Alþýðublaðið - 21.02.1985, Blaðsíða 4

alþýðu-
i n mnm
Fimmtudagur 21. febrúar 1985
Úlgefandi: Blað h.f.
Stjórnmálaritstjóri og ábm.: Guðmundur Árni Stefánsson.
Kitstjórn: Friðrik Þór Guðmundsson og Sigurður Á. Friðþjófsson.
Skrifstofa: Helgi Gunnlaugsson og Halldóra Jónsdóttir.
Auglýsingar: Eva Guðmundsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að Ármúla 38, Rvík, 3. hæð.
Sími:81866.
Setning og umbrot: Alprent h.f., Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarcíminn
er 81866
Af iimkaupaleiðangri
Jóns og Sigurðar
Fylgst meö bókhaldi feðga 1950 og 1983
Á lýAvcldistimabilinu hefur vel-
megun fólks farið almennt vaxandi,
þó einstaka stjórnir, eins og sú sem
nú situr, hafi séð ástæðu til að
draga úr henni hvað almennt launa-
fólk varðar. Og víst er að verkamað-
urinn í dag stendur betur að vígi en
verkamaður fyrir nokkrum áratug-
um. Hann er færri stundir að vinna
sér inn fyrir neysluvörunum en áður
í heildina litið. Þó á þetta ekki við
um allar vörutegundir.
Við skulum hverfa um það bil 35
ár aftur í tímann, til ársins 1950 og
fylgjast með Jóni Jónssyni verka-
manni, sem stritar fyrir sínum laun-
um og fer einn daginn að versla og
borga nokkra reikninga. Um leið
skulum við fylgjast með syni hans
Sigurði Jónssyni, sem einnig er
verkamaður. 1950 er tímakaup Jóns
kr. 9,24 en 1983 var tímakaup Sig-
urðar sonar hans 79,64 krónur.
Leiðangur Jóns var farinn í október
1950, en leiðangur Sigurðar í nóv-
ember 1983, 33 árum síðar eða
þriðjungi úr öld. Af einskærri til-
viljun vill svo til að þeir þurftu að
kaupa sömu vörurnar og greiddu
sams konar reikninga. Og báðir
héldu þeir bókhald og reiknuðu út
hvað þeir hafi þurft að strita lengi
fyrir hverri vöru.
Fyrst er það bensín á bílinn.
Keyptir voru 10 lítrar. Fyrir þetta
borgaði Jón 14,60 krónur eða sem
svarar 95 mínútna vinnu. Sigurður
keypti sama magn 33 árum síðar og
borgaði fyrir það 229 krónur. Það
samsvaraði hjá honum 173 mínútna
vinnu. Sonurinn var því nær helm-
ingi lengur að vinna sér inn fyrir
bensíninu!
Síðan var það orkan og kynding-
in. Fyrir hvern rúmmetra af heitu
vatni borgaði Jón kr. 1,90 og í þetta
sinn borgaði hann fyrir 100 eining-
ar. Þetta gerðu 190 krónur og var
hann 1234 mínútur eða 20,6
klukkustundir að vinna fyrir því.
Sigurður borgaði hins vegar fyrir
100 einingar 1200 kr., en var 904
mínútur eða 15 klukkustundir að
vinna fyrir þessu. Heita vatnið því
orðið léttbærara.
Annað er að segja um rafmagnið.
Jón þurfti að borga fyrir 250 kíló-
wattstundir á 19 aura hverja ein-
ingu, alls kr. 47,50 og var hann 308
mínútur að vinna fyrir því eða rúm-
lega 5 klukkustundir. Sigurður aft-
ur á móti þurfti að borga fyrir sama
magn 865 kr. (3,46 kr. hver kwst.) og
var hann 651 minútu að vinna fyrir
þessu eða hátt í 11 klukkustundir.
Og Sigurður sem hélt að íslenska
orkan væri orðin svo ódýr! Hann
var tvöfalt lengur að vinna fyrir
henni en Jón faðir hans 33 árum áð-
ur!
Þá er það símareikningurinn.
Feðgarnir eru svo líkir að báðir
notuðu þeir samkvæmt reikningun-
um 500 skref á tilteknu tímabili.
Jón borgaði fyrir þetta 105 krónur
og var 682 mínútur að vinna fyrir
þessu eða 11,4 klukkustundir. Sig-
urður borgaði aftur á móti fyrir
þetta 835 krónur og var 629 mínút-
ur að vinna það upp eða 10,5
klukkustundir. Það hefur því kost-
að þá feðga álíka langt strit að
borga fyrir blaðrið.
Áður en farið var í matvörubúð-
ina komu þeir feðgar við í „ríkinu“
og keyptu sér eina brennivínsflösku
fyrir helgina. Fyrir hana borgaði
Jón 85 krónur og var 552 minútur
eða 9,2 klukkustundir að vinna fyr-
ir þessum „guðaveigum". Sonurinn
borgaði 33 árum síðar hins vegar
380 krónur og var því „ekki nema“
286 mínútur eða 4,8 klukkustundir
að vinna fyrir þessu, næstum helm-
ingi skemur en faðirinn.
En blandið, gosdrykkurinn óhjá-
kvæmilegi? Báðir kaupa þeir 10 litl-
ar kókflöskur. Jón borgaði fyrir
þær alls 14,50 kr. og var því 94 mín-
útur að vinna fyrir þeim. En Sig-
urður borgaði 93 krónur og var 70
mínútur að. Með öðrum orðum
rúmlega einn og hálfur tími hjá föð-
urnum en klúkkutíma og 10 mínút-
ur hjá syninum.
I sjoppunni keyptu feðgarnir um
leið einn pakka af sígarettum. Jón
borgaði kr. 9,80 og var því tæplega
64 mínútur að vinna það upp. En
Sigurður sonur hans borgaði aftur
á móti kr. 38,75 og var því ekki
nema 29 mínútur að vinna fyrir
sama magni, rúmlega helmingi
skemur.
Fyrir þessum „nautnum",
brennivíni, gosi og sígarettum, var
því faðirinn 710 mínútur að vinna
eða nær 12 stundir, en sonurinn
„ekki nema“ 385 mínútur eða um
6 'A stund!
Þá er það loks matvörubúðin.
Listinn er svona: Hálft kíló af
franskbrauði. Jón borgaði 2,35 kr.
eða 15 mínútur fyrir það, en Sigurð-
ur borgaði 15,20 kr. eða 11 Vi mín-
útu.
1 kíló af dilkakjöti kostaði kr.
13.10 eða 85 mínútur, en Sigurð
122.10 eða 92 mínútur. Faðirinn
hafði vinninginn.
1 kíló af ýsu í leiðinni og það
kostaði Jón aðeins 1,33 kr. eða 8,6
mínútur, en Sigurð 36,20 kr. eða 27
mínútur. Mikið er ýsan orðin dýr!
Mjólkin er ómissandi og báðir
kaupa 3 lítra. Það kostaði Jón kr.
7,35 eða 48 mínútur, en Sigurð aftur
á móti kr. 47,10 eða tæplega 36 mín-
útur.
Hálft kg af smjöri fór í inn-
kaupakörfuna og Jón borgaði fyrir
það 15,75 kr. eða rösklega 102 mín-
útur, en Sigurður borgaði aftur á
móti kr. 100,20 eða rösklega 75
mínútur.
1 kíló af eggjum var á óskalistan-
um og borgaði Jón 23 kr. fyrir það
eða 150 mínútur, en Sigurður sonur
hans borgaði 90 kr. eða 68 mínútur.
Faðirinn semsé tvo og hálfan
klukkutíma en sonurinn aðeins
rúmlega klukkutíma.
Tveggja kílóa kartöflupoki var
nauðsynlegur og borgaði Jón fyrir
hann kr. 3,40 eða 22 mínútur, en
Sigurður borgaði hins vegar kr.
27,45 eða 20,6 mínútur. Voru semsé
álíka lengi að vinna fyrir pokanum.
1 kíló af strásykri má ekki missa
sín og kostaði það Jón kr. 3,80 eða
tæplega 25 mínútur. Sigurð aftur á
móti kostaði sykurinn 20 krónur
eða 15 mínútur.
Síðasta varan í matvörubúðinni
var svo 1 kíló af kaffi og kostaði
það Jón kr. 32,40 og var hann um
210 mínútur að vinna fyrir því, en
Sigurð kostaði það 110 krónur eða
„aðeins“ 83 mínútur. Það er orðið
með öðrum orðum ódýrara að
vakna á morgnana, þó svo að SÍS-ið
kunni að vera að krukka í bókhald-
ið! Kannski er það þess vegna!
Heim komu feðgarnir með 33 ára
millibili hlaðnir pinklum og fegnir
því að þessi lota væri búin. En í dyr-
unum beið drengstauli og rukkaði
þá um mánaðaráskrift fyrir mál-
gagnið. Það kostaði Jón 15 krónur
og var hann 97,4 mínútur að vinna
fyrir því. Sigurður þurfti hins vegar
að borga 250 krónur og var næstum
helmingi lengur eða 188 mínútur að
vinna fyrir einum mánuði af mál-
gagni. Og svo þykjast útgefendurn-
ir ekki geta borgað blaðamönnum
og prenturum laun!
Sveittir eftir erfiðið settust feðg-
arnir niður og reiknuðu út hvað
þessi innkaupaferð hefði kostað þá,
mælt í striti. Jón fær út að fyrir
þessu var hann 3792 mínútur/63
dagvinnustundir rúmar að erfiða.
Sigurður sonur hans var aftur á
móti 3358 mínútur/56 dagvinnu-
stundir að erfiða. Sonurinn var því
aðeins kominn með rúmlega 7 daga
vinnustunda forskot á föðurinn eft-
ir 33 ár. Sigurður sonur hans var
hins vegar lengur að vinna fyrir
nokkrum vörutegundum: Bensíni á
bílinn, rafmagni, dilkakjöti, ýsunni
og dagblaðaáskriftinni. Og hann
var svipaðan tíma að vinna fyrir
símareikningnum og kartöflupok-
anum. Hann var hins vegar mun
skemur að vinna fyrir nauðsynja-
vörum á borð við brennivínið, síga-
retturnar og kaffið!
Því má svo bæta við í lokin að
báðir áttu þeir eiginkonur í verka-
kvennavinnu. Meðan Jón hafði ár-
ið 1950 kr. 9,24 á tímann hafði kona
hans kr. 6,60. Jón hafði því 40%
meir fyrir hverja unna stund. 1983
Framh. á bls. 3
MOLAR
Oppenheimer látinn
Frank Oppenheimer, sem átti
stóran þátt í að kjarnorku-
sprengjan var fundin upp, er lát-
inn. Hann lést 72 ára að aldri úr
lungnakrabbameini. Hann var
mjög virtur kjarneðlisfræðingur
og tók virkan þátt í fyrstu kjarn-
orkusprengjutilraunum Banda-
ríkjanna. Eftir að sprengjunum
var varpað á Hirósima og Naga-
saki gerðist hann harður and-
stæðingur kjarnavopna.
•
íslendingar langlífir
Landlæknisembættið hefur gefið
út heilbrigðisskýrslur fyrir árin
1981—1982. í skýrslunum er m. a.
greint frá því hverjar ævilíkur
fólks á Norðurlöndunum eru.
Kemur í ljós að íslendingar verða
almennt manna elstir á öllum
Norðurlöndunum. Konur hér á
landi ná að mt. 79,4 ára aldri, en
norskar konur verða næst elstar
79.2 ára. Næstar eru svo sænskar
konur en þær geta átt von á að
verða 79,1 árs. I Færeyjum verða
konur að meðaltali 78,7 ára.
Danskar og finnskar konur verða
77.2 ára, en grænlenskar konur
deyja yngstar 67,3 ára. íslenskir
og færeyskir karlar verða allra
manna elstir á Norðurlöndunum,
þó þeir deyi fyrr en konurnar, á
íslandi 73,9 ára, í Færeyjum 73,4
ára. Sænskir karlar ná líka 73 ára
aldrinum. Norðmenn og Danir
komast líka á áttræðisaldurinn,
en meðalaldur finnskra karla er
68,9 ár. Grænlenskir karlar reka
svo lestina, einsog grænlensku
konurnar, þeir verða að mt. 59,7
ára. Við látum lesendum eftir að
draga ályktanir af þessari töl-
fræði og hver ástæðan fyrir lang-
lífi okkar er.
•
Berklar skæðir
í skýrslunni er greint frá því að
alls hafi 14 manns látist vegna
sótta og sóttkveikjusjúkdóma
árið 1981 en aðeins 7 árið 1982.
Þar af létust samtals sjö manns af
völdum lungnaberkla þessi tvö ár
og af völdum dreifberkla 2. Árið
1981 létust 6 konur vegna blóð-
ígerðar en engin árið 1982 og karl-
ar sluppu algerlega bæði árin.
Árið 1981 létust alls 365 manns,
eða að meðaltali einn á dag, vegna
æxla. Samsvarandi tölur fyrir árið
1982 eru 394 og því aukning um 29
á milli þessara tveggja ára. Alls
létust 1656 íslendingar árið 1981
og 1583 árið 1982. Hinsvegar
fæddust 4345 nýir þjóðfélags-
þegnar 1981 og 4337 árið 1982.
Mikili iþróttaáhugi
Fyrir 5 árum töldust virkir
íþróttaiðkendur á íslandi vera
76.599, þar af 53.492 karlar eða
rétt tæplega 70% karlar. Og
hvaða íþróttir voru svo vinsælast-
ar?
Knattspyrnan bar höfuð og
herðar yfir aðrar íþróttir með
17.534 iðkendur eða um 23%
heildarinnar. Síðan kom skíða-
íþróttin með 11.891 iðkanda og
svo handknattleikurinn með
10.147 iðkendur. I fjórða sæti
komu síðan frjálsar íþróttir með
8.248 iðkendur.
Samhliða því sem æ fleiri taka
þátt í íþróttum þá hefur vægi
íþrótta í sjónvarpinu vaxið. Árið
1970 var 9,2% af efni sjónvarps-
ins íþróttir, en hlutfallið var 1980
komið í 15,4%.