Tíminn - 26.05.1968, Blaðsíða 6

18
TIMINN
*
SUNNUDAGUR 26. maí 1968.
ur lóna þar undir hvítum voð-
um, eins og tiginiborna svani.
Vi® stöldrum ekki lengi viS
á Hvalsnesi. E'kki þó vegna
þess, a3 staðurifln sé ómerk-
ur, heldur er liðið nokkuð á
dag og útgerðarhættirnir og
sjósókn áður fyrr ekki til
muna fhálbnigðin því, sem var
á Stafinesi.
Lituimst þó aðeins um uiðri
við sjóinn í boði Magnúsar
Þórarinssona.r frá Löndum
Hann segir svo frá veiðarfær-
um Miðnesinga í bókinni „Frá
Suðurnesjum", sem gefin var
út árið 1960:
„Helzta og oftast eina veið-
arfærið er handfærið. Fyrir
sunnan Skaga og í Grinéavík
eru notuð 60 faðma færi, 40
faðma fyrir innan Garðskaga.
Sökkur voru egglaga steinar,
2 pund (1 kg.) að þyngd, með
skoru, sem höggvin er svo
langf inn í steininn, áð snæri
kemst þar fyrir til áð halda
honum föstum. Slíkir steinar
voru nefndir Vaðsteinar.“
1753 flytur Skúli fógeti inn
þorskanet frá Sunnmæri í Nor-
egi og var það fyrst notað
í Hafnarfirði. Bnn eru tilnefnd-
ar lóð og skötulóð.
Magnús lýsir svo áflaskipt-
um:
„Skipting aflans er fram-
kvæmd á hverjum degi, eftir
að báturinn hefur verið sett-
ur. Fer hún fram með þess-
um hætti: Hver maður fær
hllut, og báturinn tvo, nema
tvíæringar fá einn hlut. Ef
notuð eru þorskanet eða Lóð,
fær netið eða lóðin einn hlut.“
(Þvi er tilvitnúð klausa i
nútíð, að Magnús notar sýslu-
lýsingu Slkúla Magnúsar fó-
geta, „Landnám Ingólfs" tll
heimilda.
Magnús minnist frönsku
skonnortanna frá því er hann
var að alast upp á Flankastöð-
um:
„Á þessum árum, fram yfir
1890, voru í algleymingi hand
færaveiðar Frakka hér við
land. Flest þessi skip voru
sbonnortur, tvímastraðar, með
Kappróðrarbátar Sandgerðinga.
þremur eða fjórum forseglum
og einu rásegli, sem hagleiK-
ið va-r frá dekki, svo ekki
þyrfti að klifra u-pp og út á
rámar, til þess að binda s-egl-
ið eða leysa. Sú saga hefur
gengið, að kona ein í Fraks-
landi hafi misst son sin-n, er
hann var að bin-da rásegl.
Slæfði hún sorg sína með i-
hugun um, hvernig þetta verk
mætti inna af hendi, án þess
áð klifra út á rána, og fann
útJbúnað til þess að láta rárnar
vefja á sig seglinu með að-
gerðum frá dekki. Mun-u
franskar skonnortur hafa haft
einkaleyfi á þessum úthúnaði,
e-nda ekki almennt vitað til,
að annarra þjóða seglskip, sem
flest höfðu fleiri eða fser-ri rá-
segl, hafi notáð þessa að-ferð.
Aliar voru skonnorturnar
ljósmálaðar, og ég held, að
þær allar ha-fi haft Maríulíkn-
eski á ste-fninu undir bugspjót-
inu. Líkneskin voru máluð hvít
eins og skipin sjálf, með mikið
slegið -h-ár og gu-lu eða gylltu
flúri.
Við stráklingarnir tókum
okkur oft fyrir -hendur að telja
skonn-orturnar í Staínesdj-úp-
inu. Ef ég fér upp á baðstofu-
mæni, sem var minn útsýnis-
turn, gat ég oft talið 50—70,
en drengir úr Stafneshverf ,
er sáu um allan H-afnaleir og
suður undir Reykjan-es, er
mér var dulið frá Flankastöð-
um, töldu stundum um eða yf-
ir 100 skip.“
„Við unglin-garnir vorum
hugfangnir af þessum stóru og
fögru skipum, með drifhvítum
seglum, e-r klufu sjóinn svo
sterklega og skvettu frá sér
bárunni. En svo strönduðu þau
oft á Eyrinni, Lambarifi, eða
annars staðar á Miðnesi".
Þannig hafa fleiri fallið fyr-
ir töfrum hinna hvítu seg'a
við hafsbrún en meistari Þór-
bergur.
Og við ökum úr hlaði á
Hvalsn-esi, framhjá Nýlen-du, er
stendur n-æst Hvalsnesbænum,
og enm framhjá Löndum og
Nesjum, sem einni-g eru í
Hvalsneshverfi.
Skammt norðan við Nesin
er b-óndi aíMiuga að girðingu.
Ég hafði tekið eftir h-onum á
suðu-reftirleiðinni. Þá var han-n
að bardúsa við girðinguna rétr
við hliðið, velti þar h-nullun-gs-
bjiör-gum til og frá og bar sig
yfirleitt þan-nig, að hann h-laut
að hafa dyttað að þessari girð-
ingu einhvern tíma áður. Nú
var hann kominn géðan spöl
norður með henni og var að
reyna stauran'a, þegar ég kom
að.
Ég stöðvaði bílinn og heils-
aði upp á hann. Innti síðan
eftir skepnuihöldum.
— Nei, ég hef en-gar kmd-
ur, svaraði bóndi spurningu
þar að lútandi.
— Hér má ekki bafa kind-
u-r, áréttaði hann svo.
— Náttúrlega er það tóm
vitieysa. Sj'áðu t.d. þarna á
Fuglavík, næs-ta bæ. Þar má
h-afa kindlur og svo máttúr-
lega í Sandgerði.
— Vitanlega er gefið mál,
að þ-ær rása hér um alla heiði
og halda sig auðvitað ekki frá
flugbrautunum. Enda er mér
kunnugt um, að þeir hafa orð-
ið að h-af-a verði til að reka
frá.
—- Ég myndi sam-t ekki hafa
kindur, þó é-g mætti. Ég fékk
alveg nóg af þvá að hirða
þær hordauðar úr víraflœkjun-
um héma um heiðina. Það er
svo skrítið, að innan í gadda-
vírsflækjuinum vex meira gras
en ann-ars staðar í kring. Kind
urnar lei-ta í þetta og komast
stundum í snúningana, en eksi
út úr þeim aftur vegna ullar-
innar.
— Svona missti ég sjö kind-
ur á no-kkrum árum. Ekiii
þótti mér gaman að kocna að
þeim hordauðum í.flækjunum
og lömbin jarmandi rétt hjá.
Sv-ona geta framfarirnar orð
ið til afturfarar, sem verða svo
aftu-r til framfara gróðrinum
í heiðinni. Guðmundur á Bala
se-gir miér, áð sér virðis-t gróðri
vera að fara fram aftur á
seiuni árum, eftir aldalan-gan
óaflátanlegan u-ppblástur.
Ei-ni bærinn, sem stendur
austan vegarins á allri leið-
inni, er Melaberg rétt utan við
Nes. Bæri-nn stendur hátt og
horfir vítt um.
Á Býjarskerjum
Bærin-n á Býjarskerjum, eða
Bæj-arskerjum, stendur niður
undir sjón-um rétt sunnan við
Sandgerði. Þar var ein meiri-
háttar útgerðarstöðin á Mið-
nesi, ásamt með Stafnesi, Hva!
nesi, Sandgerði og Flan-kastöð-
um. Þar fæ ég til fylgdar með
mér unigan dreng, sem ég mar.
því miður ekki lengur nafnið
á. Þó man ég, að það var mik
ið nafn. Hann varð inér satn
ferða niður túnið, fram á sjáv-
arkambinn.
— Sjáðu, segir hann og
bendir mér á ummálsmikina
flatan k-lett fram úr kamhin
um.
— Þessi klettur heitir
Kirkjuklettur. Einu sinni var
á honum kirkja. en sjórinri
tók hana.
Þarna er giögg leiðsaga. Ör-
nefnið, tilefnið og örlög til-
efnisins, allt í einni setningu
Sumir hefðu eflaust skrifað
um þetta bók.
Svo víkur hann sér suður
tneð girðingunni að gömlu báts
flaki.
— Sko Á þessum báti réri
nann afi minn.
Ég virði flakið fyrir mér og
mér sýnist allt benda til að
þarna sé kominn gamail björg
unartbátur: Fyrir utan þófturn
ar eru fjalabekkir með báðum
síðum, eins og títt er um báta,
sem eiga að rúma margmenni
þótt smiáir séu.
— Ertu viss um það? spyr
ég.
— Jlá, alveg viss, segir strák-
ur ákveðinn.
— Mér sýnist þetta ver-a
gama-11 björgunarbátur.
— Nei, þetta er báturinn,
sem hann afi minn réri á.
Han,n sagði mér það sjálfur.
Og ég á gat.
Svo dudduðum við við að
skipta um filmur í vélunum
og svo var kallað heiman frá
bænum og strákur varð ókyrr.
— Það er verið að kalla ó
mi-g.
Svo veit ég ekki meira um
strákinn, bátinn eða af'ann.
Sandgerði
Og h-öfuðstaður Miðnesinga
heitir Sandgerði. Þar var út-
ræði um aldir. Þetta er orðið
mikið pláss, með rúmlega 800
íbúum, að því er segir í Ferða
handibókinni góðu.
Sjálfri byggðinni í Sand
gerði hef ég gert skil a.m.k
tvívegis áður. Hér í Tímarmm
og fyrir nokkrum árum i Al-
þýðublaðinu. Þess vegna för
um /ið beint strik ofan fyrir
frystihúsin upp af fjörunni og
horfuoi á þeysireið á sandin-
um. Hann er svo þéttur, að
varla markar í hann eftir hoi'-
ana á hestinum.
Svo hverfa maður og hescar
fyrir hor-n o-g upp í p-lássið, en
við vindum okkur niður á
bryggju.
Heppnin eltir okkur á rönd
um. Kvenfólkið er að æfa róð-
ur fyrir Sjómannadaginn. Þæ-r
hafa karlkyns þjálfara og ára-
lagið sýnist mér snotuft, þó
ég kunni það ekki sjálfur.
N-okkrum dögum fyrr, átti
ég leið um þryggjuna í Sand-
gerði. Þá v-oru strákar að róa
k'appb-átunum. Þeirra áralag
þótti m-ér einkennilegt. Stund
um voru tveir þriðju áranna
í sjó, eða við yfirborðið. með-
an einn þriðji gnæfði við him
inn.
Þannig á víst ekki að róa
Stýrimaðurinn sat í sku-t og
kastaði sér taktfast fram í
gráðið um leið og hann rak
upp eimhver hljóð.
Tveir þriðju áranná gnæfðu
vi'ð himinn, meðan einn þriðji
var á ýmsum stigum ídýfunn-
ar í sjóinn.
En það hlýtur að enda með
því að strákarnir læri að róa.
H-éðan frá Sandgerði réru
fyrstu vétbátarnir á Miðnesi
rétt upp úr aldamótum, Hérna