Alþýðublaðið - 04.01.1990, Qupperneq 2

2
Fimmtudagur 4. jan. 1990
fimnntiiiiiii
Ármúli 36 Sími 681866
Útgefandi: Blaö hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Kristján Þorvaldsson
Dreifingarstjóri: Siguröur Jónsson
Setning og umbrot: Leturval, Ármúla 36
Prentun: Blaöaprent hf.
Áskriftarsíminn er 681866
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 75 kr. eintakið.
BORNIN I VINNU-
ÞREYTTU ÞJÓÐFÉLAGI
Vinnusemi hefur löngum veriö talin til mikilla mannkosta á ís-
landi og víst er aö þorri þjóðarinnar vinnur baki brotnu viö aö
færa björg í bú. Þessi vinnusama þjóö hefur sem betur fer verið
laus viö stórfellt atvinnuleysi, þótt sú illræmda vofa hafi barið aö
dyrum síöustu misseri. Vinnusemi íslendinga hefur því sannar-
lega fengiö útrás. Mörgum þykir jafnvel aö dugnaöurinn til vinnu
skipi veglegri sess í þjóðarvitundinni en æskilegt getur talist. Viö
þurfum a.m.k. ekki annaö en líta til grannþjóöa okkar til aö kynn-
ast öörum viðhorfum til vinnunnar.
*
I ágætu áramótaávarpi minnti Vigdís Finnbogadóttir forseti ís-
lands okkur á ýmsar hliðarverkanir vinnuseminnar: „Búum viö
ekki viö það lán aö öll börn fá aö boröa á íslandi og enginn gengur
klæðlaus? Vonandi er þaö rétt. Þó er þaö nú svo að mörgum er
hagur barna í þessu vinnuþreytta þjóöfélagi mikiö áhyggjuefni
og greinilega er nauösynlegt aö finna leiðir til lausnar. Viö verö-
um aö játa það fyrir okkur sjálfum aö börn okkar eru afskipt. Viö
höfum verið svo ánægö með allt það frelsi sem okkur hefur
áskotnast og gengiö svo áköf til vinnu til aö aö afla verðmæt-
anna, án þess að láta þar á móti koma öruggan umhyggju- og
uppeldisstað fyrir börnin, skóla og námsstofnanir, aö viö höfum
gengiö svo langt aö láta börnin ganga sjálfala."
Hérvekurforseti íslandsmálsá meinsemd í þjóðfélaginu. Meini
sem viö höfum ekki borið gæfu til að fjalla opinskátt um fram til
þessa. Getur þaö virkilega veriö aö við höfum gleymt hag barn-
anna í „ okkar vinnuþreytta þjóöfélagi'? Þaö eru vissulega mörg
teikn á lofti um þaö. Opinberar tölur um vinnutíma fólks færa
okkur og heim sanninn um, aö mörg börn njóti einungis nálægö-
ar foreldra sinna á stórhátíðum og hugsanlega í sumarleyfum.
Samfélagiö hefur einnig brugðist þessum börnum, aö veita ann-
aö í staðinn, til leiðsagnar og uppeldis. Vigdís forseti segir enn-
fremur: „ Og öll börn eiga heimtingu á uppeldi til þess aö veröa
manneskjur í einu og öllu, til þess aö njóta samvista viö aöra en
óttast þá ekki. Ekkert okkar fær í vöggugjöf skemmdarfýsn eöa
kunnáttu til ofbeldisverka. Ekkert barn á skiliö aö alast upp til
slíkrar hegðunar.'
Þessi tímamótaræöa Vigdísar Finnbogadóttur forseta íslands
krefst þess aö viö hlustum. Umræöuefniö er svo knýjandi aö það
hlýtur aö vekja spurningar hjá stjórnmálaflokkum, aöilum vinnu-
markaöarins og öllum þeim sem skapa samfélaginu umgjörð. Til
hvers er barist, ef ekki er fyrir bættum hag barnanna og komandi
kynslóöa? Til hvers erum við að þræla okkur út fyrir veraldlega
hluti sem við höfum aldrei tíma til aö njóta?
Það eru vissulega margir fletir á þessu máli og einhverjir til aö
verja vítahring vinnuþrældómsins. Auövitaö má færa haldbær
rök fyrir því að þjóöin þurfi mest af öllu á auknum hagvexti aö
halda, sem kosti vinnu og aftur vinnu. Þaö er rétt í sjálfu sér, en
segir ekki alla söguna. Aukin afköst felast ekki bara í endalausri
vinnu. Viö höfum nærtæk dæmi sem afsanna þá kenningu. Eftir
yfirvinnuþann nokkurra aöildarfélaga innan ASÍ áriö 1977 sýndu
atvinnurekendur fram á aö framleiðslan heföi haldist óbreytt
þrátt fyrir mun styttri vinnudag. Því miður hafa aöilar vinnumark-
aðarins ekki ennþá dregiö lærdóm af þessu.
ÖNNUR SJÓNARMIÐ
ÞAÐ er dálítið skemmtilei<t hvad
margir vilja vera jafnaðarmenn á
þessum síöustu oí> miklu upplausn-
artímum kommúnismans i austri.
Sjálfstæöismenn hafa alltaf taliö sig
vera hálfgerða jafnaöarmenn oi>
skírskotaö til þess aö vera flokkur
allra stétta. Framsóknarmenn hafa
hent á samvinnuhreyfini>una oi< tal-
iö sig jafnaöarmenn til sveita, ekki
síst nú þei>ar Sambandsveldiö nötr-
ar og titrar líkt og stalínisminn i
austurvegi.
Kvennalistinn telur sig jafnaðar-
mannaflokk fyrir annaö kyniö en
Frjálslyndir hægri menn er sam-
kvæmt skilgreiningu jafnaöar-
mannaflokkur íyrir hitt kyniö.
ALLRA mestu jafnaöarmennirnir
nú til dags eru þó kommúnistarnir í
Alþýöuhandalaginu. Segja má aö
kommarnir hafi veriö aö breytast
gegnum tíöina eins og hækkandi
sól. Fyrst voru þeir bolsar í Komm-
únistaflokknum, síöar uröu þeir
kommúnískir sósialistar í Sósíalista-
flokknum og loks menntakommar i
Alþýöubandalaginu.
A siöustu og verstu tímum þegar
kommúnisminn er aöeins fornleifar
og hefur veriö hrópaöur niöur í
sjálfri Moskvu, er úr vöndu aö ráða
fyrir íslenska komma. Olafur Ragn-
ar er þó maöur snöggra sviptinga
sem setur ekki fyrir sig einhver
flokksbönd, gömul eöa ný.
„Skattmann” brá sér í nýtt gervi
um áramótin og lýsti því blákalt yfir
i áramótahugleiðingu sinni að nú
skyldi allur lenínismi geröur burt-
rækur úr röðum allabaíla. Félagar i
Alþýöubandalaginu væru hérmeö
orönir jafnaöarmenn og kratar.
Reyndar til aö halda smásjálfsvirö-
Ólafur H. Torfason: Boðar „feröatil-
hogun jafnaðarmanna um Íandslag
möguleikanna." En fá allaballar óheft
ferðafrelsi?
ingu taldi formaöur Alþýöubanda-
lagsins vissast aö leggja niöur hug-
tiikin „kommar" og „kratar.”
Hvaöa sameiginlega hugtak kemur
i staðinn veit enginn, en væntan-
lega finnur Ólafur Ragnar einhvern
pólitískan sósujafnara til aö gera
soöninguna ætilega.
RITSTJÓRAR Þjóöviljans hafa
greinilega fengið ordrur frá æöri
stöðum aö hampa þessum stóra-
sannleik. Þess mátti strax sjá merki í
gær, þar sem Olafur H. Torfason reit
leiöara um „feröatilhögun jafnaöar-
manna" þar sem megináhersla var
lögö á nú hafi allir jafnaöarmenn
hugsaö ráö sitt og undirbúi nú mikiö
feröalag um „landslag möguleik-
anna." Þaö veröur nú aldeilis veisla
í farangrinum. Reyndar stendur
leiöarinn beint undir eikunnarorö-
unum „málgagn sósíalisma, þjóð-
frelsis og verkalýðshreyfingar. Kn
þar sem sósíalisminn er dauöur
„per definition" formannsins og
þjóöfrelsiö úrelt hugtak þegar öllum
er oröið sama um herinn og verka-
lýöshreyfingin gengnir í bankakapí-
taliö nýja; já, þá eru einkunnarorö
Þjóðviljans orðin úrelt einnig. Kn
viö á Alþýöublaöinu vonum svo
sannarlega aö félagar okkar á Þjóð-
viljanum hafi rétt fyrir sér og aö hiö
mikla feröalag jafnaðarmanna fari
aö hefjast. Þaö er bara aö vona aö
félagar okkar, nýkratarnir í Alþýöu-
bandalaginu fái fullt feröafrelsi.
Viö stingum því upp á nýjum ein-
kunnaroröum: „Þjóðviljinn — mál-
gagn endurheimts kratisma, feröa-
frelsis og vaxandi hreyfingar."
EINN MEÐ KAFFINU
Svo voru einu sinni tvær
mannætur aö tala saman og
önnur sagöi viö hina: „Þú verö-
ur að fyrirgefa en mér líkar ekki
vel viö tengdamömmu þína."
„Mér þykir þaö leiðinlegt,"
sagði hinn, „en geturðu þá ekki
boröaö svolítiö meira af græn-
metinu í staðinn?"
DAGATAL
Sundraöir föllum vér
(Sameinaðir hörkum vér)
Sameining er mál málanna í dag.
íslandsbanki er hiö dæmigeröa
sameiningarfyrirtæki þar sem
fjórum bönkum var skellt i einn.
Og nú á aö sameina Landsbank-
ann og Samvinnubankann þótt aö
menn segi sig úr Sambandinu í
mótmælaskyni og bankaráös-
fundirnir séu aö verða eins og við-
burðarríkur dagur i Beirút. Kn þaö
breytir ekki boðorði timanna:
Sameining (snj)allra hagur.
Af hverju er verið aö sameina
allt? Svariö er ofureinfalt. Það er
vegna þess aö komið hefur i Ijós
aö einkakapítaliö hefur því miöur
misreiknað sig. íslenskir fésýslu-
menn hafa haldiö hingað til að
það væri enginn vandi að reka fyr-
irtæki. Þeir hafa tekið mikil
bankalán, byggt hallir undir starf-
semi fyrirtækjanna, ákveðið há
laun fyrir eigendur og starfsfólk í
stjórnunarstööum og tekið rándýr
námskeid í Time Manager.
Svo kom raunveruleikinn í Ijós.
íslenski raunveruleikinn er sá, að
hér á landi búa aðeins 250 þúsund
sálir. Það er að segja ennþá. Um
aldamót verður sennilega meiri-
parturinn fluttur úr landi. Það gef-
ur auga leið að svona fáir neytend-
ur standa ekki undir mikilli einka-
starfsemi og fjölbreyttu fyrirtækja-
kerfi. Því miður.
Og þá fara fyrirtækin hvert af
öðru á hausinn. Það er að segja
fyrst fara þau fyrirtæki á hausinn
sem ekki hafa neina tengingu viö
flokkakerfið í landinu. Þrátt fyrir
Hlutafjársjóð, Atvinnutrygginga-
sjóð, Þróunarfélagið, Kvikmynda-
sjóð, Byggðastofnun, Iðnlánasjóð
og Menningarsjóð fara mörg fyrir-
tæki og einstaklingar samt á haus-
inn. Sum fyrirtæki eru svo heppin
aö vera búin aö plata lánastofnan-
ir upp úr skónum, eins og Stöö 2,
þannig að bankinn verður aö
bjarga fyrirtækjunum til að bjarga
sjálfum sér. Það er hin viðskipta-
lega útlegging á hinu guðlega boð-
orði: Guð hjálpar þeim sem hjálpa
sér sjálfir.
En fyrirtækin eiga líka annan leik
þegar gjaldþrotið er yfirvofandi.
Það er sameiningin. Þá finnur eitt
nær gjaldþrota fyrirtæki annað
sem eins er ástatt fyrir, og svo koll
af kolli þangaö til að hópur von-
lausra fyrirtækja sameinast í eitt
stórt og viðamikið, vonlaust fyrir-
tæki. Fólki er sagt upp, rekstrinum
„hagrætt" og fyrirtækið býður
upp á „fjölbreyttari og betri þjón-
ustu." Það ert einmitt þetta sem
hefur verið að gerast í þjóðfélag-
inu að undanförnu. Sameining
bankanna í íslandsbanka hefur
farið mjög giftusamlega fram.
Opnað var í gær með lúðraþyti,
rjúkandi kaffi, smákökum og Op-
alpökkum í íslandsbankaumbúö-
um. Helstu kapítalistar landsins
voru viðstaddir opnunina eins og
forseti ASÍ.
Nú liggur beint viö að spyrja,
hverjir verða næstir til að samein-
ast? Hvað með Hagvirkja, Aðal-
verktaka, Landsvirkjun og G-sam-
tökin? Kr ekki augljóst að mikil
hagræðing væri fyrir Háskóla ís-
lands, Tjarnarskóla, Háskóla Ak-
ureyrar og Menntaskólann á ísa-
firði að sameinast? Kða að Kringl-
an, verslanir í gamla miöbænum
og Fiskbúð Lúlla myndu samein-
ast? Hvað með sameiningu Þjóð-
leikhússins, Þjóðminjasafnsins og
Þjóðarbókhlöðunnar? Kða sam-
einingu íslensku Óperunnar, Slát-
urfélags Suðurlands og
Kjöt(mið)stöðvarinnar? Köa sam-
eining Sambandsins, íslenskrar
getspár, HSÍ, og Bændasamtak-
anna?
Kf einhverjum finnast þetta
geggjaðar hugmyndir, þá biðið
bara þegar nýtt ár er á enda runn-
ið. Þá hafa miklu ótrúlegri fyrir-
tæki sameinast. Til dæmis verður
Lögbirtingablaðið orðið slíkt út-
gáfuveldi að það mun sameinast
bæði Morgunblaðinu og DV.
Og enn fleiri þingmenn munu
sameinast en nú þegar hefur
gerst.