Alþýðublaðið - 14.02.1989, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 14. febrúar 1989
3
FRÉTTASKÝRING
Rafmagnsleysið
DYRKEYPT SELTA
Tengistöðin að Geithálsi bilaði og allt landið
varð rafmagnslaust. Höfuðborgarsvæðið i
fimm tíma. Var möguleiki að beita slökkvibíl
á seltuna á Geithálsi?
EFTIR KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
Rafmagn fór af öllu
landinu á sunnudag.
Ástæðan er fyrst og fremst
talin selta sem settist á ein-
angrun og postulín í tengi-
stöðvum í gríðarlega miklu
vestanroki sem bar salt ut-
an af hafi og langt inn á
land. Rafveitumenn hafa
barist við þetta vandamál á
annan sólarhring, sleitu-
laust, margir hverjir og
segja að þetta sé eitt það
versta sem þeir geta lent í.
Menn um allt land hafa
verið önnum kafnir við að
hreinsa einangrun og
postulín með þvottatusk-
um og spritti og gengið
mjög þokkalega. Ástandið
var verst á Vestfjörðum,
Vesturlandi og síðan á höf-
uðborgarsvæðinu, en þar
fór rafmagn af í allt að
fimm stundir þar sem verst
lét. Á Hólmavík töldu
heimamenn að rafmagn
hefði farið af og komið á
yfir 50 sinnum á einum
degi, sunnudag.
Vestanvert landið
varð verst úti
Vandræðin byrjuðu á
Vesturlandi, einkum í
Borgarfirði, enda seltan
mest á þeim slóðum og
menn í Stykkishólmi sögðu
í samtali við Alþýðublaðið
í dag að ekki sæist þar út úr
húsum fyrir seltu á rúðun-
um. Um fimm-leytið fór
rafmagn af öllu höfuð-
borgarsvæðinu þegar
tengistöðin á Geithálsi
þoldi ekki seltuna sem þar
hafði sest. Við álagið sem
verður þegar Geitháls dett-
ur út fer rafmagn af öllu
landinu þar sem stöðin
miðlar rafmagni norður
um til Vestfjárða og austur
um sömuleiðis. Að sögn
Erlings Garðars Jóhanns-
sonar, rafveitustjóra á
Austurlandi gekk tiltölu-
lega hratt fyrir sig hjá þeim
að koma byggðalínu í sam-
band í gegnum Hornafjörð
og norður eftir þannig að
ástandið varð aldrei lang-
varandi á Austur- og Norð-
urlandi. Ingólfur Árnason
hjá Rafmagnsveitum Rík-
isins á Akureyri sagði að á
Norðurlandi eystra hefðu
ekki orðið verulegar trufl-
anir, aðeins rafmagnslaust
í u.þ.b. eina klukkustund
en að vísu hefðu minni-
háttar truflanir verið að-
faranótt sunnudagsins og
einnig á sunnudaginn. A
Norðurlandi-vestra voru
hinsvegar meiri erfiðleikar
og þar voru allar línur í
Vestur-Húnavatnssýslu
meira og minna straum-
lausar á sunnudag og raf-
magnsleysi teygði reyndar
anga sína um allt svæðið,
þó mismikið og því minna
sem austar dró. Asgeir Þór
Ólafsson, rafveitustjóri á
Vesturlandi sagði að seltu-
vandamálið væri viðvar-
andi, það versta sem gerst
gæti væri að blotaði eins
og málum væri komið.
Menn óskuðu þess að
kólnaði því þá fengi mann-
skapurinn þá hvíld sem
hann þyrfti áað halda. Síð-
an vonuðust menn eftir
góðri rigningu þannig að
saltið færi af einangrun-
inni og ekki væri hætta á
rafmagnsleysi að nýju.
Ekki varð nema ein bilun á
Vesturlandi að sögn Ás-
geirs, öll önnur vandræði
voru seltuvandræði.
Óverjandi að byggja
yfir Geitháls
Það olli óneitanlega
straumhvörfum þegar
tengistöðin að Geithálsi sló
út og þar með allt höfuð-
borgarsvæðið, Austur og
Norðurland. Rafveitu-
menn telja aðekki hafi ver-
ið unnt að verja tengistöð-
ina seltunni og því fór sem
fór. Óhemju fé myndi
kosta að byggja utan um
tengistöðina að Geithálsi
þannig að seltuvandamál
væru úr sögunni. Erling
Garðar, rafveitu'stjóri
Austurlands, sagði þó í
samtali við Alþýðublaðið
að best hefði líklegast verið
að ráðast strax á seltuna að
Geithálsi með slökkvibíl,
það hefðu þeir áður gert á
Austfjörðum og það var
gert á Vesturlandi með
góðum árangri. Slökkvibíll
gerir þó ekkert gagn ef svo
kalt er að vatnið frýs eins
og gefur að skilja. Hvort
hægt er að beita honum
ræðst því af aðstæðum á
hverjum stað en hinsvegar
eru kostir hans augljósir
vegna þess krafts sem á
vatninu er og að auki
kemst það í allar skorur og
horn. Ef að möguleiki
hefði verið á slíku má ætla
að rafmagn hefði komist
fyrr á en ella. Að sögn Sig-
urðar Eymundssonar raf-
veitustjóra á Norðurlandi
vestra er þetta seltuvanda-
mál þó mjög erfitt við að
eiga, en á sér stað afar
Erling Garðar Jónasson,
rafveitustjóri Austur-
lands telur að möguleiki
hafi verið að beita
slökkvibil á seltuna á
Geithálsi.
sjaldan og því lítið við því
að gera án þess að leggja út
í umfangsmikinn kostnað.
Og Erling Garðar bætti við
að fólk yrði fyrst og fremst
að sætta sig við að búa hér
á þessu landi- ef farið yrði
út í dýrar varnaraðgerðir
gegn sjávarseltunni þá
myndi það aðeins hækka
raforkuverðið.
FRÉTTIM BAK VID FRÉTTINA
HÆSTIRETTUR VINS
EÐA MANNRÉTTINDA
Framdi Hæstiréttur lögbrot þegar Magnús
Thoroddsen hæstaréttardómari neitaði Þor-
geiri Þorgeirssyni rithöfundi aðflytja mál sitt
fyrir Hæstarétti?
Það vakti mikla athygli
er Magnús Thoroddsen þá-
verandi forseti Hæstaréttar
varð uppvís að hafa fyllt
bílskúrinn hjá sér af ódýru
brennivíni á nýliðnu ári.
Fjölmiðlafólk og annað
fólk fylltist heilagri reiði
yfir því að maðurinn skyldi
voga sér að nota réttindi sín
sem einn af handhöfum
forsetavalds með þessum
hætti. Ekki er ólíklegt að
þessi reiði hafi í sumum til-
fellum verið sprottin af öf-
und, enda fáir sem slá
hendinni á móti ódýru
brennivíni ef út í það er far-
ið. Vínkaup hæstaréttar-
dómarans fóru ekki bara
hátt hérlendis heldur birtu
erlendir fjölmiðlar fréttir
af málinu. Nú er það svo,
að þessi viðskipti varða
vart við Iög og meiddu eng-
an á nokkurn hátt nema þá
þann er varð það á að not-
færa sér heimildir í svolítið
meira mæli en aðrir. Þarna
var ekki um það að ræða
að réttindi væru brotin á
neinum, heldur hitt, að
einn maður notfærði sér
réttindi sín út í ystu æsar og
kannski gott betur. En svo
einkennilega vill tii, að
þegar sami maður kom
fram í embætti hæstarétt-
ardómara og braut jafnvel
lög og réttindi á ákærðum
manni þótti það iítil frétt
og olli engum geðshrær-
ingum hjá þjóðinni.
þorgeir og kerfið
Á dögunum var ég að
gramsa í bókum í Borgar-
bókasafninu og rakst þar á
bók eftir Þorgeir Þorgeirs-
son sem ber titilinn „Að
gefnu tilefni — deilurit".
Þar eru rakin samskipti
Þorgeirs við réttvísina frá
því hann árið 1983 skrifaði
tvær greinar í Moggann
um lögregluofbeldi og allt
þar til hæstiréttur felldi
dóm í málinu sem ákæru-
valdið höfðaði á hendur
Þorgeiri fyrir Moggagrein-
arnar, en dómur Hæsta-
réttar féll í október árið
1987. Þar var dómur Saka-
dóms staðfestur og Þorgeir
dæmdur í 10 þúsund króna
sekt fyrir meiðandi um-
mæli um opinbera starfs-
menn.
Nú er ekki ætlunin að
ræða sakarefnið sjálft, það
er að segja óviðurkvæmi-
leg ummæli um lögregluna
í Reykjavík sem Þorgeir
raunar bendir á aö hafi ver-
ið slitin úr samhengi. En í
bók Þorgeirs var einkum
tvennt sem vakti athygli
mína þótt bókin í heild sé
athygliverð. í fyrsta lagi er
verið að yfirheyra Þorgeir í
Sakadómi án þess að
ákæruvaldið hafi nennu í
sér til að mæta og saka-
dómari tekur þá að sér að
vera ákærandi í leiðinni.
Mér er það með öllu óskilj-
anlegt að sakadómarar láti
setja sig í slíka aðstöðu því
með því eru þeir að gefa
höggstað á sér sem ástæðu-
laust er að ætla að þeir
kæri sig um. Hitt þykir mér
þó engu betra og heldur
verra að Þorgeiri var mein-
að að halda uppi vörnum í
eigin persónu þá málið
kom fyrir Hæstarétt.
Heggursá er____________
hlífa skyldi___________
Er Þorgeirsmáli var
áfrýjað til Hæstaréttar tók
hann þá ákvörðun að flytja
vörn sína sjálfur fyrir hin-
um háa rétti. Telur Þorgeir
sig hafa fullan rétt til þess
samkvæmt lögum um
starfsemi Hæstaréttar auk-
in heldur ákvæða í Mann-
réttindasáttmála Evrópu
sem ísland hefur skrifað
undir. Þáverandi forseti
Hæstaréttar, Magnús
Thoroddsen, neitar að
samþykkja þessa ákvörðun
Þorgeirs og skipar honum
verjanda. Þessu vildi Þor-
geir ekki una og frábað sér
forsjá Hæstaréttar en án
árangurs. Löglærðan verj-
anda skyldi hann hafa og
gekk svo eftir.
Ég hef alltaf álitið að
starfsemi Hæstaréttar fæl-
ist meðal annars í því að sjá
til þess að hinir seku fengju
dóm og fría þá sem rang-
lega eru ákærðir. Dómur-
inn stæði vörð um þau
mannréttindi sem við hefð-
um ákveðið að hér giltu.
Því blöskraði mér að lesa
frásögn Þorgeirs af því er
honum var bannað að
verja mál sitt sjálfur. Vissi
ekki betur en mannrétt-
indabrot ættu að enda þar
sem Hæstiréttur tæki við.
Þarna þótti mér sá höggva
er hlífa skyldi. En þar sem
ég er ekki lögmenntaður
sló ég á þráðinn til nokk-
urra valinkunnra sóma-
manna í stétt hæstaréttar-
lögmanna og spurði hvort
ég hefði rétt til þess að
mæta hjá Hæstarétti og
flytja sjálfur mitt mál ef til
þess kæmi, eða hvort
þeirra stétt hefði einkaleyfi
á slíkum verkum. Þessir
lögspekingar fullvissuðu
mig allir um að ég hefði
fullan rétt á að tala mínu
máli fyrir jafnt Sakadómi
sem Hæstarétti og mér
bæri engin skylda til að
láta lögmenntaðan mann
koma á vettvang. Orðum
sínum til áréttingar slógu
þeir upp í lagabókum og
höfðu yfir mér ýmsar laga-
greinar og sumir flettu
meira að segja upp í Mann-
réttindasáttmála Evrópu
og lásu uppúr honum jafnt
á ensku sem í islenskri þýð-
ingu. Allt bar þetta að
porgeir: Fjölmiðlar
sýndu þvi engan áhuga
að honum var neitað að
halda uppi vörnum i eig-
in persónu.
sama brunni: Þeir sem
vildu verja mál sitt sjálfir
fyrir dómstólum höfðu til
þess fulla heimild. Mér
varð á að spyrja hvort þessi
lög giltu fyrir alla, eða
hvort lágvaxinn, skeggjað-
ur rithöfundur sem byggi í
miðbænum væri undan-
tekning. Lögmenn fullviss-
uðu mig um að allir ættu
að vera jafnir fyrir lögum
og þar væri ekki farið í
manngreinarálit. Ég spurði
þá á móti hvort þeir könn-
uðust við mál Þorgeirs
Þorgeirssonar. Þeir játtu
því allir sem einn og sögðu
að þetta væri bara rugl úr
Hæstarétti. Ef Þorgeir
hefði viljað verja sig sjálf-
ur hefði hann til þess fulla
heimild. í bókurn sínum
fundu þeir ekkert ákvæði
þess efnis að allir íslend-
ingar nema Þorgeir mættu
sjálfir um sín mál fjalla
fyrir dómstólum. Hins veg-
ar væri það skylda að hafa
verjenda í málum sem þess-
um, en því aðeins að við-
komandi neitaði að benda
á verjanda ætti Hæstirétt-
ur að skipa honum slíkan.
En vildi sakborningur
verja sig sjálfur þá væri
það hans mál.
Skamma stund verður
hönd höggi fegin
Eftir þessar upplýsingar
sat ég uppi með þá vitn-
eskju að Hæstiréttur hefði
framið lögbrot, eða alla
vega fyrrverandi forseti
réttarins. Mér er nákvæm-
lega .sama þótt sá maður
hefði leigt sér bílskúra út
um allan bæ til að koma
þar fyrir brennivíni sem
hann hefði keypt á forseta-
verði. En ég get ómögulega
kyngt því að hann hafi
gengist fyrir því í sínu fyrra
starfi að lög væru brotin á
manni. Virðing mín gagn-
vart Hæstarétti hvorki óx
né minnkaði við vínmálið.
En með Þorgeirsmáli hvarf
mér öll virðing fyrir þess-
um rétti. Þorgeir hefur
kært mál sitt fyrir Mann-
réttindadómstól Evrópu
sem hefur aðsetur í Strass-
burg. Sá dómur á eftir að
kveða upp sinn úrskurð.
En mikið skelfing er það
einkennilegt, að lögleg en
siðlaus brennivínskaup
forseta Hæstaréttar skuli
fá svona mikla umfjöllun í
fjöimiðlum meðan ætluð
lögbrot hans í starfi eru
þöguð í hel. Eru réttindi
einstaklingsins ekki einu
sinni nokkurra vodkakassa
virði?
SÆMUNDUR
GUÐVINSSON