Tíminn - 09.01.1968, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
ÞRIÐJUDAGUR 9. janúar 1968.
MINNING
Jón Magnússon
f
Aí öllam dyggðunum er hugrekk
ið m'erkiLeigast. Án þess eru hinar
dyggðirnar ónýtar og vizkan sjálf
gerir göfugmennið að dáðleysingja
ef þorið brestur.
Eitt af því fyrsta, sem ég heyrði
til Jóns Magnússonar, vorið 1946
er ég kom til starfa á fréttastofu
útvarpsins, var stutt og alþýðleg
yfirlýsing um gildi hugrekkis.
Hann sagði: „Það finnst mér ekki
mannkostur að þora að gera vit-
leysu- En mér finnst alltaf lofs
vert þegar maður þorir að gera
það sem hann telur vera rétt“. Eng
um manni hef ég kynnzt sem væri
það eiginlegra en Jóni Magnússyni
að gera það sem hann taldi rétt.
Það segja mér kunnugir, að
Jón Magmússon hafi fengið greind
ina og hjartahlýjuna í veganesti
heima á Sveinsstöðum í Þingi, en
frá Stokklhólmshásk61 a kom hann
með Fil. kand. próf í norrænum
máluim, ensku og bókmenntasögu
árið 1937, starfaði þá fyrst í fjögur
ár hjá Menntamálaráði en réðist
til Ríkisútvarpsins í starf frétta-
stjóra árið 1941.
Óviða á vesturhveli jarðai- mun
hafá verið öllu brýnni þörf fyrir
óháða fréttastofnun en á íslandi
cr Ríkisútvarpið tók til starf a. Dag
blöðin voru þá öll, eins og þau
eru raunar enn, málgögn stjórn
málaflokka, og fréttaflutningur að
verulegu leyti miðaður við hags
muni þeirra. Ekki þarf heldur að
blaða lengi í gömlum fréttaimöpp
um Ríkisútvarpsins til þess að
komast að raun um að fréttastofa
stofnunarinnar var nokkuð lengi
að þróast frá landlægri nesja-
mennsku til mennilegri viðhorfa í
fréttaflutningi. Að fyrri stanfsmönn
um hennar ólöstuðum leyfi ég mér
að staðhæfa að það hafi ekki ver
ið fyrr en Jón Magnússon tók þar
við starfi að fréttastofan frétta-
stofa Ríkisútvarsins byrjaði að
gegna því hlutverki að flytja ó-
mengaðar frásagnir af atburðum
samkvæmt beztu heimildum, án
tillits til hagsmuna einstakra
stjórnmálaflokka.
Áhrif fréttastofu Rikisúvarpsins
á fréttaflutning dagblaðanna sið-
asta aldarfjórðunginn hafa orðið
bæði mikil og góð. Blöðin fe’.a
ekki lengur stórfréttir sem koma
sér illa fyrir einstaka stjórnmála-
flokka og viðleitni til að hagræða
staðreyndum er sjaldséðri í blöð-
unum nú en hú» var fyrir röskum
tveimur áratugum_ Þeir sem telja
það æskilegt að íslendingar viti
nokkuð í sinn haus hljóta því að
þakka Jóni Magnússyni af ein-
lægni fyrir stórvirki í þágu ís-
lenzkrar menningar.
1 tuttugu ára samstarfi við
Wfón Magnússon á fréttastofu út-
varpsins varð mér býsna ljóst
hversu tvíeggjuð sú ánægja er
sem menn hafa af þvi að segja
fréttir. Fréttir eru ekki allar góð-
ar. Allar fréttir snerta tilfinning
ar manna eða hagsmuni, og er þá
komið undir greind og öðru inn-
ræti einstaklinganna hvort hinar
verri fréttirnar bitna ekki á þeim
sem segir þær af heiðarleika og
fullkominni kurteisi. Þrátt fyrir áð
urnefnd áhrif fréttastofu ríkisút-
varpsins á íslenzka blaðamennsku
i átt tii menningar, mun hvergi
vera stundaðux annar eins mold-
viðrablástur í lýðræðisriki og hér
á landi í því skyni að fela óþægi-
legar fréttir, og hvað sem greind
inni annars líður, þá hafa þeir ekki
reynzt andstuttir íslenzku stjórn-
málamennirnir, sem að þeim veðr
um starfa.
Knud Rasmussen segir eiivhvers
staðar um dauða á hjarni: Það
er vandalaust að láta Úfið uppi á
jöklinum og dauðinn þar er ekki
frásagnarverður. En það er karl
mannsverk að leggja út í hríðina
dag hvern, berjast gegn henni til
kvölds, og hefja sama leik að
morgni, dögum, vikiun og ef til
vill mánuðum saman og keppa að
settu marki án þess að eiga nokkra
vissu um að ná þvi. Hvert einasta
fótmál á slíkri vegferð er merkileg
ur áfangi, og sá sem lætur lifið
í slíkum leiðangri deyr hetju-
dauða. '
Nú, þegar.ég minnist vinar míns
Jóns Magnússonar að leiðarlokum,
hvarflar það að mér, hvort það
muni svo fjærri lagi að líkja bar
áttu hans gegn fáfræði og heimsku
við áratuga vegferð á hjami gegn
uppstyttulausri hríðinni. Það veit
ég manna bezt að ekki brast hann
hugrekkið á vegferðinni.
Ég vil svo að lokum votta sér-
legum förunautum Jóns Magnús
sonar samúð mína, . Ragnheiði
Möller, eigimkonu hans og sonum
þeirra, Magnúsi Hrafni Eðvald og
Friðriki Páli.
Reykjavik 9. janúar 1968.
Stefán Jónsson
t
Sumir menn eru eins og sól-
skinsdagar. Á minningu þeirra
fellur aldrei s'kúr eða ský, þó að
veður mörg séu válynd.1 Yfir þeim ■:
er Mka alltaf bjartur og hressandi
blær. Þeir láta oftast lítið yfir
sér, en gjarnan þvi meir til sin
taka, er á reynir, og gleymast ekki
frekar en góðviðrið, sem vér mun
um, þrátt fyrir allt, miklu lengur
en hitt, sem á móti blæs.
Við engan, sem ég þekki, á
þetta fremur en Jón Magnússon. j
Mér varð nafn hans fyrst kunnugt
norður í Húnavatnssýslu, þar sem
ég dvaldist urn skeið á þrítugsaldr
inum, og góðkunningi minn, æsku
vinur Jóns, lauk á hann miklu
lofsorði í mín eyru. Ekki datt mér
þá í jiug, að við ættum eftir að
kynnast, sem löngu síðar varð og
af einsbærri tilviljun. En við þau
kynni staðfestist sú einkunn, er
vinur Jóns forðum gaf honum norð
ur þar, á svo fagran hátt, að mér
er nú sérstaklega ljúft að minn-
ast hans, þegar hann er allur.
Jón Magnusson fæddist að
Sveinsstöðum í Þingi, Austur-
Húnavatnsssýslu, 1. janúar 1910.
Voru foreldrar hans Magnús Jóns
son, bóndi þar, Jónssonar, bónda
sama stað, Ólafssonar, og kona
hans, Jónsína Jónsdóttir, bónda í
Hrísakoti á Vatnsnesi, Jónssonar.
Jón gekk menntaveginn, eins og
margir gáfum gæddir sýslungar
hans hafa gert fyrr og síðar, fór
í menntaskólann á Akureyri og
tók stúdentspróf þaðan vorið 1931,
sigldi síðan til Sviþjóðar og varð
fil. kand. í norrænum málurn,
ensku og bókmenntasögu frá há-
skólanum í Stokkhólmi 1937.
Hann var starfsmaður Menntamála
ráðs, eftir að heim kom, frá 1938
til 1941, er hann gerðist frétta-
stjóri Ríkisútvarpsins. En því
starfi gegndi hann síðan til dauða
dags, 2. janúar s. 1. Var því Jón
aðeins degi betur en 58 ára, þegar
ann lézt.
Auk aðalstanfs síns, annaðist
Jón Magnússon stundakennslu við
Menntaskólann í Rvík 1938—
’55 og enskukennslu við Bréfaskóla
SÍS frá störfum hans, var í lands-
prófsnefnd frá upphafi, prófdóm
ari við B. A.-próf i sænsku við
fréttastjóri
Háskóla íslands, reit íslenzk-
sænska orðabók (ásamt Gunnari
Leijström), bók um Svilþjóð (Lönd
og lýðir II.) þýddi Böðulinn eftir
Par Lagerkvist (ásamt Sigurði
Þórarinssyni), Sálkönnun eftir
Alf Ahlberg og bók um Gunnar
Gunnarsson eftir Stellan Arvids-
son.
Af félagsstörfum Jóns^Magnús-
sonar má nefna, að hann var for
maður Félags íslenzkra stúdenta í
Stokkihólmi 1934, öðru hvoru í
stjórn Blaðamannafélags íslands
síðan 1942 og í stjórn Sænsk-ís-
lenzka félagsins. Hann var dóm-
túlkur og skjalaþýðandi í sænsku.
Jón kvæntist 1. maí 1938 Ragn-
heiði Eðvaldsdóttur Möllers, kaup
manns á Akureyri, og konu hans,
Pálinu Jóhannesdóttur. Lifir hún
mann sinn, ásamt þrem sonum
þeirra, en þeir eru Magnús, er
stundað hefur leikstjórnamám í
Moskvu, Hrafn Eðvald og Friðrik
Páll, sem báðir hafa stundað nám
í Frakklandi.
Samskipti okkar Jóns hófust
árið 1944 og stóðu fjögur ár, með
an ég veitti forstöðu Reykjanes-
skóla við ísafjarðardjúp og var
jafnframt fréttaritari Ríkisúvarps
ins. þar í héraðinu að beiðni Jónas
ar" Þorbergssonar, þáverandi út-
varpsstjóra, en Jón Magnússon var
þá fyrir nokkru orðinn fréttaritari
útvarpsins, fyrstur manna. Gengu
fréttir, sem ég sendi, gegnum hend
ur Jóns, nýjungar og merkísatburð
ir af ýmsu tagi. Eitt sinn sendi
ég fregn af sextugsafmœli bónda
nokkuirs, en henni var aldrei út-
varpað. Féll mér það miður og
gerði bréflega fyrirspurn til
Fréttastofunnar um, hverju
gegndi. Svaraði Jón þegar um
hæl og kvað bóndann eigi hafa
fullnægt þeim skilyrðum, sem gerð
væru af hálfu Ríkisútvarpsins, til
þess að sextugsafmeelis manna
væri getið í fréttum þess. Auð-
vitað hafði hann rétt fyrir sér, og
sýnir þeta smáatvik Skyldurækrii
Jóns og nákvæmni í störfum.
Hitt fannst mér þó enn meira
um vert, hvað hann gerði fram
yfir skyldu sína og ég sannfærð
ist um miklu seinna, einnig af
tilviljun. Þá bar riiér að höndum
sá vandi að flytja ræðu fyrir
sænskumælandi hlustendum aust-
ur í Finnlandi. Samdi ég hana
fyrst á íslenZku, hringdi svo til
Jóns og bað hann snúa erindinu
á sænskt mál. Tók hann því þeg
ar vel og innti þýðinguna af hönd
um með ágætum, en vildi engan
eyri taka fyrir starfið, þó að hann
væri mér ekkert sktrtdugur-
í sambandi við og eftir síðast
nefndan greiða vorum við hjónin
svo lánsöm að koma nokkrum slnn
um gestir á heimili Jóns Magús-
sonar og hans ágætu konu, frú
Ragnlheiðar. Þar var gott að
homa. Salarkynnin voru reyndar
ekki sérstaklega víð, en hjartarúm
ið var þvi mejra. Lítið sá ég inn
an dyra af nýtízkuibúsgögnum, en
það var sem hver hlutur byði okk
ur velkomin. Mér hefur orðið sið
asta koman okkar á þetta heimili
mjög minnisstæð. Auk hjónanna
voru þá stödd þar tengdadóttir
þeirra úr fjarlægri álfu og barn
hennar ungt, bæði svo ólík ís-
lendingum á yfirbragð og í skap-
lyndi Sem hugsazt gat. Þau blátt
áfram léku við hvern sinn fingur.
Svo glöð voru þau og hamdngju
söm, aðeins yfir því að vera til
og hafast við undir verndarvæng
heimilisins. Móðirin unga talaði
mál alls ólí'kt okkar tungu. En
þó var eins og hver skildi annan
til fyllstu hlitar. Allt var eðlilegt,
þrungið samúð, yndisleiika og feg
urð. Mér dettur ekki í hug að
gera lítið úr hlut frú Ragnheiðar
við að sfcapa hughrif og hlýju inn
an veggja. Oftast er það líka svo,
að húsfreyjan á drýgri þátt en
maðurinn í að setja svip á heimil-
ið. En ég sannfærðist um það
þetta kvöld, að Jón Magnússon var
ekki einimgis samvizkusamur
fréttastjóri, frábær skjalaþýðari og
sérsaklega greiðvikinn, heldur
einnig sá heimilisfaðir, sem bók
staflega bar fjölskýldu sína á hönd
um sér.
Um Baldur hinn góða segir
Snorri svo í Eddu sinni, að „hann
er beztr, ok hann lofa allir.“ Mér
kemur sú lýsing í hug, þegar ég
nú minnist Jóns Magnússonar
fréttastjóra. Jón lofuðu allir, sem
ég heyrði á hann minnast, og
mest þeir, er þekktu hann bezt.
Ég hef fyrir satt, að áreiðanleiki
og sannleikshollusta Fréttastofu
RíkisútVarpsins, sem öllum, bæði
hér heima og erlendis er svo mik
ils virði, að ómetanlegt má telj-
ast, sé honum meir að þakka en
nokkrum manni öðrum. Og mér
er kunnugt um, að vinsældir hans
og virðing innan útvarpsins og
meðal hlustenda, sem fágætar
máttu teljast, náðu langt út fyrir
Fréttastofuna og þjónustu hans
innan hennar.
Það er ómetanlegt fyrir þessa
stofnun að hafa notið starfa hans
undanfarna áratugi, en autt og
ófyllt skarð fyrir skildi nú, þegar
hann er horfinn. Jóns Magnússon
ar er og verður þvi sárt og lengi
saknað, líkt og sólskinsdaganna
frá liðnu sumri, en auðvitað sár-
ast og lengst af sínum nánustu,
er mest höfðu að minna.
Ég votta eftirlifandi ekkju Jóns
fréttastjóra, börnum þeirra og
öðrum vandamönnum innilega sam
úð mína og fjölskyldu minnar með
kærri þökk fyrir ógleymaniega
samfylgd.
Þóroddur Guðmuudsson.
t •
Það er altítt að fólki verði þá
fyrst Ijósir kostir manna, þegar
þeir eru allir. Hitt er sjaldgæf-
ara, að kynnast mönnum sem eru
svo vandaðir til orðs og æðis og
hlotið hafa í vöggugjöf svo ríkan
skerf þeirrar kurteisi sem kemur
að innan að enginn man til af-
hafa heyrt þeirra minnz' í lifanda
lífi öðruvisi en aí hlýhug og virð
ingu. Allt annað hefð: verið kall
að stáksskapur. Einn þessara fá-
gætra manna var Jón Magnússon.
Það var hamingja að kynnast hon
um, og þegar ég lít nú til baka
yfir ky.-irn okkar um nokkurra ára
skeið sé ég þar hvorki ble t né
hrukKu. og ég þykist vita að ég
sé ekkr einn um það.
Að rokcu náskólanámi í Stokk-
hólrr '937 varð hann s’arfsmaður
Menningarsjóðs. Fréttastjóri Ríkis
útvarpsins varð hann 1941 og
gegndi því starti til dauðadags.
Ævistirf hans var því lengst af
helgað útvarpinu sem honum þótti
vænt um, þótt óhjáfcvæmUega
hlæðust á hann félagsmála- og
trúnaðarstörf og hann stundaði
kennslu og ritstörf jafnframt um
nokkuæt skeið. Annars ætla ég
ekki að rekja hér uppruna og
æviferil Jóns Magnússonar. Það
gera eflaust aðrir, að svo miklu
lejdi sem ástæða þykir til um jafn
kunnan mann.
Þó að mestur harmur sé nú kveð
inn að vandafólki hans, sakna
margir vinar í stað og þá ekki sízt
við sem áttum hann að húsbónda
á fréttastofunni. Skyndilegt frá
fall hans fyrir aldur fram mitt í
önnum dagsins kx>m okkur öllum
jafnt á óvart. Fyrir noikkrum ár-
um hafði hann reyndar kennt
hjartaisjúkdóms og verið frá störf
um um tíma. Eftir það varð hann
að gæta heilsu sinnar eftir föng
um í erfiðu og erilsömu starfi, en
hvorki hann né aðra mun nú um
áramótin hafa grunað að svo
skammt væri til leiðarloka. Hann
var að undirbúa ferð til fjarlægs
lands eftir nokkra daga og hlakk
aði til hennar. Jóladagarnir liðu
með fjölskyldunni, og 58. afmælis
dagurinn hans var á nýársdag.
Morguninn eftir kom hann
fréttastofuna, glaður og reifur aó
vanda. Hann var nýstiginn úr
strætisvagni á leið til vinnu eftir
hádegið og átti skammt eftir ó-
farið þegar hann hneig niður
örendur. Sú frétt skyggði á allar
a'ðrar.
Jón Magnússon var um margt
einstæður maður, þó að sjálfsagt
sé það ekki öllum Ijóst sem höfðu
af honum stundarkynni, vegna
þess að hann var hlédrægur og
bar ekki tilfinningar sínar á
torg Þrátt fyrir það var hann
gæddur slíkum persónuletka að
allir sem með honum störfuðn
báru til hans fullt traust, virðirigu
og einlægan hlýhug. Margt í fari
hans verður þeim minnisstætt en
tvennt kom að jafnaði óvenju
skýrt í ljós: skarpleiííi hans og
hcfstilling í orði og verki. Hann
var tvímælalaust exnn skarpgáfað
9sti maður sem ág hef kynnzt, eid
fijótur að átta sig á öllu sem að
hördum bar, og virtist þar að auki
jafnvigur á flest eða öll viðfangr
efni. Við þetta bættist að menntun
hans var alhliða og traust og áhuga
sviðið vítt eins og iðulega koæ
fram. Margt sem starfsmonnum
hans óx í augum eða kom þeinr
Framhald á bls. LZ.