Tíminn - 20.04.1968, Blaðsíða 9

LATJGARDAGUR 20. apríl 1968
TIMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramkvaBmdaistjóri: Kristján Benediktssoii. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsscra, Áug-
lýsingastjóri: Steingriímur Gíslason. Ritstj .skrifetofur í Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skritstofur: Banikastræti 7. Af-
greiðsiusdmi: 12323. Auglýsingasími; 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Ásikriftargja’M kr. 120.00 á mán. innanlands — í
iausasödu kr. 7.00 eint. — Prenibsmdðjna EDDA h. f.
Rekstursfjárskorturínn
í ræðu sinni í eldhúsdagsumræðunum í fyrrakvöld
ræddi Einar Ágústsson, varaformaður Framsóknarflokks
ins, m. a. um rekstursfjárskortinn og hver hemill hann
væri á eðlilegan hagvöxt og betri afkomu í atvinnu-
rekstri landsmanna. Fyrirtækin eru rekin af vanefnum
og þannig verður allur rekstur dýrari og óhagkvæmari.
Þetta er afleiðing af stefnu ríkisstjórnarinnar í peninga-
málum, sem minnkað hefur endurkaup afurðavíxla og
dregið úr ráðstöfunarfé viðskiptabankanna. Endurkaupin
hafa aðeins tvöfaldast meðan útflutningur hefur meira
en fimmfaldast og í stað þess að áður lagði Seðlabankinn
viðskiptabönkunum til verulegt fjármagn en nú lætur
hann viðskiptabankana leggja inn til sín.
Þá sagði Einar Ágústsson: Emil Jónsson sagði að
Framsóknarmönnum væri illa við gjaldeyrissjóðinn og
vildu umfram allt eyða honum í alls konar óþarfa inn-
flutning. Mjög er þetta nú málum blandað hjá hæstv.
ráðherra, eins og fleira í hans fræðum. En við höfum
stundum varpað fram spurningum um það, hverju það
hefði getað breytt um viðskiptajöfnuðinn, ef innlendir
atvinnuvegir hefðu búið við skaplegan kost.
Hvað hefði til dæmis blómlegur, íslenzkur iðnaður get-
að sparað mikinn innflutning og komið í veg fyrir mikl-
ar greiðslur úr gjaldeyrissjóðnum? Hefði ekki verið
hagkvæmara fyrir okkur að verja einhverju af því fé,
sem legið hefur óarðbært í erlendum bönkum, til þess
að gera iðnrekendum kleift að nota þann vélakost, sem
til er í landinu og skapa hundruðum manna atvinnu, 1
stað þess að loka verksmiðjunum og senda fólkið heim?
Hvað hefðu nýir, velbúnir togarar, sem tryggður væri
arðbær rekstrargrundvöllur, getað aukið útflutninginn
mikið og þar með tekjur gjaldeyrissjóðsins?
Verðum við íslendingar ekki að ha-fa samkeppnisfær
atvinnutæki við aðrar þjóðir til fiskveiða á fjarlægum
miðum, ef við eigum að halda okkar hlut?
Hvað hefðu hraðfrystihúsin getað skilað miklu meiri
gjaldeyristekjum, ef eitthvað af bundna fénu hefði verið
notað til að auka hagræðingu þeirra.
Hefði ekki verið skynsamlegra að styðja við bakið á
þessum þýðingarihiklu framleiðslufyrirtækjum í stað
þess að hafa þau lokuð langtímum saman?
Hvað væri hægt að afla mikilla nýrra tekna 1 gjald-
eyrissjóðinn, ef til dæmis hefðu verið teknar upp nýjar
verkunaraðferðir sjávarafurða? Væri ekki skynsamlegt
að aðstoða framkvæmdamenn við að koma slíkum nýj-
ungum á laggirnar?
Slíkar spurningar eru óteljandi, en þær virðast ekki
angra hæstvirta ráðherra. Þeir hafa annað land fyrir
stafni. Þeirra úrræði eru að ganga í erlend bandalög og
fela útlendingum hinar stærri framkvæmdir hér. Ólafur
Björnsson, háttv. 12. þingmaður Reykvikinga, minnist hér
fyrr í umræðunum á hugarfar selstöðukaupmanna. Það
er kannski ekki nema von að sá hugsunarháttur sé ofar-
lega í þeim mönnum, sem hafa þá yfirlýsta stefnu að
binda litlu kænuna okkar aftan í stóra hafskipið.
Og hvernig er þá ástatt með þennan margrómaða
gjaldeyrissjóð? Því er fljótsvarað. Um s. 1. áramót var
þessi sjóður 845 mill. kr. Þá voru stutt erlend vörukaupa
lán 743 millj. kr. eða mismunurinn á þessu tvennu 100
millj. kr. í árslok 1958 áttu bankarnir inni erlendis 228
millj. kr. og frá þeirri tölu þarf ekkert að draga — stutt
erlend vörukaupalán voru þá engin. Heildargjaldeyris-
staðan er hins vegar þannig, að í árslok 1958, þegar
vinstri stjórnin fór frá — voru skuldirnar 1999 millj.
Nú — eftir 10 ára viðreisn — eru þær komnar upp í
4891 millj. kr. Þarna hafa menn árangurinn.
......— .............-----------------
Grein úr „The Economist".
Landbúnaðarmálin skapa Efna-
hagshandalaginu mikinn vanda
Stefnt verður að því að fækka hinum mörgu smábúum.
SAMKOMULAG hefir náðzt
um með hverjum hsetti eigi að
afl-a fjiáx til framkvæmda á
stefnu Efnahagisibandalagsins í
landibúnaðarmálum og búið er
að áikveða verðið í höfuðdrátt
um. Er e-kki lítið afrek hjá ráð
herrum efnahagsbandalagsríkj
anna að komast svo langt, sem
raun er á orðin. f júlí í sum
ar var samræmt verð í banda-
lagsríkjunum á korni og fræi
til olíuframieiðslu og jafnframt
var fellt niður gjald aif verzlun
milli aðildarríkjanna með ali
fugla, egg og svín.
Verð á hrísgrjónum var sam
ræmt í september. Samræmt
verð mjólkur og mjólkurafurða,
nautakjöts og kélfakjöts átti
að koma til framkvæmda með
apríl, og síðar átti verðsamræm
ingin að ná til tóbaiks, blóma,
j-urta, humals og fiskafurða, og
loks víns þegar tímar liðu. Ver
ið er og að ræða samræmingu
verðs á kartöflum, vefjargarni
og kindakjöti.
Nú fyrst er verið að taka
endanlega saman, hvað kostað
hefir saimkomulagið sem náðst
hefir, eins og kom fram í hinni
hörð-u deilu um offramleiðslu
mjólkur og smjörs.
DR. MANSHOLT, sem er
varaformaður samtakanna og
fer m-eð landbúnaðarmiál, gerði
mönn-um ærið bylt við fyrir
skömmu þegar hann sagði og
ítrekaði, að hið umsamda verð
nægði ekki. Enda þótt að
játa bæri að tekjur af landbún
aði væru lágar, þá væri ekki
unnt að hækka verðið, og
stefna, sem aðeins næði til
verðs og sölu „gæti ekki tryg-gt
starfsmönnum við landbúnað
viðunandd tekjur á sóm-asam-
lega skömmum tíma, eins og
gert er ráð fyrir í sáttmálan-
u-m (Rómarsáttmálanum).“
Áheyrendur Mansholts brugð
ust við á tvennan hátt. Annars
vegar var sagt, að a-uðíséð hefði
verið í upphafi, að stefnan í
landbúnaðarmálum væri röng
og yfirlýsing Mansholts væri
í raun og veru ekki annað en
viðurkenning mistaka. Hins
vegar var dr. Mansholt óskað
tii hamin-gju með kænlega hern
aðaraðferð, og nú, þegar búið
væri að afgreiða hið tiltölulega
lítilvæga verðlagningarmál,
gæti bandalagið 1-oksins snúið
sér að hinum raunverulega
vanda, eða að ákveða rekstur
landbúnaðarins og raða honum
niður. Og þarna mun á málin
litið frá sama sjónarhorni og
dr. Mansholt gekk út frá.
Meinið er, hve miklu auð-
veldara er að koma sér saman
um hátt verð en að endurskipu
leggja rekstur landbúnaðarins
á heilu meginlandi. Hjá því
varð naumast komizt að verð
ið, sem f-ulltrúum sex ríkja tæk
ist að koma sér saman um, yrði
það verð, sem framleiðendur
dýrus-tu afurðanna í banda-lags
löndun-um þyrftu til að
skrimmta, þar sem búið var að
á-kveða sem meginreglu, að
beinn styrkur til verst settu
bændanna kæmi ekki til mála.
Fulltrúar banda-lagsþjóðanna
sex hafa því samþykkt hæsta
búvöruverð, sem þekkist í þró
uðu lönd-um, en þrátt fyrir
það verða meðaltekjur af bún
aði fjórðungi eða jafnvel þriðj
ungi lægri en tekjur þeirra,
sem lifa af annarri atvinnu.
BÚVÖRUVERÐIÐ yili banda
lagsríkjunum ekki sérlega miki
um erfiðleikum ef búvörufram
leiðsla bandalagsþjóðanna
sjálfra væri hlutfallslega lítil
og matvara keypt frá öðrum
löndum í miklum mæli. Raunin
er hins vegar sú, að bandalags
þjóðirnar fullnægja sjálfar þörf
um sinu-m að níu tíu-ndu hlut-
um. Kornframleiðslan er 85%
af neyzlunni, kjötframleiðslan
94% og smjörframleiðslan er
tveimur hundraðshlutum meiri
en neyzlan eða 102% miðað við
han-a. Ólikiegt er að neyzla auk
izt að mun innan bandalagsins,
m-eðai annars vegna hins há-a
verðs, en auk þess er líklegt,
að bændur auki framleiðs-luna
og til verði óþægilegar um-
frambirgðir.
Erfiðleikarnir vegna offram-
leiðslu mjólkur og smjörs sýna,
hvað rangt er við stefnuna, sem
fylgt er. Smjörbirgðirnar í
bandalagsrikjunum voru 150
þús. smál. 1. aprfl og gert er
ráð fyrir, að þær aukist um
90 þús. smálestir á næstu 12
mánuðum, ef dæma má eftir
ríkjandi hnei-gð í framleiðslu
og neyzlu. Verði engin breyting
á stefnunni gera tölfræðingar
Efnahagsbandalagsins ráð fyr-
ir, að smjörbirgðimar verði
komnar upp í 750 þús. smálest
ir í marzlok 1972.
En vert er að gera sér grein
fyrir, hvað þetta vörumagn
táknar fjárhagslega: Búizt er
við, að 1968—69 feosti sem sv-ar
ar 45,5 milljörðum króna að
081011 mjólJkurverðinu, saman
borið við um 20 milljarða
króna á yfirstandandi fram-
leiðsluári 1967—68, (en þá
gilti ekki mjólkurverðið, sem
nú er búið að ákveða).
ÞESSAR tölur eru skelfiieg-
ar, en þó ekki nægilega ógn-
vefcjandi — eins og dr. Mans
holt komst að raun um — til
þess að koma í veg fyrir, að
landbúnaðarráðherrar aðildar-
ríikjan-na sex andmæltu hástöf
um, þegar hann stakk upp á
að lækka um 2,5% verðið, sem
ákveðið hafði verið að gilda
dkyldi frá 1. apríl. Ráðherrarn
ir létu ekki hrífast af úrræðun
um, sem dr. Mansholt bauð upp
á, en þar á meðal voru áform
um „rekstrarbreytin-gaáhrif“,
að fó bændur til þess að hætta
mjólkurframleiðslu með því að
heita 14250 króna u-ppbótum
fyrir hverja mjólkurkú, sem
lögð væri inn til slátrunar, og
þar að auki 7500—11400 krón-
um fyrir hverja þrjá kálfa.
sem bændur keyptu og aldir
væru til slátrunar.
Sennileg-a hefir dr. Mansholt
gert sér vonir um að fjármála-
ráðherrunum ofbyði þegar þeir
sæju kostnaðartöiurnar og
þröngvuðu starfsbræðrum sín-
u-m landbúnaðarráðherrunum
til þess að sýna skynsemi. En
lækkun mjóikurverðs þýddi
beina tekjus-kerðingu margra
bænda, sem við mjólkurfram-
leiðslu fást, og það hefði ó-
hemjumikla stjórnmálaerfið-
lei'ka í för með sér. Landbún
aðarráðherrarnir sex voru M
ek-ki einu sinni fáan-legir til n
að sa-mlþykkja hömlur á mjólk fi
urverðinu í fjögur ár og dr. 1
Mans-holt er því horfinn frá fi
uppástungu sinni um verðlækk
unina.
VANDINN, sem við blasir,
er öllum auðsær, en samt sem
áður heyrist lítið um það rætt
opinberlega í bandaiagsríkjun-
um að gera ráðstafanir til
beinna áhrifa á framleiðsluna-
Sumir hverjir treysta á 3—4%
árle-ga verðbólgu, (verðhækkun
á öðrum vörum en búvörum),
sem ylli hlutfailslegri verð-
læbkun búsafurða m-eð tíman-
um, en þetta væri sein-virk
hrossal-ækning. Einn af starfs
mönnum bandalagsins ritaðd
fyrir sikömmu í bók um kosti
kerfisbundinna ákvarðana um
heimilað sölumagn, sem auð-
velt væri að beita tii áhrifa á
sykurrófnarækt. En ekki væri
a-uðvelt að beita slík-um aðferð-
um in-nan þess k-erfis, sem frem
ur byggir á verðstuðningi en
beinum styrkjum.
Hinn torleysi vandi er að
finna einhverja færa leið til að
lækka almenna verðið, eða að
koma í minn-sta kosti í veg fyr
ir að það hækiki, án þess að
þrengja lífsfcjör bænda. Þetta
getur einun-gis auðnazt með
því að fin-na 1-eiðir tii að lækka
tilkostnað bænd-a, og allir vita,
hvað það þýðir og hversu tor
sótt og einfœr er leiðin að
þvi marki. Fé er handbært, eða
rúml. 16 milijarðar króna á
ári, til þess að greiða smábænd
um fyrir að hætta, endurbæta
dreifin.gu og aðstoða við um-
bætu-r á tilteknum svæðum.
f aðildarríkjum Bfnahags-
bandalagsins eru 6 milljónir
bænda, sem hafa til umráða
m-eira en 2% ekru, en einung
is 3% þeirra hafa 125 ekrur
og 70% hafa minna en 25 ekr
ur -en sum þessarra búa kunna
að vera rekin í hjáveikum).
Lágmark er að g-eta sér þess til»
að bændur séu 3 milljónum
fleiri en þörf væri á, ef land-
búnaðurinn væri vel rekinn.
Til samanburðar má nefna, að
í Bretlandi eru 400 þús. bænda
býla, en bændur, sem hafa þú-
skap einan að atvinnu, eru
ekki nema 200 þús. Ef til vill
er helmingur búanna of smár
miðað við nútíma aðstæður,
og í Bretlandi er því rætt um
að fækka þeim úr 110 þúsund
u-m í 50 þú-sund, eða um 60
þúsund. Kostnaður verulegs á R
Framhald á b)*. I?.. §
-----------*