Tíminn - 25.01.1968, Blaðsíða 9

’Jjfs'b 'T * !TV,> •,* *. r ■' V' M :
FIMMTUDAGUR 25. janúar 1968
TÍMINN
fnmm
Útgefandi: FRAMSÖKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjórl: KristjáD Benediktsson Ritstjórar: Þórartan
Þórarinsson (áb) Andrés Krlstjánsson, Jón Relgason og tadrið)
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karisson Aug-
lýsingastjóri: SteingrimuT Gislason Ritstj.skrifstofUT i Eddu
bústau. símar 18300—18305 Skrifsofur: Bankastræt) 7 Af-
greiðslusimi: 12323 Auglýslngasimi: 19523 Aðrar skrifstofur.
sími 18300. Ásikriftargjald kr 120.00 á mán. Innanlands — í
lausasölu kr 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Dönsku kosningarnar
Meiri breytingar urðu í dönsku þingkosningunum en
menn áttu von á. Að vísu var alltaf búizt við því, að
sósíalisku flokkarnir myndu glata hinum tæpa þingmeiri-
hluta sínum, en smáflokkarnir gátu samt haft þau áhrif,
að borgaralegu aðalflokkarnir þrír fengu ekki starfhæf-
an n\eirihluta. Úrslitin urðu þau, að sósíalisku flokkarn-
ir biðu mikinn ósigur og borgaralegu aðalflokkarnir þrír
fengu mjög ríflegan meirihluta. Smáflokkarnir þurkuð-
ust alveg út. Aðeins fimm flokkar eiga nú fulltrúa í
danska þinginu og hafa þingflokkar ekki verið svo fáir
í Danmörku um margra áratuga skeið. Reynsla Dana af
þeim er líka allt.annað en góð.
Því hafði alltaf verið spáð, að Radikalir myndu auka
fylgi sitt. Fylgisaukning þeirra varð hinsvegar miklu
meiri en búizt var við. Þeir fengu nú nærri þrisvar sinn-
um fleiri þingmenn en í haustkosningunum 1964, en þá
fengu þeir aðeins 10 þingmenn kjörna. Flokkurinn hefur
bersýnilega fengið mikið af fylgi, sem áður hefur kallazt
að sósíalisku flokkunum, einkum Sósíaldemóikrata, en
þeir hafa tapað 13 þingsætum síðan í kosningunum 1964.
Foringjar Radikala munu vafalaust gera sér ljóst, að hið
nýja fylgi er ekki allt traust og stjórnarsamstarf þeirra
við íhaldsmenn og Vinstri menn verður allt annað en
vandalaust, ef til þess kemur, eins og nú þykir liklegast.
Ósigur Sósíaldemókrata varð mikill, þegar þess er
gætt, að þeir töpuðu einnig verulega í næstu kosningum
á undan, haustið 1966. Vafalaust veldur það hér miklu
að þeir eru búnir að vera aðalstjórnarflofckurinn í 14 ár
samfleytt. Óneitaniega hafa þeir gert margt vel, en samt
eru menn orðnir þreyttir á hinni löngu stjórnarforustu
þeirra og vilja breyta til.
Flokkur Aksels Larsen hélt allvel velli, þegar þess er
gætt, að hann hafði orðið fyrir miklum klofningi. Vafa-
laust naut flokkurinn hér mest vinsælda Larsens. Fram-
tíð hans er því vafasöm eftir að Larsens hættir að njóta
við. Athyglisvert er, að klofningsflofckurinn úr flokki
Larsens, Vinstri sósíalistar, komu engum að, þótt þeir
virtust hafa góðan byr í fyrstu og tefldu fram mörgum
ungum álitlegum mönnum. Kommúnistar fengu engan
mann kjörinnf Ekki heldur Óháði flobkurinn, sem stóð
lengst til hægri. Danir virðast ekki hrifnir af póli-
tískum öfgum.
Þrátt fyrir mikinn ósigur sósíalisku flokkanna juku
borgaralegu flokkarnir tveir, fhaldsmenn og Vinstri
menn, ekki verulega fylgi. íhaldsmenn bættu við sig
fjórum þingsætum, en Vinstri menn rétt stóðu í stað-
Danskir kjósendur hafa bersýnilega ekki viljað snúast
til hægri stefnu, þótt þeir breyttu um stjórn. Þessvegna
snúast þeir, sem yfirgefa sósíalisku flokkana, fyrst og
fremst til fylgis við Radikala flokkinn, en hann er lang-
samlega frjálslyndastur borgaralegu flokkanna þriggja
og er á mörgum sviðum erfitt að finna stóran mun á
honum og Sósíaldemókrötum.
Þegar þetta er ritað, er helzt búist við ríkisstórn borg-
aralegu flokkanna þriggja. Fróðlegt verður að fylgjast
með því, hvernig sú stjórn hleypur af stokkunum og
hvernig henni reiðir af. Ekki sízt verður athyglisvert að
fylgjast með stefnu hennar í. utanríkismálum, en þar
hefur Radikali flokkurinn sérstöðu. Hann var í upphafi
andvígur NATO, en leggur nA megináherzlu á að reynt
verði að tryggja þannig öryggi Evrópu, að bæði Altants-
hafsbandalagið og Varsjárbandalagið hverfi úr sögunni.
Þangað tij því marki er náð, mun afstaða hans til NATO
ráðast af því, hvort breytingar verða á störfum þess og
stefnu, í þá átt sem hann álítur æskilegast.
ERLENT YFIRLIT
Áhrif Breta verða mikil, þótt
heimsveldi þeirra sé úr sögunni
Afstaða de Gaulles hefur orðið þeim til ávinnings.
ÞAÐ EiR haift öf tir frönskum
stjórnmálainianni, sem er ná-
kominin de Gaulie, að sá tími
eigi esfitir að koma, að Bretar
verði de Gaulle þakklátix fyr-
ir að hafa tafið rangöngu
þeirra í Efnaihagsbaindalag
Evrópu. Þessi töf hafi orðið til
þess, að Bretar hafi farið að
huigsa ráð sitf betur og geira
sér betur grem fyrir hvar þeir
ra-unverulega stæðiu. Þegar
stuimdir liða fram, muni þetita
reynast Bretum til góðs.
Sennilega á þeitta eftir að
reynast naer lagi en margir
aatla nú. Það, sem de Gauile
hefur verið að rejoa að gera
Bretum ljóst, hgfur öðru frem
ur verið það, að til iþess að
@eta niálgazt Evrópu fulílkiom-
lega, yrðu þeir að hætta að
leika heimsveldi, sem væri
hlaðið hwers konar skuldibind-
ingum við þjóðir utan Evrópu.
Þeir yrðu m. ö. o að fara að
líkt og Frakkar hefðu orðið að
igena. Það voru Fröikkum þuing
spor að hverfa frá Alsír. En
sökum þess, að þeir stigu það
spor, er staða þeirra í heim-
inum bæði efniaihagslega og
pólitískt oirðin miklu stenkari
en áður. Styrjöidin í Alsír var
þeim baggi. sem þeir gátu ekki
risið undir, hvorki efnahags-
lega né pólitisfct.
ÞAÐ ER LJÓST ciú orðið, að
Bret-ar hafa eftir síðari heims-
styrjöldina verið að söfefcva í
efnahagsleigt fcvifcsyinidi. Að eim-
hverju leyti hefur þetta stafað
af því, að iðnaður þeirra heifur
dregizt aftur úr á ýmsum svið-
um. Meiginíástæðan h-efur þó
verið sú, að þeir hafa með
herséta og síríðsbíttföku víða
um heim lagt á sig meiri fjár-
hagslegar byrðar en þeir gátu
risið undir. Þeir hafa haft fjöl
menmf lið í Suðaustur-Asáu. á
Araibíuisfcaga og ýmsum stöðum
öðrurn. Fyrir heimsstyrjöMina
gátu þeir látið nýlenduirnar
borga slifcaa herfcostnað, en uú
voru þær farnar. Brezka þjóð-
in varð að taka þenimain kostn-
að á eigin herðar. Bretar héMu
áfram'að eyða miklum fjármun
um í það að leifca heimsveMi,
þótt umdirsfaða þess, nýlemd-
urnar, væru úr sögummi.
ÞOTT furðulegt sé, gierði
stjórn Wilsoas sér þetta hvergi
mærri Ijést, þegar húm kiom til
vaMa fyirir þremur árum. Húm
hélt áfram öllum hiinum
dreifðu berstöðvum. Wilson
talaði um það sem eimhverja
lausn að efia brezka samnveldið,
en þessi herkostnaður var ekki
sázt réttlættux með þvi, að
hamm væri í þágu samveldisims.
SamveMislöndin geagu viitan-
lega á lagið, því að þetta létti
af þeim útgjöMum. En Bretar
fengu ekki neitt .í staðinm.
Eftir að Wilson var orðið
það Ij'óst, hve erfið fjárhagsleg
staða Bretlands var orðim,
hugðist bann leysa vandamn
með inngöngu í Efnahagsbamda-
iag Evrópu. Þátttakan í því

Wilson og De Gaulle
mymdi styrkja Bretíamd efma-
hagslega. En þar rak hann sig
á óvimnandi þröskuM, þar sem
de Gaulle var. De Gaulie sagði
ákveðið, að áðuir en Bretland
femgi imngöagu yrði það að
gerast Bvrópurífci og hætta að
leika heimsríki með alls koinar
skuldbimdimgum, sem væru því
samfiara og það gæti ekki risdð
umdir.
TvímæLalaust hefur þessi af-
staða de Gaulle átt meginþátt
í að flýta þeirri Óhjáfcvæmilegu
áikvörðun. sem stjórm WMsoms
tók nú eftir áramótin, þ. e. að
Leggja niður aLLar brezkar her-
stöðvar austan Súezskurðarias,
nema í Hönigkomg, fyrir ársiok
1071.
Með vissum rétti má segja,
að þessi ákvörðuin brezku
stjórnarimnar sé heimssöguleg.
Hún markar í raun réttri loka-
þáttinn í sögu bmezka heims-
veldisins. Eftir að hún er kom
in til fullrar fraimfcvæmda, verð
ur Bretland Evrópurífci ein-
göngu. Og semnilegf er, að það
gamgi í Efn'ahagsbamdalagið
ekki síðar em lýkur umræddum
skuldbindingum þess austan
Súezskurðar.
BN ÞÓTT sögu brezka heims
veMisins ljúki þanmig, er með
öllu rangt að draga þá álykt-
un af því, að áhrifum Bret-
lands ljúiki. Það er miklu frek
ar ástæða til að ætla, svo ólífc-
lega sem það hljómar, að ábrif
Bretlands verði meiri eftir en
áður.
Fjárhagsliegir erfiðieikar
Bretlands hafa orðið til þess,
að það hefur ekki getað beitt
sér eims mikið og ella. Það
hefur m. a. af þeim ástæðum
orðið fjiárhagslega báð Bamda-
ríkjuinum, eins og hefur sézt
glöggieiga á utanríkisstefnu rík
isstjórnar Wilsons. Efltir því,
sem Bretland verður fjárhags-
lega sterkara að nýju, getur
það frekar fylgt sjálfstæðri
utaaríkisstefnu. Og hvað sem
um Breta má segja, verður það
ekki haft af þeim, að stjórn-
málamenm þeirra búa að meiri
reynslu og maninilegri þeibkingiu
en fiestir eða allir stjómmiála-
menn aðrír. Reymsla og stjórn-
málahyggindi Breta mun geta
notið sín í rikara mæli, þegar
þeir eru ekki háðir skuld'bimd-
in.gum og tillitum hér og þar,
heldur geta starfað óbáðir á
traustum efnahagslegum giruind
veili. Slík staða mun veita Bret
um aðstöðu til að leggja meira
jákvætt til mála en þeir hafa
átt kost á að undanförn'U. vegna
erfiðra fjárhagsáítæðna og úr-
eltra skuildbindinga.
Brezka heimsvcfdið er endan
lega að hverfia úr söguami, en
Bretliaind lifir o^ þó umfram
a'Ht: Brezkur andi mun halda
áfram að lifa. Hann mun fá
óþvingaðri og betri skilyrði til
að njóta siín en áður. Þess
vegna skyldi enginn spá því,
að hrezk áhrif séu úr sögunai,
þótt brezka heimsveldið sé
horfið af sviðimu. Þ. Þ.