Alþýðublaðið - 31.01.1990, Qupperneq 3

Miðvikudagur 31. jan. 1990
3
Lars-Áke Engblom, forstööumaður Norrænahússins og Guðrún Magnúsdóttir bökasafnsvörður kynntu dagskrá Nor-
rænahússins á útmánuðum.
Nýtt starfsár hjá Norræna húsinu:
Lágkúra
Oft hefur risið ó pólitiskri um-
ræðu hér á landi verið lágt og
stundum hefur þakið verið alveg
flatt, en nú upp á siðkastið er
kominn niðurfailshalli á hana.
Slík pólitísk lágkúra sem veður
uppi þessa dagana hlýtur að
vekja andúð flestra og þá ekki
sízt þeirra sem áhuga hafa á
stjórnmálum.
Einn daginn líkir Þorsteinn Svav-
ari og Ólafi Ragnari við Stalín, Ólaf-
ur telur Davíð samstofna í huga og
gerðum við Ceausescu og einhver
Birtingur lepur upp ósómann á síð-
um DV. Davíð „depúterar" sem
varaformaður á Selfossi með per-
sónulegu skítkasti út um allt og forð-
ast að ræða málefni, og þannig
mætti lengur telja. Hverjum verður
næst líkt við fúlmenni á borð við
Hitler, Eichmann eða Pbl Pbt og af
hverjum?
Undangengin ár hefur pólitík að
verulegu leyti snúist um að segja eitt
í gær, gera annað í dag og gleyma
svo hvorutveggja á morgun. En nú
skal vitræn umræða kaffærð með
persónulegum svívirðingum. Rón-
arnir eru sagðir hafa komið óorði á
brennivínið en slíkt er þó hégómi
miðað við það óorð sem sumir
stjórnmálamenn hafa komið á
stjórnmálin. Megi þjóðin losna sem
fyrst undan slíkri óværu.
Magnús Jónsson
veðurfræðingur
Fjölbreytt dagskrá framundan
— /77.0. Bellmanhátíd, listsýningar, fyrirlestra og bókamarkaöur
Skjöldur Þorgrímsson:
Lífeyrissjóður
fyrir alla
Það kennir ýmissa grasa í dag-
skrá Norræna hússins á nýju
starfsári. Haldin verður sérstðk
Bellman-hátíð í Norræna húsinu
um næstu helgi af því tilefni að
nú eru 250 ár liðin frá fæðingu
þessa sænska skálds. Þá verður
sérstök dagskrá á vegum Nor-
ræna hússins ■ tengslum við
þing Norðurlandaráðs sem að
þessu sinni verður haldið í
Reykjavík. Þar verða afhent bók-
menntaverðlaun og tónlistar-
verðlaun Norðurlandaráðs og
verður fólki gefinn kostur á að
kynnast báðum verðlaunahöf-
undunum.
Söngvar Bellmans ættu að vera
mörgum kunnir en Bellman orti til
að mynda vísuna um Gamla Nóa.
Það eru þeir Alex Falk vísnasöngv-
ari og Bengt Magnusson sem
skemmta gestum með söngvum
Bellmans. Dagskráin var frumflutt í
óperuhúsinu í Umelá í nóvember
síðastliðnum fékk mikið lof gagn-
rýnenda.
Reiknað er með um 800 gestum í
tengslum við þing Norðurlanda-
ráðs. Dagskrá Norræna hússins
meðan á þinginu stendur hefst
sunnudaginn 25. febrúar með því að
Ólafur Kvaran listfræðingur kynnir
Aurora III sýninguna í Norræna hús-
inu. Aurora er samsýning 20 ungra
norrænna listamanna. Dagskránni
lýkur 2. mars með fyrirlestri Ingi-
bjargar Hafstað um konuna í ís-
lensku þjóðfélagi. Þess má geta að
bæði Bellman-dagskráin og Aurora
III sýningin munu síðan halda áfram
til Færeyja, en fyrst mun „Bellman“
gera stutt stopp á Akureyri.
Forstöðumaður Norrænahússins,
Lars-Áke Engblom sagði það sértakt
hlutverk stofnunarinnar að kynna
ísland og íslenska menningu á hin-
um Norðurlöndunum. Hann vildi
leggja sérstaka áherslu á þennan
þátt starfseminnar og benti á að
skortur væri á upplýsingum um ís-
land á Norðurlandamálum.
Guðrún Magnúsdóttir, bókasafns-
vörður Norræna hússins sagði að
mikið magn bóka hefði safnast upp
í gegnum tíðina sem ekki ættu með
réttu heima á safninu. Vegna pláss-
leysis hefði því verið ákveðið að
gefa fólki tækifæri á að kaupa þess-
ar bækur. Guðrún sagði að hér væri
um nokkur hundruð bækur að ræða
en flestar væru þær skáldsögur sem
þýddar hefðu verið á Norðurlanda-
mál.
Lífeyrissjódur fyrir alla
landsmenn hefur verið á
stefnuskrá Alþýðuflokksins í
40 ár. Undirritaður hefur verið
félagi í Alþýðuflokknum allt
sitt líf og mig langar til að setja
hér fram í blaði okkar tillögu.
Það er tillaga sem Einar heit-
inn Magnússon, fyrrum rektor
Menntaskólans setti fram á
fundi um lífeyrismál sem hald-
inn var í Iðnó fyrir mörgum ár-
um.
Tillagan var afar einföld og ég sé
nú hve Einar hefur verið framsýnn
um lífeyrismál, því tillagan var
gerð fyrir 30 árum. Einar Magnús-
son lagði til, aö liver einstaklingur
byrjaði að greiða lífeyri er hann
næði 16 ára aldri. Greiðslan væri
innt til ríkissjóðs og gjaldtakan
ákveðin af Alþingi. Þegar einstakl-
ingar næðu 67 ára aldri, endur-
greiddi ríkið honum lífeyri sem
næmi árlega hæsta taxta Dags-
brúnar. Sá lífeyrir ætti að vera við-
unandi verðtrygging enda taldi
Einar Magnússon aö Dagsbrún
myndi sjá um sína umbjóðendur
hvað eðlilegar kauphækkanir
varöaði.
Af hverju þessi leidi?
*
frásögnum mér eldri, er hvergi
minnst á að þeim hafi leiðst
á dögum baðstofulífs, þegar
vetur tók bæ í snjófaðm, söng hon-
um vindsöngva og sló fingrum á
grasstrengi hörpunnar til undir-
spils.
Ég held endilega að hver dagur
þessa fólks hafi verið þægilegt
undur meir en skelfing, vinnan
gleðileg þörf og dúttlið í hverskon-
ar viðhaldi bara ljúft. Fólkið þjapp-
aði sér saman þegar það átti frí og
var ekki að dúttla, það lagðist í stó-
iskri ró undir heysátu að láta sér
líða í brjóst og hrossagaukurinn
sem féll af himnum var vekjara-
klukka þess tíma.
Þessu fólki leiddist ekki.
Það hafði ekkert Alþýðublað,
ekkert útvarp, ekkert sjónvarp.
Það sótti kannski ball einu sinni á
sumri en best hittist það í ung-
mennafélagsvinnunni, þegar ein-
hver bóndi í dalnum keypti vinnu-
kraftinn af félaginu og allir sem
vettlingi gátu valdið fóru á sunnu-
degi til bónda og karlmenn slógu
með orfi og ljá, konurnar fylgdu
fast á eftir og rökuðu í garða. Um
kvöldið var dansað á hlaðinu og
hundarnir fengu að vera á svona
balli og skemmtu sér konunglega.
allir sungu danslögin, allir voru
heitir og rjóðir og svellandi, því
það var svo gaman að lifa.
Hver fann upp leiðann?
Góðvinur minn, bóndi fyrir
norðan, í litlum dal, varð
að skera allt sitt fé fyrir
tveimur árum. Hann stóð bara
einn morgun í tómu fjárhúsi og
horfði á langt ævistarf orðið að
engu. Bóndi nánast með eitt verk-
efni eftir; að lifa. Kýrnar hans sjö
fóru fyrir all löngu í langt sumarfrí
og eru ekki komnar enn og koma
víst ekkert, en senda fallega prent-
aðar mjólkurhyrnur til að minna á
sig.
Ég hringdi í bóndann fyrir
tveimur árum Jsegar ég las um nið-
urskurðinn. Eg bjóst við niður-
brotnum manni í simanum en
hann var rólegur, vantaði ögn í
meðfæddan kímnitón, en hann
sagði mér að lífið héldi áfram.
Leiðist honum, spurði ég.
Honum leiddist ekki, frekar en
fyrri daginn.
Lífið hélt áfram í dalnum. Þegar
ég heimsótti hann sumarið eftir að
fá heimabakað brauð og saltreið
úr ánni, var hann kominn með tíu
káifa í túninu heima.
Maður verður að hafa eitthvað
fyrir stafni, sagði hann.
Er ekki hundleiðinlegt að hafa
bara kálfa að hugsa um, vildi ég
vita.
Hann sagði að sér leiddist ekki,
á meðan hreyfigetan væri í lagi.
Ég úðaði í mig heimabökuðu
hveitibrauði með saltreið og kveið
því að fara þaðan suður og byrja
aftur í leiðanum.
Við röbbuðum dálítið um leið-
ann. Hann fannst ekki þarna í
dalnum og alls ekki í gamla daga,
fyrir Alþýðublaðið og útvarpið.
Þegar gestur kom á bæ veturinn
'31, var setið og spjaliað og sungið
án undirleiks. Það þráir enginn
það sem hann þekkir ekki, sagði
hann og tuggði strá eins og kálf-
arnir í túninu sem urðu sextán áð-
ur en varði.
Fólk hafði alltaf einhver ráð
framhjá leiðanum. Einn vetur var
ís á ánni óvenju lengi og menn
fóru yfir á ís í heimsóknir og þótti
gömlum bónda alveg nóg um og
sagði að það veitti ekki af að ísinn
hyrfi af ánni, því fólkið væri að
verða vitlaust. Honum þótti illa
farið með annars góðan tíma, fólk
væri bara ekki vant svona bæjar-
rölti.
Honum leiddist ekki, að þrasa.
Ung nútíma bóndakona sem
kynntist leiðanum í borg-
inni vetrarpart, finnur
stundum til þess að sálin ringlast,
tekur þá hest sinn og ríður alein til
fjalia, stefnulaust, upp, upp, uns
þögnin stendur á hól. Þar stígur
stúlka af baki og situr með þögn-
inni lengi dags.
Þögnin á erfitt uppdráttar í nú-
tímanum. Hún var fundin upp af
Guði, maðurinn óttaðist hana og
reyndi að kæfa hana í hávaða
hvers nútíma og kallað fjör.
Fólk þyrpist á dansstaði um
helgar til að losna við leiðann, það
reynir að dansa hann frá sér,
drekka hann frá sér, dufla hann frá
sér, fer síðan heim og þar situr
leiðinn.
✓
sumar ætla ég að fara norður
til að sitja í grasi og horfa á
kálfa í túni. A bæ vinar míns,
bóndans sem missti allan sinn bú-
stofn, finnst enginn leiði. Þar hef-
ur allt einn tilgang; lifa í sátt við
dauðann og tyggja strá með kálf-
unum og hlusta þegar áin flytur
vatnasvítur fyrir óðinshana og sil-
ung, lesa morgundaginn í skýjun-
um og roða himins.
Þarna í dalnum er Alþýðublaðið
ekki lesið né hlustað á útvarp
svona yfirleitt. Enda leiðist eng-
um.
Hver fann upp leiðann?
Jónas Jónasson