Alþýðublaðið - 04.03.1989, Qupperneq 5

Laugardagur 4. mars 1989
5
FRÉTTASKÝRING
Breskir binsmenn ráðast gegn síðdegispressunni:
VERÐA HNEYKSLISSKRIF
BÖNNUÐ MEÐ LÖGUM?
Bresk síðdegispressa á nú í vök að verjast. Stjórnmála-
menn allra flokka halda uppi harðri gagnrýni á skrif síð-
degisblaðanna- eða ‘gulu pressunnar.11 „Þessi blöð eru
þjóðarskömm sem ekki er lengur hægt að loka augunum
fyrir. Árum saman höfum við leyft síðdegispressunni að
ráðast inn í einkalíf manna og leggja æru og mannorð ein-
staklinga og fjölskyldna í rúst,“ segir Bryan Gould þing-
maður og einn forystumanna Verkamannaflokksins í Bret-
landi. Og nú hefur einn þingmaður íhaldsflokksins lagt
fram lagafrumvarp sem gera mun útgáfu bresku hneyklis-
blaðanna erfiðari. Frumvarpið hefur þegar farið í gegnum
fyrstu hindranir breska þingsins.
Bresku síðdegisblöðin eins og The Sun hafa hingað til malað gull á því að velta sér upp úr einkalífi
manna. Mun ný löggjöf sem nú er til umræðu á breska þinginu stöðva útgáfu slikra dagblaða?
Til verndar einkalifinu
Ummæli breskra þingmanna
um síðdegispressuna hafa verið
óvenju harðorð að undanförnu.
David Steel, fyrrum leiðtogi
Frjálslynda flokksins sagði nýver-
ið: „Sem kjörnir fulltrúar þjóðar-
innar getum við ekki lengur setið
með hendur í skauti og horft upp
á dagblöðin rífa niður mannorð
borgaranna."
John Browne frá Winchester,
þingmaður íhaldsflokksins í
neðri deild breska þingsins, hefur
þegar gert eitthvað í málinu.
Browne hetur samið lagafrum-
varp sem hann nefnir „The
Protection of Privacy Bill“ eða
lagafrumvarp um verndun einka-
lífsins. Frumvarpið hefur verið
lagt fram á þinginu og hefur þegar
fengið jákvæðar undirtektir í um-
ræðu.
Réttur fjölmiðla_______________
Lagafrumvarp Brownes gerir
ráð fyrir að fulltrúar almennings
geti krafist skaðabóta gegnum
dómskerfið við meintum árásum
fjölmiðla á einkalíf manna.
Frumvarpið er sérstakt að því leyt-
inu til, að nái það fram að ganga,
getur almenningur krafist skaða-
bóta vegna meiðandi skrifa dag-
blaða og tímarita, hvort sem fjöl-
miðlarnir skýri rétt frá eða ekki.
Það er því ekki deilt um rétt inni-
hald fréttaskrifa heldur rétt fjöl-
miðla að fjalla um einkalíf
manna.
Orðrétt skilgreinir lagafrum-
varp Brownes hugtakið „einkalíf“
á eftirfarandi hátt: „Sérhvert mál
sem tengist persónulegum sam-
skiptum einstaklingsins, persónu-
lega hegðun, persónulega heilsu,
eða persónuleg fjármál hvers ein-
staklings." Með öðrum orðum:
Friða ber einstaklinginn gegn op-
inberri umfjöllun. Lagafrumvarp
Brownes gerir aðeins ráð fyrir
einni glufu; birta má fyrrgreindar
upplýsingar um einstakling ef al-
menningsheill krefst þess.
Sorpblöð mala gull
Að mati flestra útgefenda og
blaðamanna er vegið alvarlega að
tjáningar- og prentfrelsinu með
þessu lagafrumvarpi. En útgef-
endur geta í raun sjálfum sér um
kennt hvernig komið er, og hvers
vegna slíkt lagafrumvarp virðist
fá byr undir báða vængi á breska
þinginu. Breska síðdegispressan
hefur farið æ neðar í holræsið i
efnisleit á undanförnum árum.
Gula pressan á Bretlandi veltir sér
upp úr kynlífi og veikindum ein-
staklinga, býr til hneyklismál og
atar einstkalinga, fjölskyldur og
fyrirtæki auri og óhróðri. Til-
gangurinn: Að selja og græða
peninga.
Það er einnig óhugnanleg þró-
un, að þvi neðar sem bresku síð-
degisblöðin sökkva, því meira
selst af þeim. Sorpblaðamennska
síðdegispressunnar virðist mala
gull meðan að virðuleg árdegis-
blöð berjast í bökkum.
Þáttur Murdochs
Stærsti holræsisriddari breskr-
ar pressu er Rupert Murdoch fjöl-
þjóðajöfur fjölmiðlanna. Hann
er fæddur í Ástralíu, býr mest-
megnis á Bretlandi en er banda-
rískur í hugsun. Velta fjölmiðla-
veidis Murdochs í Bretlandi nem-
ur rúmlega 210 milljörðum króna
íslenskra á ári og hann er eigandi
stærstu bresku dagbiaðanna.
Murdoch á ekki aðeins sorpblöð,
heldur einnig virðulegsustu blöð
Breta, eins og The Times og The
Sunday Times, og á þar að auki
stóran hlut í Financial Times. En
það eru ekki þessi blöð sem velta
milljörðum í vasa Murdochs.
Stóru gróðablöðin eru The Sun og
News of the World- stærstu dag-
og helgarblöð heimsins. Skrif
þessara tveggja blaða eru á svo
lágu plani að íslenskir blaðales-
endur eiga erfitt með að skilja, að
blöðin gefi af sér stjarnfræðileg-
an gróða.
Murdoch hefur einnig snúið sér
að léttmeti í sjónvarpsefni. Hann
er aðaleigandi SKY CHANNEL
stöðvarinnar og hefur nýverið
opnað sex nýjar rásir sem allar
senda út létt efni. Margir telja að
þar hafi blaðakóngnum skjátlast í
fjárfestingu, en Murdoch yppir
öxlum yfir ótrúlegum taprekstri í
byrjun og segist ná gervihnatta-
stöðinni vel á strik eftir nokkur ár.
Og sennilega þolir hann tapið.
Sorpblöðin hans sjá til þess.
Stórskaðar löggjöfin__________
lýðræðið______________________
Síðdegispressan misnotar í
raun prentfrelsið. Undir vernd
stjórnarskrárákvæðis um tjáning-
ar- og prentfrelsi hefur gula press-
an á Bretlandi og einnig í Banda-
ríkjunum miskunnarlaust vaðið
inn í einkahagi manna og velt sér
upp úr sorg og áföllum svo eitt-
hvað sé nefnt. Skrif þessara miðla
eru svo ævintýraleg að íslenskur
blaðalesandi á erfitt með að gera
sér þau í hugarlund.
En nú virðast sorpblöðin á
Bretlandi hafa gengið einum
langt. Þolinmæði stjórnmála-
manna er á þrotum. Hingað og
ekki lengra, segja þeir. Og stjórn-
málamennirnir hafa almenning
með sér. Nýlegar skoðanakann-
anir sýna að yfir 70 % Breta „fyll-
ast klígju og viðbjóði" yfir blaða-
skrifum síðdegisblaðanna. En á
sama tíma er það umhugsunar-
efni að sömu 70 prósent kaupa
síðdegisblöðin daglega!
Blaðaútgefendur og blaða-
menn hafa mótmælt lagafrum-
varpi Brownes og benda réttilega
á, að þótt slík lög myndu stemma
stigu við verstu sorpskrifum síð-
degisblaðanna, þá myndi löggjöf-
in eyðileggja alla alvarlega upp-
lýsingaskyldu fjölmiðla við al-
menning. Þess vegna mun slík
löggjöf stórskaða lýðræðið. Og
sum blöðin eru farin að setja
spurningarmerki við gjörðir
Brownes þingmanns í þessum til-
gangi.
Hið virta vikublað The Obser-
ver dró fram í dagsljósið óþægi-
legar upplýsingar um Browne
þingmann fyrir nokkru. M.a.
benti blaðið á að þingmaðurinn
hefði ekki gefið upp viðskipta-
hagsmuni og eignaraðild að fyrir-
tækjum þegar hann gerðist þing-
maður. Ennfremur að þingmað-
urinn hafði ekki talið rétt fram til
skatts og að hann hefði ekki gefið
upp eignarhlut sinn í erlendum
sjónvarpsstöðvum þegar hann
hélt ræðu þ. 8. febrúar sl. í neðri
málstofu þingsins um að stórbæta
aðstöðu sömu stöðva á Bretlandi.
Rétturinn að svara fyrir sig
En hvort sem Browne þingmað-
ur er að hugsa um að verja sjálfan
sig eða ekki með nýja lagafrum-
varpinu um friðhelgi einkalífsins,
þá á hann margra stuðningsmenn
í þessu máli á þinginu. Tony
Worthington, þingmaður Verka-
mannaflokksins hefur lagt frarn
lagafrumvarp sem nefnist „The
Right of Reply Bill“ eða laga-
frumvarp um réttinn að svara.
Frumvarpið felur í sér, að allir
sem telja sig verða fyrir árásum
fjölmiðla, hafi rétt á að svara fyrir
sig og að viðkomandi fjölmiðill
verði að birta svarið á ákveðinn
hátt. í raun þýða þessi lög í fram-
kvæmd að hvert einasta blað fyll-
ist af svörum venjulegra manna
og sérvitringa, sem þýðir náttúr-
lega dauða blaðsins. Hver kaupir
grátmúr?
En blöðin eru farin að taka við
sér. Breska blaðamannasamband-
ið hefur nú skipað nýja siðanefnd
og krafist strangara aðhalds í
skrifum. Blaðamannasambandið
vill nánari samvinnu siðanefndar
og ritstjóra til að koma í veg fyrir
svæsin sorpskrif og lofar stjórn-
málamönnum betra aðhaldi í
framtíðinni.
„Því miður, of seint,“ segja
stjórnmálamennirnir. Og nú er að
sjá hvort að hresku síðdegisblöðin
verða jörðuð af breska þinginu.