Tíminn - 18.02.1968, Blaðsíða 7

TÍMINN
SUNNUDAGUR 18. febrúar 1968
7
Útgefandi: FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
F’ramKvœmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson, Jón Heigason og tndriðl
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karisson Aug-
lýsingastjóri: Steingrímui Gíslason Ritstj.skrifstofur » Eddn-
búsinu, símar 18300—18305 Skrifsofur: Bankastrætl 7. Af-
greiðslusimi: 12323 Auglýsingasimi: 19523 Aðrai skrifstofur,
s£mi 18300. Ásikriftargjald kr 120.00 á mán. Innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Listamannalaun
Úthlutun listamannalauna er nýilokið og hún orðin
umræðuefni mftnna eins og vant er. Eru menn ekki á
eitt sáttir um mat nefndarinnar og skipan í launaflokka,
og mun það vafalaust seint verða.
En fráleitt væri að gleyma því- í ákafri hríð að út-
hlutunarnefnd, hve þröngur og erfiður stakkur henni er
skorinn. Listamannalaun fara síminnkandi ár frá ári,
miðað við fjárlög ríkisins. Fyrir fjórum árum var fjár-
hæð til listamannalauna á fjárlögum sízt of há og allir
töldu nauðsynlegt að hækka hana fremur en lækka. Þá
var hún 3 milljónir en fjárlög í heild 3,2 milljarðar. Nú
eru fjárlög yfir 6 milljarðar, en fé til listamannalauna
aðeins rúmar 4 milljónir. Á meðan fjárlög og dýrtíð
í landinu hækkuðu um helming hækkuðu listamanna-
laun aðeins um einn fjórða. Þau hafa því raunverulega
læfckað um fjórðung í stað þess að hækka, miðað við
fjárlög og dýrtíð í landinu, hvað þá að nokkur aukning
hafi orðið vegna fjölgunar. Þetta er að sjálfsögðu alveg
óhæft og óafsakanleg smán, að við skulum ganga
aftur á bak í þessum efnum fremur en nokkuð á leið.
Stjómarliðið á Alþingi hefur á hverju einasta þingi
fellt hverja hækkunartillögu.
Þá bætti Alþingi tveim mönnum í heiðurslaunaflokk
og tók það fé af fjárhæð þeirri, sem nefndinni var ætlað
til úthlutunar, svo að hún hafði minna fé en árið áður.
Þegar svona skekkist grundvöllurinn ár frá ári af hendi
löggjafans er varla von að hann réttist hjá nefndinni.
í raun og veru var eðlilegast, að nefndin liti á fjár-
veitinguna í ár sem fullkomna vandræðaákvörðun miðaða
við neyðarástand í fjármálum ríkisins og hagaði úthlutun
1 eftir því. í samræmi við það hefði ef til vill verið eðli-
legast, að engin eða mjög lítil fjölgun hefði að þessu
sinni orðið í efri flokki, en þau sjónarmið hafa komið
fram hjá ýmsum talsmönnum listamanna, að þeir telji
yfirleitt rétt að fjölga í efri flofcki en fækka í úthlutun-
inni í heild, og getur það hafa ráðið einhverju um að
nefndin ákvað allmikla fjölgun 1 efri flofcki.
^Augljóst er, að fjárhæðir í flokkunum, 60 og 30
þúsund eru smánarlega lágar eins og nú er komið, en
þeim varð varla breytt til hækkunar nú. Þess er og að
geta, að fjölgun túlkandi listamanna síðustu ár hefur
verið mjög mikil, en enn eru þær listgreinar aðeins í út-
hlutuninni að mjög tafcmörkuðu leyti, og jafnvel heilar
viðurkenndar listgreinar alveg utan hennar. Breyting
verður varla á þessu, nema fjárveiting Alþingis
hækki. Þá hét ríkisstjórnin því einnig og gerði ráð fyrir
því í lögum, að starfsstyrkjakerfi yrði tekið upp sam-
hliða listamannalaunum, og mundi það rýmka stakk út-
hlutunar. En það hefur ekki orðið enn.
Tillögur þær, sem úthlutunarnefndin hefur sent Al-
þingi um að setja þrjá öndvegislistamenn upp í öndvegið
hjá þeim sem fyrir eru, eru eðlilegar, og að Alþingi
hafi sérstaka fjárveitingu til þeirra heiðurslauna en taki
hana efcki af almennum listamannalaunum, svo og að
minna á nauðsyn starfsstyrkjanna, eru góðra gjalda verð-
ar og sjálfsagt að Alþingi taki þær til greina, ekki sízt
þar sem nefndin hefur orðið alveg sammála um þær.
Lögin um listamannalaun eru einnig vafasöm að
ýmsu leyti og ætti að endurskoða þau að nokkrum árum
liðnum. Um störf nefndarinnar er það og að segja, að
hún ber ekki sem heild ábyrgð á einstökum ákvörðunum
um skipun listamanna í flokka, heldur hefur þar ráðið
afl atkvæða.
r
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Johnson-Rusk-stefnan í málum
Asíu er að syngja sitt síðasta
Bandaríkin geta ekki stjórnað með hervaldi á meginlandi Asíu.
TAIKA lierskipsins Pueblo
heifíir fiært olkikiuir hedim samn-
imn um, að yztu mörk bermaö-
anvalds otekiatr enu á haífliiniu úti
íyrir Strömdium Asíu. Og ttaka
Puieblo var aiuiðmiýlkijlanidi fyrir
okikur. Þar er þó aðeims om
óhapp a@ ræða, edmm hleikik í
keðju atvika, sem öll kerniur
oklkur hiS sama, e®a að Johm-
son-Buis;k-stefmam í Asiiumiálum
er hyigigð á nömigum redknimigi
á mætti okikar sijáillfíra í sam-
aníburði vdð þama afHa, sem
ummt er að fyiikja gegm okkmr.
Puebiio-miátið hiefír ieiitt táll
þess, að öltam nemra himum
ábyrgðarlausustu er nú orðið
Ijióst, að við hötfum ekki efni á
að heyja aðra styrjöld á landi í,
Asíu. Þesisa samnifærimigú höf-
um við öðlazt nokkrum vikum
aftdr að fioruistumiiema Breta, —
edinu mikdlviægu, frjálsu banda-
þjlóðar okkar á jarðkri,mgtammi
— tiilkymmtu, að þeir muini
hætta að fiaira með htaibyerk
hemvallldis í Suður-Asta, allilt frá
Suiez tffl. Simigaipore.
Bfltir þeasa tilkymninigu
stömdum við eimdr og mjötum
ekkd flraimar stuðnimgis etais eim
asita hervieilidiis nedms staiðar í
heimimum. Brotitíhvartf Breta frá
Asta sitaðflestir aJigema edmamgr-
•um Bamdaríkijaimma.
VTð fjiádhagiseiifdðlteikania,
sem ullta ákivörðum Breta um
bmotthivaiitf í ausitri, tók að
miæða á diollamnum og hamm
varð í hættu siadder. Mieð ýms
um ráðurni, bæði beiima fyrdr
og erílemdlis, hefír tefcizt að aif-
stýma vandmæðuun. En bmeiðist
styrjöldiim í Asíu út og magm-
iisit, geitur vamla leiikið efli á,
að etfmaihagis- og varúðármáð-
sbaflamiirmar mássi gáMi siitt og
bmegðist. Þetta gaetd sem bezt
valdnð fljláarihagisfcmepipu um heim
aMam.
FjláiflJögim hiém heáimia kónóma
sivo alllþjióðiLega ertfiðleilka í fjár
miátam. ÓmöguiLegt er að segja
fyrir um, hvaða stetfinu gamig-
ur styrjaldarimmar tefciur, og
með hliðsjóm atf því emu fjár-
iögim næsta furðuleg. Það eáitt
láiggur ijlóst fymir í samibandi
váð þau, að þau binda emdd
á hdð umifamigsmLkla „sitríð“
gteigm fláitækitimmd og kioma í veg
fyrir upptfyllimigu Lotforðam.na
um „hið mikLa þjóðfélag“. !
Þagar aillir þessir ertfliðLeik-
am staoda sem hæst. dynur ytf-
ir oklkur umnfiamgsmesta omrust-
an í sityrjiölidinni i Vietmam.
Oig Westmiometand hemsihiöfðiinigi
betfdr ekfci fmumkvæðið í þeinri
ormusitlL
SÚ nöð afiþUTÍcippa, sem við
höfum orðið fyrir, virðist gefa
tiil kymm,a, að Johmson-Ruisk-
stefnan í miáiLetfmuim Asíu sé
að symgija sitt síðasta. Ea það,
sem er í raurn og vemu að liða
umdiir loík, er sú huigmynd, að
Bandarífcim geti með hervaldi
ráðdð framvdmdu mála og skip-
an á megfaiLandi Asíu.
BamdiarisfcLr hemmenn og sér
fræðimgar haifa hvað eftir anm
að vamað ofclkiur við að reyma
DEAN RUSK
að færast í famig meima em við
verður riáðið í Asdu. Þedr hatfa
saigt otókur, að við getuim elkfci
gert imnrás og sigrað. og
eikki sé á okfcar fiæri að hailda
bæntdame'rgð Asíu í sfcefljum
með umfcrimgimgu.
Kiummiátta í kímivemstou og sam
sfcrft er eikfci nauðsymiLeg til
þess að stoLlja gmumdválilamatrið-
im í hermiaðarlegrd afstöðm miíilH
Amerífcu og Asíiu. Elkfci þanf
anniað em að hotrtfla á landa-
bróf og athuga fcummar töiiur.
Johnison-RuiSk-stefnam í Asta-
málum er tekin út frá þeirri
flonsendu, að 200 milll'jiómir
Bamdarílkjiamanma geiti í kraflti
tæfcniytflfaburða sinna haflt á
hendi flomustu þefara tveggja
þriðju htaita mannlkymisims, sem
á megimfandd Asíu búa, og ráð-
ið flyrir þeim.
EIN þetta er eiklki ummt að
gera. Aisía er otf stár tiil þess
að þetta sé fmamlkivæmamíegt
Biamdarifcfa emu otf langt í bumbu
Og regilur hfas vestnæina, hvfta
manms sœta otf mikilli tor-
trygigmi Vestmæmi, hváitd mað-
umfam er otf tregum bæði tdi
þess að verða gjiaildlþmota og
deyja. Stefmam var reist á
feystonum umdirstöðum og þær
htatu ólhjáfcvæimáiLega að bila.
PUiebLo-málið mfainir oifckur
á, að viðbrögðfa við þedm
miiikfa miistöfcum að bimda mieg
iimþorma heratfila ofckar á efa-
um stað, eins og tdl dæmis í
Vietnam, geta komið flram og
hljóta að boma fmam ammars
staðax. Styrjöldim er þegar far
in að breiðast út tii Laos,
ThadlLanidis, Cambodíu og Kéreu.
Bf til viM breiðist hún út tii
Quemoy og Matsu og jafmivel
vestar um Austumlömd. Johrn-
son-Rusik-fcenmfagdin um „um-
kringimigu", mimmár á tiiraum
til að þrýsta fjióruim potbum
atf vatni í ftösku, sem ekfci
tefcum nema mörik.
MESTU mistök va.Mlh'afamina
í Washimgtom emu þó í því fóiig-
fa að láta sér sjást yfir, að
Sovétrífcfa gáitu efcfci og miyndu
efcflci Mða okflour að sigma í sttyrj-
öiidimmi í Asta. Kosygin hetfir
sjlállflur staðflest þenma sjállf-
sagða sammLeálfca í viðtaHmu,
sem Maðamemm tfaiaráltsiins
Litfle ábtu við hanm, en þar seg-
ir hamn:
„Bamdarffcfa geta ekka sdgr-
að í Váieitnaim. Og við miumum
atf ofldk'ar báfliflu gera aiit, sem
í oklbar vaLdi stemidur, tii þess
að koma í veg fiyrir að Banda-
mikjamemm sigri í Vietnam.“
Þetta er rajög aiivarieg fiuii-
yrðfaig, þrábt fyrir þær þefcktu
viemjur fcomrmúiniista, að viðhafa
stórorðar égnamár. Þaraa stend
ur etokd aðeims þammdig á, að
Savótmeum hafia gilda ástæðu
tái að hjiáLpa VLetnömium, heid-
ur hafa þeir aiigerflega á valdi
sínu að gera það, sem þeir
siegjiast mumi gera. Við getum
efldfci fcomið í veg fyrir, að
Sovétmenm sjlái Norður-Viiet-
nömum fyrir bfagðum og við
ge'tum verið þess fuiivissir, að
Kamiverjar himdra það efldfci.
BN Sovótmemm geta eklkd að-
efas séð Hamoi-mönniuim fyrir
hvers bomiár nauðsynoum. Þedr
hafa eimmáig á valdi símiu að
hivetja tál uppþota og hleypa
þedm af stað aiLt auistam frá
Kóreu og vestur að Miðjarðar-
hafi. Hfadr Sjóndaufustu meðal
ofcfcar hljóta að geta komið
aiuiga á, að Bandarífcfa eiga sér
enga bamdaþjóð, sem að kveð-
ur í heiminum. os geta bvd
ekki neytt hernaðaryfirburða
á hneítimum öltam.
Bfcki verður möguiLegt að
móta trausta og styrikjiamdd
sitefmu gagmivart íbúumum á
me.gLnlamdi Asíu, sem eru að
vakmia og stiga út í daginm,
fyrri em að fúllur skiifaimigur
er ftengimm á þeim misxeilkn-
imgi, sem núverandi stefna oldk
ar er byggð á. Við stöndum
andispænis hrumi bemnaðar-
steflnu. Og við öðtamst efldkl
mfkil stj órnimiáilaáhrjjf á mófl-
efmi Ásíu fyrri en að við höf-
um tifleinkað ofcfcur Lærdóm
mistakamma, sem' ’UiLta þessu
hnimi.