Alþýðublaðið - 01.03.1989, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 1. mars 1989
3
FRÉTTASKÝBIHG
Bjórinn kemur í dag
RÍKIÐ ÆTLAR AÐ GRÆÐA MILLJARÐ
EN SMÁAURAR SETTIR í FORVARNARSTARF
Hiö opinbera gengur i raun þvert á eigin áfeng-
isstefnu sem felst i þvi að takmarka aðgang að
áfengi. Hverjar verða daglegar umgengnis-
venjur við bjórinn. Mun þykja eðlilegt að vinn-
andi fólk fái sér sterkan bjór í hádeginu.
EFTIR KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
í dag kemur bjórinn.
Hið opinbera ætlar sér að
græða einn lítinn milljarð á
sölu hans. Veitir á meðan
smá upphæðum til áfengis-
varna. Áfengissölum og
veitingastöðum fjölgar títt.
Sem er óneitanlega þver-
sögn miðað við opinbera
stefnu í áfengismálum ís-
lendinga til þessa. Hún
hefur, eins og öllum ætti að
vera kunnugt, falist í því að
takmarka aðgang að
áfengi. Ekki verður séð að
hið opinbera fylgi sérlega
fast eftir þeirri stefnu. Ef
það er einhver stefna. Eng-
in stefna er auðvitað stefna
líka í sjálfu sér.
Á undangengnum árum
hefur aðgangur að áfengi
mjög verið auðveldaður.
Veitingastöðum, með fullu
eða takmörkuðu vínleyfi,
hefur fjölgað gífurlega. í
raun stríðir þetta gegn
opinberri áfengisstefnu,
þ.e. að takmarka aðgang
að áfengi. Á sama tíma
hefur litlu fé verið varið til
forvarnarstarfs í áfengis-
málum. Ólafur Haukur
Arnason, áfengisvarna-
ráðunautur, sagðist halda
að það væri líklegast á
fimmtu milljón í ár. Hann
sagði að frekar hefði dreg-
ið úr fjárframlögum til
þessa á síðari árum. Að
vísu hefði verið veitt til
áfengisvarna fimmtán
ntilljónum á þessu ári, sér-
staklega^ vegna bjórsins.
„Það dugar hinsvegar
lítið“, sagði Ólafur. Ekkert
af því fé hefur hinsvegar
farið til áfengisvarnarráðs,
upplýsti Ólafur.
„Við fáunt tæpast sinnt
þeim beiðnum sem okkur
berast“, sagði Ólafur, „og
við þurfum ntun meira fé
til að gefa út nægilegt
prentað mál. Það er langt
því frá nóg sé að gert í þess-
um málum. Annars er best
að segja sem minnst um
komu bjórsins senr stend-
ur, best að bíða og sjá.“
Hverjar eiga____________
reglurnar að vera?
Bjór er auðvitað ekki
slæmur í sjálfu sér. En á
komu hans eru og verða
margar hliðar. Þórarinn
Tyrfingsson, læknir og for-
maður SÁÁ: „Við höfum
auðvitað áhyggjur af því að
ekkert korni á móti bjórn-
um, að þegar hann bætist
hér við þá komi hvorki
aukið forvarnarstarf né
upplýsingar.
Okkur í SÁÁ hefur
fundist að vinnustaðir og
fullorðna fólkið hafi orðið
útundan í bjórumræðunni.
Við erum á því að það
gagni litið að segja börnum
og unglingum fyrir verkum
í þessu, þau fara auðvitað
með bjórinn nákvæmlega
eins og fullorðna fólkið
gerir. Af þessum sökum
held ég að það sé tímabært
að konra af stað untræðum
á meðal fullorðins vinn-
andi fólks.
Við höfunt ákveðið hjá
SÁÁ að hafa námskeið í
hverri viku fyrir verkstjóra
og aðra þá sem hafa
mannaforráð á vinnustöð-
um og í framhaldi af því
munum við verða tilbúnir
að koma á vinnustaði.
Megininntakið í þessari
umræðu verður að menn
átti sig á því hvað er eðlilegt
í þessum málum. Hverjar
eru reglurnar, hverjar eiga
þær að vera. Það þarf að
ákveöa áður en rnenn fara
að benda á það sem er
óeðlilegt. Hvenær óeðli-
lega er farið með bjór á
vinnustöðum. Og lika
hvernig liægt er að taka á
þvi þegar það óeðlilega
kenrur fram.
Fá bankamenn bjór
i hádeginu?____________
Menn hafa ekki verið
nógu vakandi og þá á ég
ekki við opinbera aðila. Ég
held að margir afgreiði
kontu bjórsins með því að
segja; Ja, er þetta nokkuð
vandamál, það verður bara
ekki drukkinn bjór á
vinnustaðnunt. En þessu er
hægt að svara nteð mörg-
um spurningum. Hvað
með sjóménn? Mega þeir
fara með bjór út á sín fiski-
skip. Nú eru þeir á frívökt-
unr. Mega þeir þá drekka
bjór. Á það að vera reglan?
Hvað með aila banka-
starfsmenn i miðbænum.
Mega þeir fara út á veit-
ingastað í hádeginu og fá
sér bjór? Hvað á að gera ef
þú kemur að starfsmanni
sem hefur unnið 10 ár hjá
sama fyrirtæki og hann er
með sterkan bjór í hend-
inni. Reka hann á staðn-
unt? Það finnst mér ólík-
legt en það eru ntargar
spurningar al' þessu tagi
sem vakna. Ég held að það
sé Ijóst að neyslan mun
breytast. Bæði hjá þeim
sem eiga í vandræðum nteð
áfengisneyslu og hinum.
Það er vonandi að engar
stökkbreytingar verði í þá
átt að við förum að þjóra
brennivín allan daginn en
neyslan mun breytast. Það
getur varla orðið öðru-
vísi.“
FRÉTTIN BAK VIÐ FBÉTTIHA
A Iþýðusambandið
SAMSTAÐA UM GRUNNKRÖFUR
Innan ASÍ myndast breið samstaða um sam-
flot, 10% kaupmáttaraukningu, lífskjarajöfn-
un, hækkun skattleysismarka, verðstöðvun,
atvinnuöryggi, kaupmáttartryggingu, lækkun
vaxta og ýmis félagsleg réttindi. Helst er tekist
á um lengd komandi samnings — og auðvitað er
eftir að útfæra kröfurnar svo öllum líki.
Launþegahreyfingin
ætlar sér að standa ein-
huga saman í kontandi
kjaraviðræðum. Ekki bara
stóru samböndin innbyrð-
is, heidur þau sín á milli.
Án efa myndar þessi breiða
samstaða verulegan þrýst-
ing á vinnuveitendur og
ríkisvald og ekki við því að
búast að launafólk semji
um óbreytt kjör.
I lok janúar komu
grunnkröfurnar frá Al-
þýðusambandinu og
Verkamannasambandinu.
Hvatt var til breiðrar sam-
stöðu um tryggingu fullrar
atvinnu, lífskjarajöfnunar
og að verðbólgu yrði hald-
ið niðri.
10% kaupmáttar-
aukning
Viku síðar hélt Stein-
grímur Hermannsson
stefnuræðu sína og sagði
við það tækifæri að vegna
2-3% rýrnunar þjóðar-
tekna yrði ekki hægt að
auka kaupmáttinn, en
ríkisstjórnin bauðst til að
liðka fyrir komandi kjara-
viðræðum með lækkun á
verði nauðsynjavara,
auknu atvinnuöryggi,
lækkun fjármagnskostn-
aðar og kjarajöfnun.
Ályktanir fjölmargra
sambanda og félaga innan
ASÍ benda til þess að breið
samstaða ríki um grund-
vallarkröfur. Allir virðast
sammála um að samfylk-
ing gefi undir núverandi
kringumstæðum bestan
árangurinn.
Markmiðið er að ná
kaupmættinum upp eins
og hann varð bestur í kjöl-
far Akureyrarsamning-
anna, eins og hann var apr-
íl-maí í fyrra. Þetta þýðir
að minnsta kosti 10%
aukningu kaupmáttar. Til
samanburðar má nefna að
BSRB telur kaupmátt
sinna umbjóðenda hafa
minnkað um 12% frá því
síðasta sumar. Stjórn og
trúnaðarmannaráð Árvak-
urs á Eskifirði samþykkti
hins vegar að þessu mark-
miði skuli ná með sem
minnstum beinum kaup-
hækkunum, með vísun til
stóraukinna áhrifa Iauna í
lánskjaravísitölunni og er
lagt til að möguleg leið sé
að láta vinnuveitendur
greiða að fullu iðgjald til
lífeyrissjóðanna. Og
Verkalýðsfélag Húsavíkur
lætur nægja að laun undir
70 þúsundum á mánuði nái
þessum kaupmætti að
nýju.
Kjarajöfnun og__________
atvinnuöryggi
Kjarajöfnun eða sérstök
kaupmáttaraukning til
hinna lægst launuðu er ein
meginkrafan. Er þá gjarn-
an miðað við 70 þúsund-
irnar áðurnefndu. í þessu
samhengi er einnig rætt um
hækkun skattleysismarka,
en þá er miðað við 60 þús-
und krónur á mánuði og
telur t.d. Hlíf í Hafnarfirði
og Árvakur að neikvæður
tekjuskattur renni til þeirra
sem eru undir þessum
mörkum. í sambandi við
skatta almennt leggur Fé-
lag byggingariðnaðar-
manna í Árnessýslu til að
horfið verði frá æ aukinni
áherslu á óbeina skatta,
heldur áherslan aukin á
beinu skattana, með
hækkun skattleysismarka
og tveimur eða fleiri skatt-
þrepum.
Nær allar ályktanirnar
að undanförnu koma inn á
minnkandi atvinnuöryggi
með kröfum um að full at-
vinna verði tryggð. Sam-
fara beinni kjaraskerðingu
hefur orðið verulegur sam-
dráttur í tekjum vegna
minnkandi atvinnu og víða
blásir umtalsvert atvinnu-
leysi við, enda nú rætt um
að takmarka aðgang út-
lendinga að vinnumarkað-
inum. Verkamannasam-
bandið segir að full at-
vinna verði ekki að veru-
leika nema „atvinnufyrir-
tækjum séu sköpuð skil-
yrði til eðlilegrar afkomu
og tryggt sé að fjármagn
það sem fyrir hendi er í
þjóðfélaginu nýtist fram-
leiðslugreinunum". Árvak-
ur hvetur til þess að at-
vinnulífið í byggðarlögun-
um verði reist við og til þess
notaður hlutafjársjóður
með þátttöku lífeyrissjóð-
anna. Þennan sjóð vill fé-
lagið og nota til að auka
ítök launafólks í atvinnu-
lífinu.
Kaupmáttartrygging
og verðstöðvun
Fjórða „háværasta“
krafan er kaupmáttar-
trygging, þ.e. verðtrygging
launa. Þessi krafa er yfir-
leitt ekki útfærð nánar, ut-
an hvað Árvakur nefnir
rauð strik sérstaklega. Og
Félag starfsfólks i hús-
gagnaiðnaði segir: „Til
þess að jafn lífskjörin í
landinu þarf að tryggja að
kaupmáttur umsaminna
launataxta félaga í ASÍ
haldi sér en ekki kaupmátt-
ur launa hátekjumanna
og/eða ýmissa yfirborgana
og yfirboða á launamark-
aði“ og hvetur til breyttra
kaupmáttarviðmiðana.
Nokkur áhersla er lögð á
að verðbólgu verði haldið í
skefjum og unt leið er höfð
uppi krafa um verðstöðv-
un/strangt verðlagseftirlit.
Félag starfsfólks í hús-
gagnaiðnaði leggur sér-
staklega til að verðlag á
nauðþurftum „almenns
launafólks er starfar eftir
umsömdum launatöxtum"
verði lækkað og bendir í
því sambandi á afnám
söluskatts á matvæli sem
bestu kjarabótina sam-
hliða breyttri kaupmáttar-
viðmiðun. Öðrum félögum
virðist hins vegar ekki tíð-
rætt um matarskattinn
svokallaða.
Vextirnir eiga___________
að lækka
Verkalýðshreyfingin
leggur að þessu sinni mikið
upp úr lækkun vaxta.
„Raunvextir verði lækkað-
ir með öllum tiltækum ráð-
um og að því stefnt að þeir
verði ekki hærri en 3,5%“
segir í ályktun fram-
kvæmdastjórnar VMSÍ og
formanna svæðasam-
banda og formannafundur
ASÍ í fyrradag samþykkti
sérstaka ályktun um vexti
og tryggingu lífeyrissjóða.
Þar eru lífeyrissjóðirnir
hvattir til að setja ríkis-
stjórninni sjálfdæmi úm
vaxtakjör sjóðanna í sant-
skiptum þeirra og húsnæð-
iskerfisins, enda tryggi rík-
issjóður lífeyris- og bóta-
greiðslur sjóðanna á sama
hátt og hann tryggir lifeyr-
issjóði opinberra starfs-
manna. „Verkalýðshreyf-
ingin hefur í öllum mál-
flutningi sinum lagt megin-
áherslu á mikilvægi þess að
vextir lækki. Háir vextir
koma illa niður á einstakl-
ingum og fyrirtækjum“.
Staða margra lífeyrissjóða
er mjög slæm og óttast að
sumir þeirra tæmist fyrr
eða síðar. Meðal atriða í
ályktun Félags byggingar-
iðnaðarntanna í Árnes-
svslu er að barnabætur,
eftirlaun og annar lífeyrir
skerðist þegar ákveðnum
tekjum er náð.
Loks er rætt um ýmis fé-
lagsleg réttindamál, sem
ekki verður farið út í hér.
Það er á einu sviði sem
samstaðan virðist helst
brotna. Það er lengd vænt-
anlegs samningstíma.
VMSÍ og Verkalýðsfélag
Húsavíkur eru meðal
þeirra sem vilja samning til
eins árs eða jafnvel lengur,
en Hlíf og Árvakur eru
meðal þeirra sem vilja
samning út september eða
hugsanlega október. Einn-
ig virðist ljóst að félögin úti
á landi leggja áherslu á
ýmsar aðgerðir vegna
vanda landsbyggðarinnar.
FRIORIKÞÓR \
GUOMUNDSSON.