustarf-
semi í landinu verður fjöl-
breyttari verður þörfin fyrir
flutninga margþættari.
3. Þrátt fyrir umbætur á
vegakerfinu eru margir
þéttbýlisstaðir það langt
frá höfuðborgarsvæðinu
að flutningar til og frá
þeim verða að mestu sjó-
leiðis. Þetta eru staðir á
Vestfjarðakjálka, Norð-
austurlandi og á öllum
Austfjörðum. Flutninga-
magn til þessara staða er
líka það mikið að það rétt-
lætir sjóflutninga. Almenn
verslunarvara verður þó í
vaxandi mæli flutt land-
leiðina.
4. Þeirri sþurningu verður
ekki auðsvarað hvort
nauðsynlegt sé að styrkja
þá flutninga sem þessir
staðir þarfnast af al-
mannafé. Ekki er hægt að
segja til um hvernig þjón-
ustan við þessi byggðar-
lög væri ef Skipaútgerðar-
innar nyti ekki við, þar
sem samgöngur við þau
hafa þróast samhliða
þjónustu Skipaútgerðar-
innar.
5. Könnunin leiðir í Ijós að
flutningafyrirtækin hafa
horn í síðu ríkisstyrkjanna
og kvarta margir yfir því
að skipafélögin, og þá
einkum Skipaútgerð ríkis-
ins, stundi undirboð á
flutningum til Reykjavíkur
í skjóli ríkisstyrkja. í því
samhengi er þungaskattur
á bílum oft nefndur.
Lokaskýrsla Byggðastofn-
unar er væntanleg með
haustinu og þá ætti sam-
gönguráðuneytið að geta lagt
raunhæft mat á framtíð
þeirra strandflutninga sem
styrktir eru af ríkissjóði og
hvort unnt sé að sinna þeim
með ódýrari hætti en verið
hefur, og draga þar með úr
framlögum ríkissjóðs. Það er
jú allra hagur. ,