Alþýðublaðið - 29.11.1989, Qupperneq 7

Miövikudagur 29. nóv. 1989
7
Minning
Jónina Margrét
Guðjénsdóttir
f.v. formaöur Verkakvennafélagsins Framsóknar
F. 2. ágúst 1899 — D. 24. nóvember 1989
Þrátt fyrir hækkandi meðalald-
ur fólks almennt, fer þeim nú óð-
um fækkandi, sem fæddust um og
eftir aldamótin síðustu.
Um aldamótakynslóðina verður
vart sagt ,,að mulið hafi verið und-
ir hana". Sú kynslóð varð sjálf aö
ryðja hina grýttu braut, „götuna
fram eftir veg". Vegurinn til bættra
lífskjara var hvorki sléttur né auð-
farinn. I orðsins fyllstu merkingu
var sú braut vart sjáanleg. 1 þeim
efnum varð að byrja á byrjuninni
og mikið lá við að grunnurinn
væri réttilega fundinn. Allt fram-
hald og öll framtíðarsýn var undir
því komin að fyrstu skrefin væru
rétt stigin.
í þessum hópi aldamótakyn-
slóðarinnar var sú forystukona fé-
lagslegra umbóta í landinu, sem
hér er kvödd.
Jónína Margrét Guðjónsdóttir
var fædd að Maríubakka, Hörgs-
landi Síðu í Skaftafellssýslu, 2. ág-
úst 1899, dóttir hjónanna Guðrún-
ar Guðmundsdóttur og Guðjóns
Benediktssonar. Faðir Jónu lést
þegar hún var 2ja ára gömul, en 9
ára fluttist hún með móður sinni
og systkinum til Reykjavíkur. Það
kann að virðast umhugsunarefni
fyrir fólk sem er örlagatrúar, að
fyrsta heimilið, sem Jóna gistir hér
í Reykjavík, var heimili Jóhönnu
Egilsdóttur, en heimatún þeirra
lágu saman austur í Skaftafells-
sýslu.
Hvoruga þeirra mun hafa grun-
að að í hönd færi áratuga langt
samstarf á vettvangi verkalýðs- og
þjóðmálabaráttu. Sú varð þó raun-
in.
Á unglingsárum gekk Jóna til al-
mennra starfa íslenskra verka-
kvenna við fiskverkun á hinum
ýmsu fiskverskunarstöðvum í
Reykjavík, en lengst starfaði hún í
Defensorsstöðinni.
Jóna var því ekki gömul, þegar
hún skipaði sér í sveit verka-
kvenna, sem þá höfðu myndað
verkakvennafélagið Framsókn,
undir forystu Jónínu Jónatans-
dóttur, eins af merkustu frum-
kvöðlum íslenskrar verkalýðs-
hreyfingar.
Undirritaður heyrði Jónu m.a.
eitt sinn skýra frá þátttöku sinni í
fyrstu 1. maí kröfugöngunni 1922
og þeim móttökum, sem göngu-
fólkið þá fékk, og takmörkuðum
skilningi var að mæta.
Verkakvennafélagið Framsókn
hafði að sjálfsögðu kjaramálin efst
á sinni málefnaskrá, en jafnframt
og ekki síður, voru jafnréttismálin
í öndvegi, því að ójafnréttið í
kjaramálum brann hvergi eins um-
búðalaust meðal vinnandi fólks,
eins og hjá verkakonum.
Jóna þreyttist ekki á því að segja
frá dæmum um að konur hefðu á
fiskreitnum haldið á sömu fiskbör-
unum á móti karlmönnum, — bor-
ið sömu byrðarnar, en við launa-
greiðslur að loknu verki, ekki ver-
ið hálfdrættingar. Þetta hróplega
ranglæti og misrétti birtist ekki að-
eins i launagreiðslunum einu,
heldur einnig í almennt niðurlægj-
andi framkomu við konur.
Hér er e.t.v. að leita höfuðástæð-
unnar fyrir því, að konur sáu sig
knúnar að stofna sérstök verka-
lýðsfélög. Sérstaða kvenna i
launa- og kjaramálum var á þess-
um árum öllum svo augljós, sem
verða má, og ef vilji var, að kynna
sér staðreyndir. Þrautseigjan og
eljan í verkakvennafélaginu í
þessari mannréttindabaráttu ís-
lenskra alþýðukvenna, mun hæst
gnæfa í sögu þessa tímabils i ár-
dögum aldarinnar. 1 þessari oft
vonlitlu baráttu stóð Jóna Guð-
jónsdóttir í fylkingarbrjósti um
hálfrar aldar skeið.
Þegar, er Jónína Jónatansdóttir
lét af formennsku verkakvennafé-
lagsins, tók hin kunna valkyrja al-
þýðusamtakanna, Jóhanna Egils-
dóttir, við forystu, en við hlið sér
sem varaformann valdi hún Jónu
Guðjónsdóttur.
Þetta samstarf þeirra Jóhönnu
og Jónu varaði samfleytt í 28 ár,
þar til Jóhanna kaus að hætta, og
var Jóna þá valin formaður félags-
ins i hennar stað, og gegndi því
starfi í 12 ár.
Þessum trúnaðarstörfum gegndi
Jóna af trúmennsku og festu og
skörungsskap, eins og öðrum
verkum, er hún gegndi.
Þegar líða tók á starfsdag Jónu
Guðjónsdóttur, en íélagsstörfin
kröfðust enn krafta hennar, tók
hún til starfa hjá Vinnumiðlunar-
skrifstofu borgarinnar og síðar hjá
Tryggingastofnun ríkisins, en þar
vann hún svo lengi sem starfsald-
ur opinberra starfsmanna leyfði.
Jóna Guðjónsdóttir var glæsileg
kona ásýndum, fasmikil og rösk-
leg í íramgöngu allri. Ekki dró það
úr glæsimennsku Jónu, að hún
gekk til allra daglegra starfa sinna
á íslenskum búningi. í fjölmenni
velktist enginn í vafa um hver var
á ferð, þar sem Jóna fór.
Á gleöistundum var hún glöðust
allra, en sveigöust umræður að
baráttu lítilmagnans, varö hún al-
vörugefin og hleypti þá brúnum til
áherslu orða sinna. Að hennar
mati var sú barátta ekki til um-
ræðu á gleði- og skemmtistund.
Auk forystuhlutverks í verka-
lýðshreyfingunni og Alþýðu-
flokknum, átti Jóna sæti í ýmsum
ráðum og nefndum á vegum heild-
arsamtakanna. Hún varð m.a.
fyrsta konan, sem tók sæti í banka-
ráði Alþýðubankans, við stofnun
hans.
Þeim, sem þessar línur ritar, var
vel kunnugt um ófáar ferðir Jónu
á heimili þeirra, er áttu við tíma-
bundna eða langvarandi erfið-
leika að etja, þeim sem í hlut áttu,
til styrktar og hjálpar. Þessar
hjálparferðir Jónu voru farnar í
kyrrþey og voru ekki til umræðu
við aðra en þá, sem málin varðaöi.
Á þennan hátt kaus Jóna m.a.
að þjóna sínum hugsjónum i
einkalífi. Allir, sem við erfiðleika
áttu að stríða, voru henni viðkom-
andi.
Jóna Guðjónsdóttir giftist aldrei
og eignaðist heldur ekki aíkorn-
endur, í venjulegri merkingu. Væri
hinsvegar hægt að hjálpa eða
greiða götu einhvers, sem í erfið-
leikum átti, þá voru hinir sömu óð-
ara orðnir hennar nánustu.
Jóna Guðjóns, eins og hún var
kölluö í vinahópi, safn.aði ekki á
langri ævi neinum veraldarauöi,
og sem þversögn þeirrar hugsun-
ar, sagði hún oft í gamahtón; ,,Mig
vantar allt, nema peninga". Henni
var tamara aö gefa en þiggja.
Um áratuga skeið var Jóna
heimlisföst hjá Guðrúnu Halldórs-
dóttur frá Sæmundarhlíð og eigin-
manni hennar, Guðmundi Hall-
dórssyni, togarastýrimanni.
Eftir lát þeirra hjóna hélt Jóna
heimili í 22 ár með Þórunni Valde-
marsdóttur, að Sigtúni 27 i Reykja-
vík. Þegar Jóna haföi setið í stjórn
Verkakvennafélagsins Framsókn-
ar i 40 ár, og óskaði eftir að verða
leyst frá störfum, tók Þórunn við
formennskunni.
Áriö 1982 óskaöi Jóna eftir vist
á Hrafnistu í Hafnarfiröi, og dvald-
ist þar til æviloka, 24. nóvember
sl.
Löngum og merkum ferli ís-
lenskrar alþýðukonu er lokið, —
konu, sem aldrei brast þor eða
kjark í baráttunni fyrir betra og
bjartara mannlífi, — konu, sem
aldrei hlíföi sér í baráttu fyrir aðra.
Útför Jónu verður gerð frá Víöi-
staöakirkju í Hafnarfirði fimmtu-
daginn 20. nóvember 1989 kl.
12.20.
Eggert G. Þorsteinsson
Sjónvarpiö kl. 20.40
Á TALI HJÁ
HEMMA GU m
Enn heldur Hemmi Gunn áfram að
vera upptekinn og fær til sín góða
gesti af öllum stærðum oggerðum.
Að þessu sinni verða þeir mest-
megnis úr tónlistarheiminum, ýms-
um geirum þess heims reyndar, því
þarna verða t.d. Valgeir Guöjónsson
sem er alíslenskur poppari, hljóm-
sveitin Síðan skein sól sem er líka ís-
lensk hljómsveit, óperusöngkonan
Margarita Haverinen sem hér hefur
sungið Toscu í samnefndri Operu
Pucinis í Íslensk/Norsku óperunni.
Að auki spurningaleikur, bros-
keppni og falin myndavél. Og svo
auðvitað Hemmi sjálfur.
Stöö 2 kl. 21.05
SADAT
Bundarísk sjónuarpsmynd, gerö
1983, leiksljóri Richards Michaels,
adalhlutuerk Louis Gossell jr., John
Rhys-Dauies, Madolyn Smilh, Jer-
emy Kemp.
Myndin byggir á ævi egypska forset-
ans fyrrverandi, Anwar Sadat, sem
var einn af helstu leiðtogum Araba.
Louis Gossett fer nokkuð vel með
hlutverk sitt sem Sadat, þrátt fyrir
að hann virðist ekki vera hið aug-
ljósa val í hlutverk sem þetta. En
Jóna Guðjónsdóttir
fyrrverandi formaöur
Verkakvennafélagsins Framsóknar,
lést að Hrafnistu í Hafnarfirði 24. nóv. síöastliöinn.
Jaröarförín fer fram frá Víðistaðakirkju fimmtudaginn
30. nóvember kl. 13.30.
Fyrir hönd vina og ættingja
Þórunn Valdimarsdóttir
Kristín Bjarnadóttir
þannig er að þrátt fyrir að saman-
lagt taki þessir þættir tveir, 200 mín-
útur í sýningu, er ekki hægt að tala
um að kafað sé í efnið á nokkurn
hátt. Þarna er vatnið rétt gárað ef
svo má komast að orði og þaö auö-
vitað dregur myndina töluvert niö-
ur. Anwar Sadat var einn merkileg-
asti stjórnmálamaður Araba á síðari
árum og virtist nokkuð óhræddur
við að stíga skref sem öðrum Araba-
leiðtogum var gjörsamlega fyrir-
munað að stíga. Enda slitu mörg
þeirra stjórnmálasambandi við Eg-
yptaland og Sadat þegar hann und-
irritaði friðarsamkomulag við ísra-
el. Sadat var myrtur eins og svo
margir aðrir góðir menn í þessum
heimshluta. Síðari hluti myndarinn-
ar verður sýndur annað kvöld.
Sjónvarpið kl. 21.45
MAYERLING ★★★
Frönsk bíómynd, gerö 1936, leik-
stjóri Anatole Liluak, adalhluluerk
Charles Boyer, Danielle Darrieux,
Jean Dax, Suzy Prim.
Ekki beint ný þessi mynd, rúmra
fimmtíu vetra gömul en þó ekki
gengin sér til húðar eins og fólk fær
að kynnast býsna vel. Þetta er róm-
antísk mynd af gamla skólanum,
segir frá einu frægasta ástarsam-
bandi sögunnar, nefnilega því þegar
Rúdolf krónprins, sonur Franz Jós-
efs Austurríkiskeisara, vogar sér að
verða ástfangin af stúlku sem ekki
er af nægilega góðum ættum. Svo
sem klassískt þema að fjalla um en
sannsögulegheit myndarinnar gera
hana sterkari en ella. Myndin var
endurgerð árið 1969 með Omar
Sharif og Catharine Deneuve í aðal-
hlutverkum en sú gerð jafnast eng-
an veginn á þá upprunalegu.
^jjjíSTÖD2
17.00 Fræösluvarp 1. Bakþankar 2. Frönsku- kennsla 17.50 Töfraglugginn 15.15 Harry og félag- ar Biómynd meö Donnu Sommer og fleirum. 17.00 Santa Barbara 17.45 Klementina
1800 18.50 Táknmálsfréttir 18.55 Yngismær (35) 18.15 Sagnabrunnur 18.30 í sviösljósinu
1900 19.20 Poppkorn 19.50 Tommi og Jenni 20.00 Fréttir og veöur 20.40 Á tali hjá Hemma Gunn 21.45 Mayerling Frönsk bíómynd frá árinu 1936. Leikstjóri Anatole Litvak. 19.19 19.19 20.30 Murphy Brown 21.05 Sadat Fram- haldsmynd i tveimur hlutum um Sadat, for- seta Egyptalands. Fyrri hluti. 22.45 Kvikan Viö- skiptaþáttur 23.15 1 Ijósaskiptun- um
2300 23.00 Ellefufréttir 23.10 Mayerling fram- hald. 23.35 Dagskrárlok 23.40 Flugslysið Flug- vél hlekkist á i lend- ingu. Leikstjóri er Tom Toelle. 01.15 Dagskrárlok