Tíminn - 18.02.1968, Blaðsíða 6

Tíminn - 18.02.1968, Blaðsíða 6
6 SUNNUDAGUR 18. febrúar 1968. TIMINN Minnkandi virðing Það er óumdeilanlegt, að AI- jþingi nýtrnr ekki sama álits og virðingar og það gerði fyrstu fjóra til fimm áratugi þessarar aldar. Gagnrýni á ftokkum og fiokksræfii er miMu meiri nú en þá. Deifð og áihugaleysi i sambandi við stjómimál verður stöðugt meira og meira áber- andi. Það beyrist sagt ofifcar og otffcar, að etokiert sé áð treysta ftobkunum. Þeir lofi fögru, en sfcaindi við Htið eða ekki neiitt. Vaf alaust er það margt, sem veldur þesisari breyfctu afsfcöðu til Alþingis, ríkissfcjórnar og sfcjórnmáliafliokka. Að öllu leyti verður ftofckunum og foiustu- mönnunum ekki kennt um þefcta breytta viðhorf. Það staf- ar áreiðanlega nokkuð af breytt um aldaranda, sem tæknim og velmeigunin hafa flutfc með sér. Ep stjórnmálamennimir verða samt ekki leystir un-dan sök. Þátfcur þeirra í því, hvemig hér er komið, er abtof stór. Sú er efcki sízt sök rnargra sitjórnmálamanna, að virðing þeirra sjálffra fyrir orðheldni og stefnufesfcu hefur hrakað. En orðheldni og sfcefnufesta er undirstaða þess, afi hægt sé að fcreysta stjómmálafflokkum og stj ómmálamönnum. Lýðræð ið verður raunar ekkert annað en sbrípaleikur, ef kjósendur hætta að geta treyst orðum og yfirlýsingum stjórnmiálaflokk- anna. Menn vita þá ^tokiert^ hvað þeir eru að kjósa. Orðheldni Ef litið er nokkur ár til baka, verður það ljóst, að stjómmála- menn töldu sér þá yfirleitt skylfc að standa eða falla m.eð stefnu sinni. Þjóðin minnist þess enn, þegar Sigurður Eggerz lagði niður ráðherrasfcörf, er konungur vildi ekki fallast á tilögur hans. Haraldur Guð- mundsson fór úr ríkisistjóm 1938 og Sfcefán Jóhann Stefáns- son 1942, þegar þeir töidu setu í ríkisstjóminni ekki samrým- asfc sfcefnu ftokks -síins. Af svip- aðri ástæðu vifcu þeir Stefán Jóhann Stefánsson og Emil Jónsson út ríkisstjórn 1949. Henmann Jónasson og Eysteinn Jónsson fóru úr ríkisstjóm 1942 af svipaðri ástæðu. Fram- sóknarftokkurinn taldi sér óhjákvæmilegt að rjúfa stjóm- arsam-starf 1949 og 1956 sökum þe-ss, að fylgfc væri stefnu, sem ekki sam-rýmdisfc sjóna-rmiðum h-ans. Vinsfcri stjómi-n bað-sfc lausnar 1958 vegn-a þess, að efcki fékkst fram það viðnám gegn ve-rðbólgun-ni, er Fram- sókna-rfloincu rinn taldi óhjá- kvæmil-egt. Þannig hélzt það alLt til 1958, að m-eginþorri ís- lenzkra stjórnmálamanna taldi það svo mikil-vægt að stan-da við megintoforð og meiginstefn-u, að h-eldur var kosið að víkja úr ráðherrasæti en að víkj-a frá því, sem tofiað hafði verið. „Hrein og bein þingsvik“ Eitfc gleggsta dæmi þess, hve ríka áh-erzlu stjóramiálame-nn lögðu á það áður fyrr að standa vdð orð sám, gerðisfc á au®a- þinginu 1933. Þá voru ti-1 uim- ræðu ný kosnin-gatog, sem setj-a þurfti í frambaldi af breyttri kjördæmaskipan. Stjórn máiaflokkaraiir höfðu samið um málið fyrirfraim. Aiþýðuflokk- u-rinn taidi, að meirihluti Sjáif- -stæðisfl-okksins og n-okkrir þing menn úr Framsóknarflokknum h-efðu rofið samkomulag, sem gent hafði verið um úthlutun uppbótarsæta. Jón Þorlá-ksson, sem þá var formaðu-r í Sjáif-stæð isflokkn-um, tók í sama sfcreng. Hann sagði í þingræðu, að hann vil-di ekki nota hártoganir til þess að hlaupa frá gefnum tof- orðuim. Ha-nn hefði þa-ð fyrir va-na að h-alda gefin loforð og viidi ekki sfcilja svo við þing- störf, að hann bryti þá re-glu. Til enn ’rekari áherzlu sagð- ist bann kaMa það „hrein o-g bein þingsvifc“, ef efcki yrði sfcaðið við umræfct samkomulag. Þega-r Jón sá við lok-aafgreiðslu m-álsins, að m-eirilhluti flokfcs- bræðra hans ætlaði ekfcd að faira að ráðum hans, fóru-sfc honum orð að lofcum: t „Ég hefi nú eikfci getað feng- ið samkomuiaig um það í mín- um flokki að, standa við hinn gerða s-amnimg og tek ég auð- vifcað afieiðingunum af þvi“. Þetta voru seimustu orð Jóns Þorláfcssonair á Alþimgi. Hann bauð sig ekki fram til þimgs aftuT og bar við helsulieysi. Kunnu-gir vissu, að það áfcti mifc irnn þátt í þeirri ákvörðun hans, að hann beið ósigur í áður- nefndu móli. Nýir siðir voru að koma til sögu í Sjálff-stæðisflokknum. Jón stóð við það, að hann tæki afO.eiðingu-num a-f þvi að geta ekki sta-ðið við orð sín. Magnús og Jón Þessi ummæii Jóns Þorláks- sonar voru rifjuð upp á Al- þingi í síðastl. viku, þegar frv. um tollalækkunima var til um- ræðu. Ma-gnús Jón-sson fjármóla ráðherra gatf þingi-nu og þjóð það loforð við afgreiðshi fjór- laganna, að toMamir skyldu lækkaðir úm 250 millj. krónó. Efndirnar urðu þær, að toiMiam ir voru aðeins lækkiaðir um 160 m-il'lj. króna. Þeirri spumingu var vairpað fram, hvað Jón Þor- láksson myndi haffa gert, ef hann hefði gefið sáítot loforð og ekfci getað staðið við það. Atburðurin-n, sem gerðist á a-ulkaiþinginu 1933, svarar því alveg. Jón Þorláksson hefði anmað hvort staðið við loforðið eða saigt af sér eUla. Magnús Jónsson situr hins ve-gar sem fastaist og virðist hin-n hróð'Ug- aisti. Hann er þó engan veginn tailinn sá ábyrgðarlausasti flokk-s bræðra sinna. Fyrir 30 árum var það metn- aðóirmál hinna helztu stjórn- mólalieiðtoga að standa við orð sín — að standa eða faila m-eð stefnu sin-ni. Nú er þráset-an í ráðherrasæti orðin höfuðmál þeirra, sem völdin hafa, án tillitfcs tM þess, hvoifc þeir geta -staðið við orð sí-n eða ekki. Afsökun Magnúsar Aiflsöfcun Magnúsar Jónsso-n- ar fyrir vanefndunum á tolla- tof-orðinu er ebki síður lærdóms- rífc. Ha-nn gaf þetta loforð rétt fyrir áramótin. Han-n segir, að strax eftir áramótin hafi nýj- a-r. upplýsin-gar sýnt, að ekki var hægt að efna 1-oforðið. Me-n-n -geti m. ö. o. undan-þegið sig því að haid-a loforð sín m-eð því að telja sig h-afa byggt á rön-g- um forsendum, þegar þau voru gefin. Það gefur auga leið, hvað af þessu myndi hljóta-sfc, ef þefcta yrði hin almenn-a siðfræði. Skuldarar gætu neitað að greiða skuldir með þeirri röksemd, að þeir hefðu byggt á fölsfeum for send-um, þegar þeir stofnuðu tM skuldanna. Hvemig myndi t. d. fa-ra hj-á Búnaðarbanfcanum, þar se-m Magnús hefur verið banka-stjóri, ef skuldunautam- ir þá-r færu hér í slóð fjármála- ráðh-errans? Svo miklia áherziu á ráðh-erra að leggj-a á það að standa við orð sí-n, að hann á að fceija það jiafn mikilvægt og he-iðarlegur skuldunautur teiur það að vera góður skilamaður. Fáfróðasta stjómin Þefcta toMamól upplýsir ekki aðein-s það, að sá maður, sem oft er talinn einna grandvarast- ur í ríkisstjórninni, metur þrá- -setuna í ráðherrasitólnum mifciu meira en að standa við orð si-n. Það upplýsir jafnframit, að aldrei hef-ur verið hér rífcis- stjóm, sem hefur verið eins fá- fróð um efnalhags- og atvinnu- mál þjóðarinnar og núverandi ríkisisitjóm. Gleggsta dæmið um þetta er l-okaafgreiðsla fjárla-ganna fyrir 1968, sem fór fróm um miðjan d-e-sember. Ríkisstjórnin sagði þá, að ge'ngisfieMingin hefði ver ið svo ve-1 undirbúin, að slíks væru ekki dæmi. Hún byggði það á þessum góða undirbún- in-gi að fel-la úr fjárlagafrum- varpinu allar uppbætur til sjáv arútvegsin-s og lofa 250 miMj. króna tollalækkun. Þegar Al- þingi kom svo aftur sam-an u-m miðjan janúar, er það fyrsta verk hennar að tilkynna, að a-llt hafi þétta verið byggt á hreinni endaleysu. Það verði áð h-alda áfram stórfeldum uppbótum og ekki sé hægt að lækkia tollana n-em-a um 160 miMlj. kr. og þó því aðem-s. að fjár sé aflað á móti, M. ö. o. fjárlögin hafi verið afgreidd með nær 500 millj. skekkju. Siíkt hefur aldrei áður gerzt í saimbandi við fjárla-gaaf- greiðslu á íslandi. Að vísu haf-a útgjöld oft faríð fram úr óætlun vegn-a ófyrirséðra at- vika síðar á fjárlagaárinu. En það hafu-r aldrei gerzt, að fjár- tog hafi verið af-greidd með svo stórfellldri sfcekkju, sem ríkis- ’Stjórn-i-n og ráðgjöfum h'ennar átti að verða augljós fyri-rfram. E-n aMt stafar þetta af þvi, að ráðherran-a og sérfræðinga þeirra brestur þekkingu á þeim m-álum, sem þeir eru að fjalto um. Núverandi ríkiisstj-óm er langtum fáfróðari um efnahag-s m-ál og atvinn-uanál en nokbur fyrirrennari hemnar hefur ver- ið. Dýrar stofnanir Ðf -allt væri- með felldu, æfcti núverandi ríkisstjóm að hafa imeiri þeikfcinigu á þessum mál- um en fyrri sfcjórnir. í skjóli hernnar haf a sprofctið upp tvær dýrar stofnanir, sem gegna fynsfc og fremist því hlutverki að afla upplýsinga fyrir ríkiisstj'órmima um efnahags- og atvinnumáL Þassar stofnanir eru Seðlátoanfc inn og Efmahagssfcofnunim. Sam aimliagður reksturskostnaður þesisara stofmana memiur tugum m-iMjióm-a króma á ári. Em áranig- urimn er ekfci meiiri en þetfca. Við seimusitu fj árlagaaf-greiðslu gerir ríki'sstjómin sig berari að vanþekkingiu en mokkur ömniirr ísl'enzk stjórn fyrr og síðar. Hér skal efcki dæmt um það, -að hvað mikliu leyti vanþekking rikissfcjórmarinmar er sök Efma- ha-gssitoffmumarimmar og Seðlia- bainkans. E-n viitanllega á ríJdB- sitjómin efcki a-ð gleypa útreifcm irnga og upplýsimgar þessara sfcotfniana alveg hráar. Hún á að vega þær og mefca. Stjómim get- ur því efcki meima að tabmöirk- uðu leyti afsakað vanþefcfeiniga síma imeð því að skýló sér á toak við þessar tvær stofmamir, þófct sök þeirra kunini að vera veru- leg. Óhæf stjórn Fyrsfca skilyrði þe-ss, að rífcis- stj-óm geti rækt hlufcverk sáfct, er að hún h-afi sæmilega þekk- imgu á þeim verkefnum, sem hún þairf að fást við. Augljós dæmin sanna, — eims og það, sem er greirnt hér að fram-an, — að ríkisstjórnima bresfcur al- veg þekkimgu á því vamdamál- im-u, sem nú er stærst — efn-a- hags- og atvimnumól-unum. Hún er fáfróðasta stjómin, sem v-er- ið hefur á fslandi í efmahags- og atvinnumálum. Atvimmuíeysið virðist nú amk ast m-eð hverjum de-gi. Ríki’s- stjórmin heldur samfc að sér höndum og fýlgir helzt stefnu, sem er máðuð við það, þegar eftirspurnin eftir atvimnu er of miíkM. Hún heldur d'auðahaldi í lámsfjárhöftin og háu vextina Hún heldur áfram að skattleggja atvininuvegma. Allt miðar þetta að samdrætti og atvin-nuleysi. En-ginm ætlar rfkisstjórninni svo iMt, að hún vilji fá atvimnu- leysi. Það vMl engin ríkisstjórn. 'En ríkisstjómina skortir þefck imgu, vit og vilja tM að gera það, sem gera þa-rf til þess að láta hjól atvinnulífsinis snúast með nægum hraða á ný. Þess ’vegn-a á stjómin að segja af sér. Það er hið eina heiðarlega, sem hún geitur ge-rt.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.