Tíminn - 18.02.1968, Side 5

SUNNUDAGUR 18. febrúar 1968
TÍMINN
17
Mifcbrigði fjalamma hafi bein'liinis
haift stehk breytmigiaráhrif á list
hams?
—■ Jú, ég áJít, að mieð slkiógar-
miyndiuoi Ásigriimis hefjiist nýbt
ifckniaíbii í list hans. í .þedm brýzt
út óhemiju JálbagJieðd, og stundum
ciSsaifenigiin ljlósibriglði, eins og í
olíumáivierkinu Slkiin og skúrir,
sem mér þyteir eim með failfleg-
uisitu miyindum. Ásgríms í safni
hamis, og vialkið heifur atihyigli
miamgra. Þeisisar sikógairmiyindiir eru
ylfirfliedlfct mjlög þyflfckt mlálaðar.
Mér er mjlög minniisstætt, er ég
sá fiyrstu miyinid Ásgríms, sem gaeti
verið upphalf þessa tómabillB. Eg
war þá á HúsafeMi, miinnir mlg
það hafi verið árið 1943. í þess-
ari miynid viritiilst mér vera eilfct-
hvað afliveig nýfct og óvenjuflieigt á
ferðinni. Þetta var lítii vatnslita-
mynd af Sitnúifcnum og SeJgiilinu.
Giflið er mjög sérikeinnilegt og
sfloemmtii.e:gt, sflcriður í m'angs kon
ar litafílúri, aðálliega í guilum og
mauðuim lituim, og í þessuim sterið-
um hangir ein og ein birteihnísla,
— slú'tir flnaim. Ásgrímur sá, að
mér þófcfci myndiin sflflemmtilleg, og
dlálítið s'krlifcin. Á aflmiæflisedigi mín
um það sama ár, var banið efld-
smemma að dyrum, og var þar
flflominn Ásgrímur með miyndiima
í heljanmikilu l'afld, og sagði, að
ég -ætti að edga hamia í afmœfliis-
gjöf. Nú er mymdiin í Lilstasafn-
inu á íS'elflossi.
—. Bn æfcfcum við tíkki að rifja
upip í þess'U sambandi lýsingu Ás-
gríms sjálfs á Húsafellsskógi, eins
og hún er í endu'nminmingum
þeim, em Tómias nitaði eflfcir hon-
umi?
—. Jú, þiað á vel váð. Hlann seg-
ir hérna:
„HúsafteMsisflaógur er edanig
hanla sérlkennilegur að swip og
mátfcúru. Þar er efldkert ldlkit því,
sem er í öðnum skógum. Hann
er óivíða hávaxinn, en sfloógarsivörð
umime er álkafflega failegur og
imeifldflieigur, og ,víða er þar jöfm-
um höeidium gnas og miold, y rauð-
gmæn og gufl á lit. En umiflram
afllt eru trén þarna mieð geysi-
sterkum persónueinkennum og
möng þtíinra bera með sér, að
Ihaifa háð lamga og harða líifisíbar-
áfcbu, sem sveágt hefur sfcoifiniaina
á undiarflieguistu vegiu. Sum af þeim
íkomiu flymir sjlónir sem væriu þaiu
að Iláta yiflirlbuigast af þjáningu,
hrópuðu jiafmivel á hjáfllp, og var
þá oft beiilmifldð rauiðlteifct í stoifn-
inum, eða þiví líkt sem bfl'ætt hefði
úr þeim. Ömnur tré, ef til viill á
nœisfcu grnösum, teygðu mjúklliega
úr ölluim greinum otg breiddu sig
mióiti sól og birtu. Þeifcta minmti
mig iðulega á hfluifcslkipti flor-
dæmidra og útvaldra. í síkógar-'
jlöðrunum,, þar sem lólflsbarátibu
trjlánma gat að flífca í einna sfloörp-
uisfcu Ijlósi, máfcti eimmifct sjá miörg
'SÍðuistu æviárdn, og var hamstið
uipipáhafldsbíimi bams með ölflu sínu
flitaisflcrauti. Hann virtiist ektei hafa
áhuga á að mála Þingvöll um
hásuraair, en oift fór hamin þang-
að á vorin. Mlá segjia, að hann
hafi miáfl'að Þimigvöll fram i aad-
flátið. Eflfcir stúdiíum úr Gjiá'bakka-
fliandi mláflaði Ásgríimur í vimnu-
sbófu sámni geysisfcór olíumiáflveirte,
f berjamó. Sviðið er Hiralfin'agjá,
og konur þar við berjalfcímsllu, ba(k
■giruininurinn ýmist Ármiaininisfleill og
vatnið, eða Annianflell, hauistgróð-
urina í mögnuiðu litaifflhíri. Um
Þingvöll segir Ásgrimur í ævi-
mdinningum sínum:
„Bf fcil váilfl ifcekur ÞingivöHur
ölfliu flram að byggingu landsfliags-
ins, með hamratoeflti og fljölfl um-
'hivenfiis sfléfcfcuima miilkflu, vafcnið,
'gjárniar, miosann og slkiógankjiaim--
ið. Óvíða e,ru Jjiósbrigðin sfceiteari
en á þcssuim slóðuim og engan
'stað hef ég séð hausifcflegurri.
Kyrrðin, sem máttúmuinmd er eiig-
inlegusit á þeiim ártstíma, verður
'hTCngi hfljióðairi en þar vegna
hiinima stióru og voldugu flormia, og
iþá er kiomiin fyflfliag oig diýpt í
þá fliti, sem vonu gliær-iir og gagn-
sæir á voria“.
Þessar ÞinigvaliIamyndiÍT, nokter-
ar efldgos- og Hefllkiuimyndiir, vonu
isíðusfcu olíuimiáflivenk Ásgríms. Og
sú myndiin, sem hann var að
vinna að þegar krafta þraut, svo
að segjia að fuflflu oig ölflu, er efld-
gosmyndíin Stuiriiuihilauþ, sem jiajfn
framt er sbærsta myndin í Ás-
'gríimissaifaii. Hún er eflcki fuflflgerð.
Og Hetefla var ekfld bímaibdfls-við-
flangsefini hefldur. Bama maflaði
Ásgnímur lílka alla tíð eins og
Þingvöfll. Og síðasta myndin, sem
hainm miáfliar úifci, er af þessu flnæga
eldfjiaflfli okikiar. Líika ólfluflflgerð,
miáfluð haustið 1957, en Ásgrimur
deyr 5. aprífl 1958.
— Það er fróðlegt að bflað'a
gesifcabók Ásgnímssaiflras. Þar sós't,
að oflt kioma þangað heiflar fijöl-
steyliduir, en. á sumnum er miargt
um útlendiiinga. Suimii'r láta þar í
fljös óhlanílna aðdáun, og þar má
t.d. flesa þeissi ummæli, sem riit-
uð enu af holflenakuim gesti sum
arið 1967:
„Það er mijög iflfla farið að þess-
ar fallegu myndir hins mikla lista
mainms íslendiingia skuli vcra Lotk-
aðar niðni í kjalfl'ai'a. Vdð lofcum
ektei okitear Reimþraindt ndðri í
flejaflfliama".
Þetta leiðir huganin að hinni
sánu vöntun á vönduðu og góðu
sýniagar- oig -geymslulhúsi flyrir
fl'Lstaiverlkasjló'ð þjióðariinnar, ein
saifln Ás'gríims J'ónssanar er ekiki
iliífciflfl hfluti af þeim sjóði. Og ég
'Spyr flrú Bjianmveigu:
— Koma hér rmargir erlendir
gestir?
— Já, og ýmsir eriendir gestir
sem í safiniið koma, enu U'nidrandi
Á Húsafelli, sumariS 1941. Ásgrímur, Herdís ráðskona og Guðrún Jónsdóttir. Um hana segir Ásgrímur m. a.
í æfisögu sinni: Guðrún var hin mesta ágætlskona. Hún var bókhneigð með afbrigðum. Ýmsar sögur, harla
einkennilegar, fóru af Guðrúnu og var sú ein, að hún hefði eitt sinn gengið Hvítá í svefni.
unstu og miestu mennin'garsefcur
í áföngum. Við getum farið að
dæmi þeima. Mér flinnst, að
„margunigjöf'ki“ til þjóðarinmar
érið 1974 eigi að vera sMk bygg-
iing. „Morigungjöf,i:n“ árið 11944 var
Þjlóðm'imjiasaflnshiúsið, og þar kúr-
ir nú í lánisihúsniæði Liistasafn ís-
lainds. Kynslóðir hvenfa, en meinm
iaganverðmiæti þjóðar oflckar lifla,
og um þau verðuim vdð að búa
véfl, og af alúð. Ég vona saiiin-
airiega, að ósk Ásgríms Jóinsson-
ar verði virt, og að myndum hams
verði veibt virðufle,gt rúm í nýjiu
Jistasafni, þegar þar að kemuir,
t.d. stóran sal flyriir ofliíumáflivierte,
aninian fyrir vatmsllitamyindflir, og
fllítdan sal umidir, þjlóðsaginateikn-
inigiar og aðrar pjóðsagnamyndit.
Má svio sikiipta uim mymdir í þe«s-
uim sölum, því að ágernimgur er
■að heingija uipp í einu allar mynd-
ir Ásgríms, tifl þess þynfti stórt
safnhúss, en það var ekki ósk
Ásgríms, að byggt yrði sérstak-
liogia yifir verk hans.
— Ein hivernig teiuir.þú, að varð
veita beri hús Ásgríms efltir að
' Framhald á bls. 22.
fallegustu trén. Það var einis og í á að sjá þessi dýrmætu listaiverik
ágemgni sands og storma * hefðu i lokuð niðri í 'kijiaillara. í ertfða-
stælt stofnana og gætt yfirtoragð; jkrá Ásgrímis segir, að miynddr
þeiirra peirisióiniulegri reisn og mynd i hans eiigi að varðveita og sýna
U'gleiflc. Og íjiölbreytnim var lífca
ótrúlliega milkil. Það var emgu íík-
ara en að aflilar huigsanlegar
„miammgerðir" ættu sér fluilfltrúa í
þessum kostuflega skiógi oig þess
vegna var hægt að sækja þamigað
óþrjiótamdi fytrirmynidir. Mér
flanaist ég þeikfcja sum þessi tré
betur en sjálfam mig, en satt er
það, að þau _voru ákaflega kenj-óbt
í viðmóti. Ég máiaði einu sinini
eiltt þesisara trjáa með afar dimm-
um himni á þalk við, söm skiipaði
því í menkilegt ljös, eða líkt e-ins
og birtan kæmá inm'an frá því
sjáfllfiu. En það sraf aldrei framar
færi á sér við slíkar aðstæður öll
þau ár, sem ég var þamna að
vei|kii.“
— En ÁsgrímuT átti sér oú
aðrar viinjar en Húsafell og þær
ósmiáar. Hvað um Þingvölfl?
— Já, einin var sá staðmr, sem
var elklki tímabi's-viðfangsefni hjá
Ásgrími, en það var Þingvölfluir.
Alila sína löngu starflsævi máflaði
hann þar öðnu hverju, og mcst
í húsi hans, þar til byggt verður
nýtt lisitasafm, og myndurn bans
ætlað gott rúm í því nýja sadind.
Við gebuim aðeins sýnt um 40
myndir í eimm, og mjög erfifct að
teoma fyrir stórum mynidum, en
í Ásgrímssaif'nd em uim 400 full-
gerðar ofliíu- og vaitnsliifcaimiyadir,
og miteifll fjöldli þjióðisagn'ateilkm-
inga. Bn við skiptum um miyndir
þrisvar á ári, og gefum með því
flófliki kiost á að sjá gjöf Ásgrims
alfla. En mér íimnst lítiflfl ábugi
vera á byggingu listais'aflnsins, sem
þó vantair alveg tllfdinnianilega, Riík
ið veiitir árlega rúma hálfa miflflj-
ón krónur til lis'taveite'akiauipa, en
sýningarpláss vantar. Ég hefi
heynt, að Listasafn íslands hafi:
erflt verðimi'kla.r fasteignir í m,ið-;
borginni, og á auðvitað að hiefja
nú byggiaigu listasaifnsihúss, og:
byggja það í áfömguim. Við eruim
lítiil, fláfcæk mieinnimgarþjóð, og
okikur er því oflviða að byggja
í sprefcti stórt o.g vandað saifmhús.
Rikar þjóðir hafla byggt sín feg-
í kirkjugarðinum á Húsafelli sumarið 1944. Bjarnveig, Ásgrímur, Herdís ráðskona og Guðlaug frænka Ásgrims.
{ baksýn sér á legstein Snorra prests Björnssonar.
\